Κριτικές

Άκης Παπαντώνης, Καρυότυπος, Κίχλη, Αθήνα 2014, 120 σελ.

Υπήρξε μια τάση, έλληνες συγγραφείς να τοποθετούν τη δράση των βιβλίων τους σε πόλεις του εξωτερικού. Το ίδιο κανει και ο Άκης Παπαντώνης, με το πρώτο βιβλίο του. Ο συγγραφέας δεν ανήκει σε αυτή την τάση, κι ας μη διαδραματίζεται η πλοκή του στην Ελλάδα. Το πρώτο βιβλίο του δεν είναι κοσμοπολίτικο, επειδή δεν είναι στη βάση του ελληνικό. Είναι ευρωπαϊκό. Ο Παπαντώνης γράφει για τη βρετανική εμπειρία του χωρίς να παρεμβάλει το φίλτρο της καταγωγής του, ως κάποιος που έχει απολέσει την ελληνική του ταυτότητα. Ο ήρωάς του δεν συγκρίνει το εκεί με το εδώ, υπάρχει μόνο το εκεί. Αναδημοσίευση από το τεύχος 60 του Books' Journal (Νοέμβριος 2015).

Tο 1985 η Ευρώπη ήταν ακόμη χωρισμένη στα δύο. Δύο αντίπαλα, εχθρικά στρατόπεδα, και ανάμεσά τους το αδιαπέραστο σύνορο, το Τείχος. Ήμουν τότε ένας νεαρός παθιασμένος με την Κεντρική Ευρώπη, έβλεπα τι συνέβαινε εκεί και ειδικά η απομόνωση, ο εγκλεισμός των Ανατολικοευρωπαίων, ήταν κάτι που με συγκλόνιζε. Είχα λοιπόν την “ιδέα” να ταξιδέψω σε όλες τις χώρες και να φωτογραφίσω τους ανθρώπους και από τις δύο πλευρές του Τείχους και να τους παρουσιάσω όλους μαζί σε ένα βιβλίο, σαν μια ενιαία Ευρώπη, χωρίς σύνορα και τείχη. Αφελές και μεγαλεπήβολο σχέδιο, όπως όλα τα νεανικά σχέδια.

Για το όνειρό μου ταξίδεψα επί πέντε χρόνια στις περισσότερες από τις χώρες της τότε Ευρώπης, σε 16-17 χώρες, απο την Πορτογαλια μέχρι την Πολωνία, πάντα μόνος, με ένα σαραβαλάκι -το ελληνικότατο Pony για όποιον το θυμάται- , κοιμόμουν μέσα σε αυτό, στα πάρκινγκ των αυτοκινητοδρόμων και στις ερημιές. Και η μεγάλη μου χαρά ήταν να σταματάω σε κάθε πόλη και να περπατώ με τις ώρες στούς δρόμους της παρατηρώντας τους ανθρώπους. Δεν με ενδιέφεραν τα αξιοθέατα, τα κτίρια, τα μουσεία, μόνο τα ανθρώπινα πρόσωπα έβλεπα.

Είδα όλο το Ανατολικό Μπλοκ, είδα την εξαθλίωση στη Ρουμανία, τον φόβο στα μάτια των ανθρώπων και την καταπίεση στην Ανατολική Γερμανία και την Τσεχοσλοβακία. Και μια κάπως καλύτερη ζωή στην Ουγγαρία και την Πολωνία. Και ταυτόχρονα επισκεπτόμουν και τις δυτικές χώρες και φωτογράφιζα και εκεί τους ανθρώπους με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Η Δύση δεν ήταν παράδεισος για μένα, έβλεπα κι εκεί τα ίδια πρόσωπα σχεδόν, μοναχικούς ανθρώπους, φτωχούς, ηλικιωμένους. Κατάλαβα πολύ γρήγορα οτι δεν έκανα φωτορεπορτάζ.

Και μια ωραία νύχτα του 1989, το Τείχος έπεσε, ξαφνικά, χωρίς να με ρωτήσει αν είχα τελειώσει το “πρότζεκτ”... Έμεινα ξαφνικά χωρίς αντικείμενο. Και το “μεγαλειώδες” σχέδιο, μια Ευρώπη χωρίς σύνορα μέσα από τη φωτογραφία, φαινόταν τώρα πιο βλακώδες παρά ποτέ... Αναρωτήθηκα τι στην ευχή έκανα τόσα χρόνια, τι νόημα είχε όλο αυτό. Αλλά ήμουν στο Βερολίνο εκείνη τη κρύα νύχτα του Νοεμβρίου και χάρηκα όπως όλοι, έζησα τις μεγαλύτερες στιγμές της ζωής μου, όλοι νοιώθαμε έτσι εκεί, ζούσαμε την Ιστορία, την Ελευθερία, η Ευρώπη άλλαζε μπροστά στα μάτια μας, ήταν μαγικά!

Όταν όμως μου πέρασε ο ενθουσιασμός, τα μάζεψα και γύρισα στην Ελλάδα, φοβερά απογοητευμένος. Ενοιωθα οτι αυτό που είχα κάνει δεν άξιζε πολλά γιατί δεν έμπαινε στα δύο μεγάλα καλούπια της φωτογραφίας. Δεν ήταν ούτε “καταγραφή”, ρεπορτάζ, ούτε “τέχνη” (ειδικά τη “φωτογραφία τέχνης” την απεχθανόμουν). Είχα κάνει κάτι πολύ προσωπικό γιατί αυτό ήμουν εγώ, δεν μπορούσα να κάνω κάτι άλλο. Δεν είχα θέση πουθενά, έτσι το βίωνα. Γι αυτό πήρα τα 24.000 αρνητικά και τα έθαψα, τα έβαλα βαθειά μέσα στην αποθήκη μου. Και μαζί με αυτά έθαψα και εκείνο το κομμάτι της ζωής μου. Έκανα οικογένεια και μια δουλειά για να συντηρήσω την οικογένειά μου, και ήμουν ευτυχισμένος με τη νέα μου ζωή, οι παλιές μέρες δεν μου έλειπαν καθόλου, δεν μιλούσα σε κανένα για αυτές, ούτε έδειξα σε κανένα ποτέ τις φωτογραφίες μου. Με τον καιρό τις ξέχασα κι εγώ ο ίδιος. Και έτσι πέρασαν 25 χρόνια.

Ώσπου τον Μάρτιο του 2014 βρήκα τα κουτιά στην αποθήκη... Σκανάρισα απο περιέργεια μερικά αρνητικά και τα ανάρτησα στο διαδικτυο. Προς μεγάλη μου κατάπληξη άρεσαν πολύ στους φίλους μου εκεί. Έμεινα κατάπληκτος, το ξαναλέω, γιατι πίστευα οτι δεν ενδιέφερε κανέναν η δουλειά μου, οτι όλο αυτό που είχα κάνει τότε ήταν μια νεανική τρέλλα και τίποτε άλλο. Με τον καιρό, αναρτώντας πολλές φωτογραφίες, αισθάνθηκα οτι τα πρόσωπα που είχα δει τότε στούς ευρωπαϊκούς δρόμους δεν έπρεπε να χαθούν μαζί με εμένα, αλλα να ζήσουν μέσα σ΄ένα βιβλίο. Έτσι γεννήθηκε το βιβλίο που κρατάτε.

Όλα αυτά, και η παλιά μου τρέλλα και η τωρινή, και οι φωτογραφίες και το βιβλίο, έγιναν από αγάπη και μόνο, αγάπη για τους Ευρωπαίους και την Ευρώπη, την οικογένειά μας.

(Πρόλογος στις Εικόνες μιας άλλης Ευρώπης που κυκλοφορούν από τις 15 Δεκεμβρίου. Ένα λεύκωμα 200 σελίδων, με 95 φωτογραφίες από 16 χώρες, από όλη σχεδόν την Ευρώπη των τελευταίων χρόνων πριν από την Πτώση του Τείχους).

www.cpittas.com

Wolfgang Herrndorf, Βερολίνο, γεια, μετάφραση από τα γερμανικά: Απόστολος Στραγαλινός, Κριτική, Αθήνα 2015, 280 σελ.

Θα μπορούσε να είναι ένα roadtrip. Ο συγγραφέας του, ο γερμανός Βόλφγκανγκ Χέρντορφ, ήθελε να γράψει για γερμανική εκδοχή του Χακ Φιν – η μάλλον, ένα κείμενο που να αφηγείται την απόδραση από την πόλη σύγχρονων παιδιών, που διεκδικούν την περιπέτεια, ένα κράμα επιρροών από τον Μαρκ Τουέιν ή τον Έντγκατ Άλλαν Πόε. Τα κατάφερε, έφτιαξε ένα απολαυστικό αφήγημα που φαινομενικά απευθύνεται σε εφήβους, αλλά όχι μόνο – κι έγινε ο ίδιος, άθελά του, δραματικό πρόσωπο, που δεν του έμελλε να απολαύσει τη δόξα και τις βραβεύσεις. Η ελληνική έκδοση ενός πολυδιαβασμένου στην Ευρώπη βιβλίου ανέδειξε το ύφος του. Αναδημοσίευση από το τεύχος 60 του Books' Journal.

Jennifer Clarke, Asteris Houliaras & Dimitris Sotiropoulos (επιμ.),  Austerity and the Third Sector in Greece: Civil Society at the European Frontline, Ashgate Publishing, 2015, 251 σελ.

Από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωμένων, η κοινωνία των πολιτών, γνωρίζει σταδιακή ανάπτυξη στην Ελλάδα.  Πώς όμως αυτή επηρεάστηκε από την οικονομική κρίση; Οι Clarke, Χουλιάρας και Σωτηρόπουλος αναλύουν την ελληνική κοινωνία των πολιτών πριν και μετά το 2009, ξεδιπλώνοντας τη διαδρομή πρόσφατων κοινωνικών κινημάτων και ακτιβισμού από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος. Αναδημοσίευση από το τεύχος 60 του Books' Journal, Νοέμβριος 2015.

Τι είναι Ο Αγώνας μου; Για τον νορβηγό συγγραφέα Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ ήταν μια προσπάθεια να κατακτήσει τη ζωή. Ο σκοπός του δεν ήταν να γνωρίσει τον εαυτό του, αλλά να γράψει ένα μυθιστόρημα. Και το έκανε μέσα από ένα παιχνίδι με καθρέφτες, ξεδιπλώνοντας τον εαυτό του όπως μια ρώσικη μπαμπούσκα. Κάπως έτσι έγραψε έξι τόμους. Αναδημοσίευση από το τεύχος 60 του Books' Journal, Nοέμβριος 2015.

Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, Ένας θάνατος στην οικογένεια (Ο αγώνας μου – Βιβλίο πρώτο), μετάφραση από τα νορβηγικά: Σωτήρης Σουλιώτης, Καστανιώτη, Αθήνα 2015, 543 σελ.

Karl Ove Knausgaard, Mystruggle (1,2,3), μετάφραση από τα νορβηγικά στα αγγλικά: DonBartlett, Vintage

Λίγο πριν τοποθετηθεί στα βιβλιοπωλεία ο δεύτερος τόμος της οικογενειακής σάγκα του Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, Ο αγώνας μου, αναδημοσιεύουμε την προσέγγιση στον συγγραφέα και το έργο του της Ξένιας Κουναλάκη, από το τεύχος 60 του Books' Journal, Νοέμβριος 2015.

Στις 15 Δεκεμβρίου 2011, πέθανε, σε ηλικία 62 χρόνων, ο αγγλοαμερικανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Κρίστοφερ Χίτσενς, ένα πρόσωπο που είχε παρέμβει σε όλες τις μεγάλες διεθνείς υποθέσεις της εποχής του. Μαχητικός πολιτικός σχολιαστής, έγινε ευρύτερα γνωστός από το βιβλίο του Ο Θεός δεν είναι μεγάλος, θέμα του οποίου είναι η ανυπαρξία του Θεού. Σήμερα, αναδημοσιεύουμε το κείμενο του Μιχάλη Μητσού για τον Χίτσενς, που είχε δημοσιευθεί στο τεύχος 6 του Books' Journal, Απρίλιος 2011 - επειδή ο Χίτσενς ήταν και συνεχίζει να είναι ένα πρότυπο παρεμβατικού πολίτη. [ΤΒJ]

Στάθης Ν. Καλύβας - Νίκος Μαραντζίδης, Εμφύλια πάθη. 23 Ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο, Μεταίχμιο, Αθήνα 2015, 528 σελ.

Το νέο βιβλίο του Στάθη Καλύβα και του Νίκου Μαραντζίδη δεν είναι μόνο μια εντυπωσιακή αποκάλυψη των πραγματικών γεγονότων που σημάδεψαν τη δεκαετία του 1940. Πρωτίστως, είναι ένα έργο που προσφέρει το «κλειδί» για την αποκρυπτογράφηση όλων των μυστηρίων της Μεταπολίτευσης. Αναδημοσίευση μέρους του πλήρους κειμένου, που δημοσιεύεται στο τεύχος 61 του Books' Journal, Δεκέμβριος 2015, που κυκλοφορεί.

 e.e. cummings, 33χ3χ33. Ποιήματα, δοκίμια, θραύσματα, μετάφραση από τα αγγλικά: Χάρης Βλαβιανός, νέα έκδοση (ελαφρώς αναθεωρημένη) Νεφέλη, 2015, 125 σελ.

Αμφιβάλλω αν μπορεί κανείς να αμφιβάλλει ότι ο αμερικανός ποιητής, πεζογράφος και ζωγράφος έντουαρντ έστλιν κάμμινγκς (1894-1962) είναι ένας μεγάλος ερωτικός της αγγλικής γλώσσας στον 20ό αιώνα.

 Nίκος Δήμου, Οι δρόμοι μου. Μιχαήλ Βόδα, Ρήνου, Γαλήνης, Παράσχου, επιμέλεια: Παναγιώτης Αριστοτελίδης, νέα έκδοση επαυξημένη Πατάκη, Αθήνα 2015, 656 σελ.

Νίκος Δήμου, Ο μοναχικός πολυπράγμων, επιμέλεια έκθεσης: Μαρία Δημητριάδη, σχεδιασμός έκθεσης: Παύλος Θανόπουλος, 24/9/2015 - 8/11/2015, Μουσείο Μπενάκη οδού Πειραιώς

 Ώς τις 8 Νοεμβρίου οι τυχεροί μπόρεσαν να δουν την έκθεση Ο μοναχικός πολυπράγμων, που αναφέρεται στον Νίκο Δήμου, έχει αφορμή τα 80 χρόνια του, φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138), συντίθεται από φωτογραφίες, γράμματα, χειρόγραφα, εξώφυλλα εκδόσεων, διαφημίσεις, βίντεο και πολλά άλλα,  συνοδεύεται από ομότιτλη έκδοση 200 σελίδων και συμπίπτει με την κυκλοφορία του μνημειώδους αυτοβιογραφικού βιβλίου του Οι δρόμοι μου.

Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, Ένας θάνατος στην οικογένεια (Ο αγώνας μου – Βιβλίο πρώτο), μετάφραση από τα νορβηγικά: Σωτήρης Σουλιώτης, Καστανιώτη, Αθήνα 2015, 543 σελ.

Karl Ove Knausgaard, Mystruggle (1,2,3), μετάφραση από τα νορβηγικά στα αγγλικά: DonBartlett, Vintage

Ένας απολογισμός για την αυτοβιογραφική αφήγηση του Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, τους τρεις πρώτους τόμους του εξάτομου Αγώνα – και ένα εκδοτικό φαινόμενο με διεθνείς διαστάσεις. Αναδημοσίευση από το τχ. 60 του Books' Journal, Νοέμβριος 2015

Την Τετάρτη,  9 Δεκεμβρίου 2015, έγινε στο Μέγαρο Μουσικής μια εξαιρετική εκδήλωση, αντάξια του Μανόλη Αναγνωστάκη, 10 χρόνια από το θάνατό του και 90 από τη γέννησή του. Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν και ο συνεργάτης μας Γιώργος Ζεβελάκης, αποσπάσματα από την ομιλία του οποίου παρατίθενται παρακάτω. Στην εκδήλωση μίλησαν επίσης ο Ευριπίδης Γαραντούδης, ο Νάσος Βαγενάς και ο Λάκης Παπαστάθης, ο οποίος και παρουσίασε ορισμένα αποσπάσματα από το Παρασκήνιο του 1983 και ένα νεώτερο με στιγμές από τη νεαρότερη ηλικία του ποιητή. Συντόνισε η Χριστίνα Ντουνιά.