Ο θάνατος της Χίλαρι Μαντέλ, της συγγραφέως κυρίως ιστορικών μυθιστορημάτων από τη Βρετανία, σηματοδοτεί μια δυσαναπλήρωτη απώλεια. Η Μαντέλ ήταν μια σπουδαία συγγραφέας, που χειρίστηκε επιδέξια τα ιστορικά πλαίσια στα οποία τοποθέτησε πολλές από τις ιστορίες της, επιδιώκοντας όπως έλεγε να κάνει το παρελθόν παρόν. Ιρλανδικής καταγωγής, η Χίλαρι Μαντέλ γεννήθηκε το 1952 στο Ντερμπισάιρ της κεντρικής Αγγλίας, σε μια οικογένεια ιρλανδικής καταγωγής και, όπως έγραφε, μεγάλωσε μειονεκτικά, ως «γυναίκα από το Βορρά και φτωχή». Στην πορεία, όμως, μετέτρεψε το μειονέκτημα της καταγωγής της σε πλεονέκτημα, αφού με στιβαρή ιστορική παιδεία κατάφερε να κερδίσει το στοίχημα της συγγραφής, κερδίζοντας παγκόσμια αναγνώριση για τα μυθιστορήματά της και πολλά βραβεία – ανάμεσα στα οποία και το Μπούκερ για το βιβλίο της Γουλφ Χολ.
Στο Books’ Journal λατρεύαμε τη συγγραφέα και, το τελευταίο διάστημα, εργαζόμασταν για μια συνάντηση μαζί της, με στόχο μια αναλυτική συνέντευξη. Δεν προλάβαμε. Όμως, η Χίλαρι Μαντέλ είχε μιλήσει στην Εριφύλη Μαρωνίτη ήδη για το πρώτο τεύχος του Books’ Journal, προκειμένου να της λύσει απορίες και να την προσατολίσει στην κριτική της για εκείνο το βιβλίο. Στο κείμενο εκείνο καταφύγαμε για την πρώτη αναφορά στη συγγραφέα. Προφανώς, θα επανέλθουμε αναλυτικότερα στη χάρτινη έκδοση.
«Στο ιστορικό μυθιστόρημα, υπάρχουν σημεία», έλεγε η Χίλαρι Μαντέλ στην Εριφύλη Μαρωνίτη, στο πρώτο τεύχος του Books’ Journal (Νοέμβριος 2010), «που εύχεσαι για το καλό της διήγησης τα γεγονότα να είχαν πάρει μια διαφορετική τροπή. Τελικά όμως δεν μπορείς να αγνοήσεις αυτό που έγινε. Προσπαθώ λοιπόν να μην αμβλύνω τις σκληρές αλήθειες. Άλλωστε με εμπνέουν τα ιστορικά γεγονότα. Και επιδιώκω να κάνω το παρελθόν, παρόν»!
Η συνομιλία είχε γίνει με αφορμή την κυκλοφορία στα ελληνικά του Γουλφ Χολ (μετάφραση: Αθανάσιος Ζάβαλος, Πάπυρος, Αθήνα 2010, σελ. 495), ενός μυθιστορήματος που διαδραματίζεται στην Αγγλία του Ερρίκου Η’ και ένας από τους κεντρικούς ήρωές του είναι ο δαιμόνιος βασιλικός έμπιστος Τόμας Κρόμγουελ. Σημείωνε η Εριφύλη Μαρωνίτη:
«Αποτέλεσμα; Μια συναρπαστική πλοκή, πολυπρόσωπη, πολυθεματική. Μια διήγηση απολαυστική, σχεδόν ρυθμική, στην οποία ιστορία και μυθοπλασία συμφύρονται, χωρίς ούτε οι αλήθειες τους να παραβιάζονται ούτε οι ραφές τους να φαίνονται. Ένας λόγος άμεσος, μοντέρνος, που εναλλάσσει πρόσωπα και οπτική, τολμά με τα σημεία στίξης, αποποιείται κάθε ακαδημαϊσμό. Μια συγγραφέας που δεν διστάζει να απευθυνθεί σχεδόν τρυφερά και σε δεύτερο ενικό στον κυνικό και φιλόδοξο ήρωά της, να γίνει υπόμνηση του ξεχασμένου εαυτού του, αυτού που προβάλλεται και εγγράφεται στο δικό του σπίτι, με βασικό συνομιλητή τη γυναίκα του Λιζ και το είδωλό της. Μια μυθιστοριογράφος που επιχειρεί δύσκολες ισορροπίες ανάμεσα στο αφηγηματικό παρόν και στις εκ των υστέρων ερμηνείες του, τις “πιο εύκολες εξηγήσεις”. Μπορεί το κλειδί να είναι ο άνθρωποι και η “μοίρα των λαών να καθορίζεται έτσι, από δύο άντρες που μιλούν σε μικρά δωμάτια”, αλλά η συγκυρία στην ιστορία φαίνεται πως έχει τόσο πολλά ποδάρια που κανένας σε απόλυτο βαθμό δεν μπορεί να προβλέψει. Ενδεχομένως, όμως, ένας χαρισματικός αφηγητής να μπορεί να αναπλάσει».
Το Γουλφ Χολ δεν ήταν το πρώτο ιστορικό μυθιστόρημα της Χίλαρι Μαντέλ. Η ιρλανδικής καταγωγής συγγραφέας είχε πολύτιμη προηγούμενη μαθητεία με το σχεδόν επικό A place of Greater Safety, που εκτυλίσσεται την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης.
«Η καρδιά μου είναι με το ιστορικό μυθιστόρημα», έλεγε η Χίλαρι Μαντέλ, «και στην πρόκληση να παρουσιαστούν σύνθετα γεγονότα χωρίς συμβιβασμούς, έτσι ώστε ο αναγνώστης να απολαμβάνει τη διήγηση αλλά και να σοκάρεται απ’ αυτή. Ακόμη και αν ανατρέπονται οι προσδοκίες του. Πρέπει ωστόσο να διευκρινίσω ότι εγώ δεν έχω στόχο την αντικειμενική ιστορία. Μεροληπτώ. Παίρνω το μέρος του ήρωα μου, του Τόμας Κρόμγουελ, βλέπω μέσα από τη δική του ματιά τη ροή των συμβάντων. Και σε κάθε διαμάχη, συντάσσομαι μαζί του. Αυτή η προγραμματική επιλογή είναι που τελικά δίνει πάθος και ένταση στη διήγησή μου. Άλλωστε, οι ερωτήσεις ενός ιστορικού διαφέρουν από τις ερωτήσεις ενός μυθιστοριογράφου. Εμείς, χωρίς να παραχαράζουμε την αλήθεια, συχνά δουλεύουμε με κομμάτια και αποσπάσματα της ιστορίας».
Και η Εριφύλη Μαρωνίτη κατέληγε:
«Υπάρχει βέβαια μερικές φορές μια κρίσιμη καμπή, εκεί όπου μύθος και ιστορία συγκρούονται, χάνοντας συν τω χρόνω τα διακριτά τους όρια. Αλλά μήπως οι συγκρούσεις αφέντη και υποτελή, ανδρών και γυναικών, ιδεαλισμού και πραγματισμού, πίστης και προσωπικού πεπρωμένου δεν ανήκουν στους κινητήριους μοχλούς κάθε αφηγήματος;»
