Σύνδεση συνδρομητών

Κωνσταντίνος Μπαλατσός

Κωνσταντίνος Μπαλατσός

Υποψήφιος διδάκτωρ νεότερης φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Δευτέρα, 25 Νοεμβρίου 2024 13:22

Hans J. Morgenthau: Ισχύς και ηθική

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τo έργο και η σκέψη του Hans J. Morgenthau θέτουν τη βάση από την οποία διαμορφώθηκαν οι διεθνείς σχέσεις ως επιστήμη. Το magnum opus του, Η Πολιτική μεταξύ των Εθνών, αποτέλεσε ένα κλασικό έργο αναφοράς για γενιές φοιτητών, στοχαστών και καθηγητών, ένα εγχειρίδιο που ακόμα και σήμερα ανατρέχουμε για να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε τις προκλήσεις της δικής μας εποχής. Η παρουσία των 6 αρχών του πολιτικού ρεαλισμού θεωρείται ότι εδραίωσαν τον ρεαλισμό ως κυρίαρχη παράδοση στη διεθνή πολιτική, ως το κυρίαρχο μοντέλο ερμηνείας και ανάλυσης των αλλαγών στο παγκόσμιο στερέωμα, όπως επίσης και ότι σ’ αυτές συνοψίζονται τα αξιώματα που καθιστούν μια θεωρία ρεαλιστική.

Τρίτη, 14 Μαϊος 2024 23:50

Η σιωπηλή πλειοψηφία

Στον βαθμό που ο διαγωνισμός της Eurovision έχει πολιτικοποιηθεί, πρωτίστως από όσους τη βλέπουν ως μέσο για να προωθήσουν ζητήματα ταυτοτήτων και φύλου, μπορούμε να πούμε ότι η εξέλιξη και τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας προσφέρονται για πολιτική ανάλυση και πολιτικά συμπεράσματα. Θα μπορούσε μάλιστα να αποκτήσει ιδιαίτερη βαρύτητα και να λειτουργήσει επικουρικά για τις επερχόμενες ευρωεκλογές, στις οποίες ο φόβος για την άνοδο των λαϊκiστικών κομμάτων είναι πιο έντονος από ποτέ. Ωστόσο, αυτή η άνοδος δεν συμβαίνει ex nihilo, ούτε δίχως κάποια αιτία, αλλά αποτελεί απόρροια ενός πολύ συγκεκριμένου και καλά παγιωμένου πολιτικού παρονομαστή: της σιωπηλής πλειοψηφίας.

Σάββατο, 06 Ιανουαρίου 2024 23:48

Ισλαμιστές στις δυτικές κοινωνίες

Ο Richard Landes για τον αντισημιτισμό στις ισλαμικές κοινότητες της Δύσης. Τεύχος 147

Σάββατο, 16 Δεκεμβρίου 2023 10:39

Η νέα έξαρση του αντισημιτισμού

Η γενοκτόνος κτηνωδία της Χαμάς, απειλή κατά του πολιτισμού. Tεύχος 136

Μια από τις παρενέργειες του γρήγορου ρυθμού της ζωής και των τεράστιων εξελίξεων που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια είναι ότι περιορίζεται ο ιστορικός μας ορίζοντας και η συλλογική μας μνήμη. Είμαστε βουτηγμένοι στο παρόν και στο τώρα, ξεχνώντας πολλές φορές πώς ζούσαν οι άνθρωποι ακόμα και πριν από 20 χρόνια – μια περίοδο σχετικά κοντά μας χρονικά. Πιο συγκεκριμένα, λησμονούμε πώς μπορεί να ένιωθαν την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου ή, πιο συγκεκριμένα, τα χρόνια πριν από την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Πολλοί θεωρούν ότι πρόκειται για μια περίοδο χάριτος, ξεγνοιασιάς και αυτοκατάφασης, η οποία βρήκε την πιο λαμπρή της έκφραση στο άρθρο και μετέπειτα βιβλίο του Φράνσις Φουκουγιάμα, Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος, όμως, όπως θα εντοπίσουμε τουλάχιστον στο πεδίο της διανόησης, μόνο συναισθήματα ευφορίας και ανακούφισης δεν κατέκλυζαν τους διανοούμενους. Ανάλογα συναισθήματα αγωνίας για το μέλλον της Δύσης διατυπώνονται και σήμερα στον δημόσιο διάλογο, και όχι αδίκως, αντικρίζοντας τη συσπείρωση του Κακού και την περιδίνηση των δυτικών κοινωνιών στο κενό.

Πέμπτη, 12 Οκτωβρίου 2023 18:50

Ο Χομπς για τον πόλεμο

Με αφορμή τη δικαιολόγηση των απάνθρωπων πρακτικών των τρομοκρατών της Χαμάς από ορισμένους «ρεαλιστές» πάνω σε μια interest-based λογική, κάνω ορισμένους παραλληλισμούς με τη σκέψη του Χομπς, η οποία –αδίκως αν ρωτάτε τη γνώμη μου– έχει συνδεθεί με τον κυνισμό. Η κυρίαρχη ερμηνεία πάντως, αν και όχι η μοναδική, καθώς ήδη προκύπτουν νέες μελέτες που δίνουν διαφορετική διάσταση στη χομπσιανή πολιτική φιλοσοφία, περιγράφει τον Χομπς ως κυνικό και ακραιφνή ρεαλιστή που δεν πίστευε στην ύπαρξη ηθικών περιορισμών κατά τη διεξαγωγή του πολέμου. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν προκύπτει από μια συνολική εξέταση των γραπτών του, βασίζεται δε σε μια αποσπασματική, και τελικώς παραπλανητική, ερμηνεία τους. Όσον αφορά την ωμότητα και την αναλγησία, ο άγγλος φιλόσοφος έχει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα να μας πει.

Στον μακιαβελικό Ηγεμόνα επιχειρείται η αποτίμηση της σκληρότητας (crudelitas) και της φιλευσπλαχνίας (pietas), καταδεικνύοντας στον αναγνώστη τη συσκότιση, τη ρευστότητα αλλά και την εννοιολογική σύγχυση γύρω από αυτές τις έννοιες.

Τα πύρινα μέτωπα που κατατρώγουν το σώμα του φυσικού μας πλούτου προκαλούν ένα πολιτικό τοξικό νέφος σχετικά με την ικανότητα διαχείρισης κρίσεων του κρατικού μας μηχανισμού. Μολονότι κανένας δεν αμφισβητεί ότι οι εστίες φωτιάς είναι ανθρωπογενείς στην πλειονότητά τους, είτε από αμέλεια είτε από πρόθεση, δεν εξετάζεται αυτό εν προκειμένω, η κλιματική αλλαγή δημιουργεί τις ευνοϊκότερες συνθήκες για την εξάπλωση και την αναζωπύρωση των πυρκαγιών, γεγονός που περιορίζει ακόμα πιο πολύ την ικανότητα του κρατικού μηχανισμού. Παρά το εκρηκτικό κοκτέιλ που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή, λίγο εστιάζουμε στην εξεύρεση λύσεων για να αντιμετωπιστεί συλλογικά αυτό το φαινόμενο. Και αυτό επειδή ένα διόλου ευκαταφρόνητο μέρος της κοινωνίας δεν πιστεύει στην απορρύθμιση του κλίματος. Ορισμένοι μάλιστα νιώθουν πιο άνετα πίσω από την ανωνυμία των social media, εκτοξεύοντας έναν βιτριολικό οχετό, γεμάτο εχθροπάθεια, εναντίον όσων δεν αναπαράγουν την αντικοινωνική τους συμπεριφορά, καταστρέφοντας οποιαδήποτε πιθανότητα να ανοίξει ένας γόνιμος διάλογος μεταξύ των κοινωνικών δυνάμεων για όσα πρέπει να αλλάξουν.

Αυτή η τακτική φυσικά δεν είναι καινούργια. Τη ζήσαμε τα χρόνια της πανδημίας, όταν οι ίδιες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις καλλιεργούσαν δυσπιστία για τα εμβόλια, υποστηρίζοντας ότι αυτά δεν φτιάχτηκαν για αντιμετωπιστεί ο κορωνοϊός αλλά για να ικανοποιηθεί το κεφάλαιο και οι ορέξεις τάχα μου σκοτεινών δυνάμεων που απεργάζονται ένα σχέδιο εξόντωσης του ανθρώπινου είδους. Πού στοχεύουν; Στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ αρχόντων και αρχομένων και στην όξυνση της δυσπιστίας εντός των δυτικών κοινωνιών, διότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι τοπικά περιορισμένο αλλά αφορά τη Δύση στο σύνολό της. Η εμπιστοσύνη, λοιπόν, μεταξύ πολιτών και κυβερνητικής τάξης αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για την αντιμετώπιση των συλλογικών προβλημάτων. Είναι η απαραίτητη προνεωτερική συνήθεια, όπως θα πει και ο πολιτικός στοχαστής Φράνσις Φουκουγιάμα, για την επιτυχία και την εξέλιξη των νεωτερικών κοινωνιών. Όταν αυτή εκλείπει, τότε οι κίνδυνοι δεν αποτιμώνται ως κοινοί, η συλλογική δράση φθίνει, με αποτέλεσμα αλλού να εστιάζουν οι πολίτες –είτε μεμονωμένα είτε ως κοινωνικές ομάδες– και αλλού οι κυβερνώντες. Αυτό αφορά φυσικά και την εμπιστοσύνη προς τους επιστήμονες. Αν κατά την περίοδο της πανδημίας μεγάλο μέρος των πολιτών δεν τους εμπιστεύονταν, τότε η εμβολιαστική κάλυψη δεν θα είχε προχωρήσει και θα θρηνούσαμε περισσότερους νεκρούς.

Αν και στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής παρατηρείται επίσης ισχυρό ρεύμα αμφισβήτησής της, το οποίο δεν εδράζεται μονάχα σε σαθρά επιχειρήματα αλλά πυροδοτείται και από την εγγενή δυσπιστία απέναντι στους επιστήμονες και τους πολιτικούς, οι συνέπειές της εμφανίζονται σταδιακά, δίνοντας μια επίφαση κλιματικής κανονικότητας. Ωστόσο, στον μακρό χρόνο θα βρεθούμε αντιμέτωποι με τις πιο δυσάρεστες απ’ αυτές, όπως τη λειψυδρία, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την υπερθέρμανση. Όλα αυτά όμως δεν θα περιοριστούν αυστηρά στο ήδη επιβαρυμένο πλαίσιο των φυσικών καταστροφών αλλά θα μεταφραστούν και σε πολιτικά προβλήματα καθώς, μαζί με άλλους παράγοντες που αφορούν την πολιτική και κοινωνική συγκρότηση ορισμένων εύθραυστων κρατικών οντοτήτων της Αφρικής και της Νότιας Ασίας, θα τροφοδοτήσουν νέα μεταναστευτικά ρεύματα και νέες προκλήσεις προς την Ευρώπη. Είμαστε άραγε έτοιμοι να αναμετρηθούμε σε συλλογικό επίπεδο τόσο με τις φυσικές καταστροφές όσο και με τις κοινωνικοπολιτικές μετατοπίσεις που αυτές θα προκαλέσουν; Στην εμπιστοσύνη βρίσκεται η απάντηση.

Οι εκλογές της 25ης Ιουνίου ανέδειξαν, όπως είχε προδιαγραφεί ήδη από τον Μάιο, αυτοδύναμη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας του Κυριάκου Μητσοτάκη και μια οκτακομματική βουλή με κατακερματισμένη αντιπολίτευση, τόσο τη μείζονα όσο και την ελάσσονα. Η συζήτηση φυσικά περιστρέφεται κάπως πυρετωδώς γύρω από την είσοδο στο ελληνικό Κοινοβούλιο εθνολαϊκιστικών κομμάτων, ωστόσο νομίζω πως υποκινείται εντέχνως από τους ξεκάθαρα ηττημένους των εκλογών, ήτοι τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη από την ήττα τους, ανάγοντας την είσοδο των προαναφερθέντων κομμάτων σε πρώτης τάξεως ζήτημα υπό τη μορφή μάλιστα απειλής για τη Δημοκρατία.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πυροδότησε έντονη συζήτηση στους ακαδημαϊκούς κύκλους αλλά και στον δημόσιο διάλογο σχετικά με τον πολιτικό ρεαλισμό, κυρίως όσον αφορά τις σκανδαλώδεις θέσεις του αμερικανού καθηγητή John Mearsheimer, ο οποίος ήδη από το 2014 με το γνωστό άρθρο του “Why the Ukraine Crisis is the West’s Fault” προκάλεσε αντιδράσεις αλλά και κριτικές ως προς το εάν πλέον ο πολιτικός ρεαλισμός μπορεί να αρθρώσει ουσιαστικό λόγο σε έναν συνεχώς αναδιατασσόμενο κόσμο. Ωστόσο, αυτές οι κριτικές, ιδιαίτερα στην πατρίδα μας, θεωρώ πως αδικούν την παράδοση του πολιτικού ρεαλισμού, καθώς αυτή δεν είναι ούτε ενιαία ούτε αδιαίρετη, αποτελείται δε από διακλαδώσεις και ρεύματα τα οποία μοιράζονται σε τελική ανάλυση ελάχιστα κοινά.

Σελίδα 1 από 2