Όταν ο Λη Κουάν Γιού αποφασίζει να μιλήσει, πρόεδροι, πρωθυπουργοί, διπλωμάτες και κορυφαία διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων ακούν με προσοχή. Πόσοι μπορούν να διεκδικήσουν στον κόσμο όλο την απόλυτη προσοχή παρόμοιων ακροατηρίων; Ο Λη Κουάν Γιού, που υπήρξε ο ιδρυτής της σύγχρονης Σιγκαπούρης και πρωθυπουργός της για πάνω από τριάντα χρόνια, αποτελεί σήμερα μια από τις ελάχιστες διεθνείς προσωπικότητες το κύρος των οποίων παραμένει αμείωτο, γι’αυτό άλλωστε οι απόψεις του αντιμετωπίζονται με απόλυτο σεβασμό. Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αδύναμες ηγεσίες και από πολιτικούς που υποκύπτουν στα κελεύσματα του φτηνού λαϊκισμού, ο Λη Κουάν Γιού εξακολουθεί να εκφράζει τις ιδιότητες ενός ηγέτη που ανοίγει ακόμη δρόμους για το μέλλον – για τη χώρα του αλλά και για τον κόσμο.
Στο μικρό αυτό βιβλίο (Lee Kuan Yew: The Grand Master's Insightson China, the United States, and the World), που φέρει ως τίτλο το όνομά του, εντυπωσιάζεται κανείς από το βάθος της ωριμότητάς του αλλά και από την παγκόσμια διάσταση των απόψεών του. Εξακοντίζει σαν ασήμαντα σκουπίδια στο κενό της ανυποληψίας όλες εκείνες τις ηγεσίες που οδήγησαν τη Δύση στο τέλμα της σημερινής οικονομικής παρακμής. Επισημαίνει τις κοντόθωρες επιδιώξεις εγκατάλειψης μιας ορθολογικής οικονομικής πολιτικής στο βωμό της ικανοποίησης πρόσκαιρων οικονομικών ανταμοιβών, με αποτέλεσμα την τελική χρεοκοπία και την επιβάρυνση των μελλοντικών γενεών. Επειδή οι φόροι, επιμένει, δεν μπορούσαν να συντηρήσουν έναν δημόσιο τομέα σπάταλο και ανοιχτοχέρη, οι ηγεσίες της Δύσης κατέφυγαν στον δανεισμό. Ο οποίος, όμως, αναπόφευκτα οδηγεί σε αδιέξοδα. Για να ευχαριστήσουν τους σημερινούς εκλογείς, καταστρέφουν τους αυριανούς.
Την ίδια ώρα, ο Λη Κουάν Γιού επιμένει πως και η Κίνα αξιολογεί την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ σαν εξαιρετικά χρήσιμη για τις δικές της προοπτικές, μια και εξασφαλίζει την αναγκαία σταθερότητα που είναι απαραίτητη για τη δική της ομαλή ανοδική πορεία. Η Κίνα δεν επιθυμεί ανταγωνισμό ούτε και αντιπαλότητα. Προσβλέπει σε συνεργασία. Μόνο έτσι, πιθανότατα σε 40-50 χρόνια, θα κατακτήσει την παγκόσμια κορυφή σε οικονομική και, ενδεχομένως, σε πολιτική ισχύ. Περιγράφει την ανάγκη απορρόφησης ταλαντούχων αλλοεθνών για την πορεία ανάκαμψης μιας χώρας, μαζί με την απαραίτητη εξοικείωση με την αγγλική γλώσσα που επιτρέπει άμεση πρόσβαση στις τελευταίες κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας. Γι’ αυτό είναι μπροστά παγκόσμια και με διαφορά οι ΗΠΑ, έτσι πραγματοποιήθηκε το οικονομικό «θαύμα» της Σιγκαπούρης κι εκεί βρίσκονται οι ενδημικές αδυναμίες της Κίνας και της Ινδίας, προσθέτει.
Η ΕΠΈΝΔΥΣΗ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ
Οι ηγεσίες, σημειώνει ο Λη Κουάν Γιού, οφείλουν να συμπεριφέρονται με φροντίδα προς τον λαό τους επιμένοντας να επικρατεί η τάξη, η πειθαρχία καθώς και ο σεβασμός στις ιστορικές τους αξίες και παραδόσεις. Η δημοκρατία από μόνη της δεν εξασφαλίζει ανάπτυξη. Για το στόχο αυτό μεγαλύτερη σημασία έχει η πειθαρχία παρά η δημοκρατία. Δεν μεταβιβάζονται κουλτούρες από τη μια πλευρά της Γης στην άλλη. Για να πας μπροστά οφείλεις να χτίσεις πάνω σε αυτό που υπήρχε πριν από εσένα. Οι αξίες ενός λαού έχουν κορυφαία σημασία για το μέλλον που μπορεί με επιτυχία να προετοιμάσει.
Η επέκταση της γνώσης και η βελτίωση ατομικών ικανοτήτων των πολιτών αποτελούν θεμελιώδεις προϋποθέσεις ώστε μια χώρα να βρεθεί σε δρόμο ανάκαμψης. Απορρόφηση ταλέντων που έρχονται από διάφορες περιοχές και εθνότητες δίνουν βάθος στο αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό που είναι απαραίτητο για κάθε προσπάθεια κατάκτησης κορυφαίων αναπτυξιακών στόχων. Αλλά αναγκαία είναι και η ενστάλαξη νοοτροπιών αναζήτησης καινούργιων μεθόδων δράσης, καινοτομιών και εγκατάλειψης του παλιού, ακόμα και για το απλό εργατικό δυναμικό. Ο Λη Κουάν Γιού εκτιμά πως χωρίς επιτεύγματα στη γνώση, στις επιστήμες και στην τεχνολογία το μέλλον είναι ιδιαίτερα σκοτεινό. Ο θρίαμβος θα έρθει μόνο μέσα από την ενσωμάτωση του καινούργιου.
Η ηγεσία, για τον πρωθυπουργό - μέντορα της Σιγκαπούρης, οφείλει να διακρίνει και να αποδέχεται τη διαφορετικότητα αλλά και να επιβραβεύει την ιδιαιτερότητα των ανθρώπων που έχουν τα προσόντα να προσεγγίζουν την τελειότητα. Ο ηγέτης πρέπει να θέτει στόχους και να επιδιώκει δίχως παλινωδίες την υλοποίησή τους. Δεν πρέπει να κάμπτεται από πρόσκαιρες θεωρήσεις πολιτικού κόστους. Οι δύσκολες επιλογές, κόντρα στις όποιες αντιδράσεις, πρέπει να υιοθετούνται στο ξεκίνημα μιας θητείας. Ώστε κοντά στο τέλος της να έρχονται και τα όποια αρχικά θετικά αποτελέσματα. Έγκλημα είναι η προσπάθεια διατήρησης της όποιας δημοτικότητας στην αρχή και η ανταπόκριση στα προβλήματα αργότερα – που θα οδηγήσει σε απογοήτευση από τις, αναγκαστικά καθυστερημένες, δύσκολες και αντιδημοφιλείς επιλογές.
Η επιδίωξη της ισότητας είναι φενάκη. Και σίγουρη συνταγή που οδηγεί στην καταστροφή. Τίποτα δεν είναι απόλυτα ίδιο με κάτι άλλο στη φύση. Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους. Όπως εξηγεί ο Φρήντριχ Χάγεκ, στο έργο του, The Fatal Conceit: Errors of Socialism, κανένας πανίσχυρος εγκέφαλος δεν μπορεί να σχεδιάσει ένα σύστημα απόλυτης κοινωνικής δικαιοσύνης και να ανατρέψει αιώνες ιστορικής εξέλιξης η κοινωνικού δαρβινισμού. Τίποτα δεν μπορεί να ταυτοποιήσει τον κόσμο και να τον διαμορφώσει σύμφωνα με κάποιο ιδεατό σχήμα. Ο κόσμος γίνεται πολυεπίπεδος, αλλάζει, υιοθετεί διαφορετικά σχήματα και πορείες. Η πολυποικιλότητα είναι πλούτος. Πρέπει να τη φροντίζουμε κι όχι να την πολεμάμε. Ο καθένας πρέπει να έχει την ευκαιρία να δοκιμάσει τις ιδέες και την ικανότητά του. Κανείς δεν επιτρέπεται όμως να εγκαταλείπεται στην απόλυτη καταστροφή, αν αποτύχει.
Ο ρόλος του φωτισμένου ηγέτη για το καλό του λαού του πρέπει να είναι αυτός του παραδείγματος, της επιμονής και της υπομονής. Πρέπει αυτός να δείχνει το δρόμο, να χαράσσει την πορεία και να μένει αταλάντευτος μέχρι το τέλος. Επ’ αυτού, ο Λη Κουάν Γιού επισημαίνει:
Ο πολιτικός ηγέτης οφείλει να περιγράφει με ζωηρά χρώματα το όραμά του για το μέλλον του λαού, να μεταφράζει μετά το όραμα αυτό σε πολιτικές ώστε να πεισθεί ο λαός να το ακολουθήσει και, τελικά, να εμπνεύσει τους πολίτες, έτσι ώστε να συμβάλουν με τη στήριξη και τις κινητοποιήσεις τους στην εφαρμογή των πολιτικών που επελέγησαν. (σελ. 114).
Ο ρόλος μιας κυβέρνησης, κατά τη σπουδαία αυτή πολιτική προσωπικότητα, είναι να παίρνει καθαρές αποφάσεις ώστε να υπάρχει σταθερότητα και σιγουριά στις υποθέσεις των πολιτών. Η Ανατολή, υποστηρίζει ο Λη Κουάν Γιού, στηρίζεται στην αυτονομία και την υπευθυνότητα των πολιτών για τις συνέπειες των επιλογών τους. Στη Δύση σήμερα ισχύει το αντίστροφο. Οι κυβερνήσεις ζητούν λαϊκή εντολή για να λύσουν όλα τα κοινωνικά προβλήματα. Και οδηγούνται σε αδιέξοδα και καταστροφή.
Μερικές απόμα από τις θέσεις του Λη Κουάν Γιού: Οι κυβερνήσεις οφείλουν να απεξαρτηθούν από τη φοβία της κάλπης. Όταν κυριαρχεί το δέος της όποιας μελλοντικής εκλογικής αναμέτρησης, κάθε κυβέρνηση είναι ήδη παραδομένη πριν αρχίσει καν να κυβερνά. Δεν χρειάζεται να είναι μια ηγεσία δημοφιλής σε όλη την διάρκεια άσκησης της εξουσίας, υπάρχουν ώρες που πρέπει να είναι απόλυτα αντιδημοφιλής. Αν στόχος είναι η δημοτικότητα, τότε η διακυβέρνηση θα είναι τραγικά αποτυχημένη. Όπως υποστήριξε σωστά ο Μακιαβέλλι, μεταξύ του να είναι κάποιος αγαπητός ή να τον φοβούνται, η επιλογή του φόβου προσδίδει βαρύτητα και σεβασμό. Η άποψη του πλήθους για τον ηγέτη, κατά καιρούς, είναι εντελώς αδιάφορη. Εφ’ όσον αυτός πιστεύει πως οι επιλογές του είναι σωστές, αγωνίζεται με πάθος για την εφαρμογή τους. Και πιστεύει πως θα έλθει έγκαιρα η ώρα της δικαίωσης και της λαϊκής αναγνώρισης.
Ο «ΑΝΘΕΛΛΗΝΑΣ» ΚΛΑΟΥΣ
Σε εντελώς διαφορετικό κλίμα και με άλλα σημεία αναφοράς, το πρόσφατο βιβλίο του Βάτσλαβ Κλάους (Europe: The Shattering of Illusions) αναδεικνύει μια ιδιαίτερη προσωπικότητα που δεν διστάζει να έρθει σε σύγκρουση με κυρίαρχες, πολιτικά ορθές, αντιλήψεις της εποχής του, απλά και μόνο υποστηρίζοντας τις πεποιθήσεις του. Στις απόψεις του Κλάους μπορεί να διακρίνει κανείς τη διαφορά ανάμεσα στις πολιτικές πεποιθήσεων (conviction politics) και στις πολιτικές σκοπιμοτήτων (convention politics). Ο σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Τσεχίας ήταν από τους ελάχιστους ευρωπαίους ηγέτες που αρνήθηκε να υπογράψει τη δανειακή σύμβαση με την Ελλάδα. Τι νόημα έχει, μοιάζει να προκύπτει από τη στάση του, αν προχωρήσει η Ευρώπη σε πολιτικές διάσωσης που ουσιαστικά συντρίβουν ένα λαό στρέφοντάς τον ενάντια στους «διασώστες» του; Την ίδια ώρα, επιμένει, υπονομεύονται οι αρχές της οικονομίας της αγοράς, ενώ οι Έλληνες δεν παραδέχονται τα λάθη τους που οδήγησαν στο σχετικό αδιέξοδο. Η ολοκλήρωση της Ευρώπης κάτω από τέτοιους όρους και προϋποθέσεις είναι βαθιά αντιπαθής στους πολίτες, συμπεραίνει ο Κλάους, ενώ οικονομικά είναι σχεδόν απόλυτα θνησιγενής. Στο όνομα της καταπολέμησης του εθνικισμού, υποστηρίζει, η Ευρώπη δημιούργησε ένα ασταθέστατο και βραχύβιο οικοδόμημα που κινδυνεύει να ενταφιασθεί κάτω από τόνους ερειπίων, που θα κραδαίνουν ακριβώς τα λάβαρα εθνικιστικών αναβιώσεων.
Το σημερινό ευρωπαϊκό μοντέλο, του υπερδιογκωμένου δημόσιου τομέα και των οικονομικά μη βιώσιμων παροχών καταρρέει, διαπιστώνει ο Κλάους, η σκέψη του οποίου συμπυκνώνεται στις ακόλουθες προτάσεις: Η ενότητα της Ευρώπης πρέπει να σφυρηλατηθεί πάνω στις αρχές που ανέδειξαν την δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία, την ελευθερία των συναλλαγών και την ανάπτυξη μιας πραγματικά δυναμικής οικονομίας της αγοράς. Αλλά και πάνω σε μια ρεαλιστικότερη συνεργασία ανάμεσα στις χώρες - μέλη του ευρωπαϊκού πειράματος. Είναι επίσης από τους ισχυρότερους υποστηρικτές του σκεπτικισμού που αμφισβητεί την αξιοπιστία των υστερικών κραυγών για την επικινδυνότητα της δήθεν κλιματικής αλλαγής. Εχθρός των κρατικών παρεμβάσεων και κανονισμών για τη λειτουργία της οικονομίας, επιμένει πως οι υποστηρικτές των «πράσινων» πολιτικών για το περιβάλλον θυμίζουν δογματικούς κομμουνιστές που χρησιμοποιούν κινδυνολογικούς αφορισμούς, προκειμένου να δικαιολογήσουν όλο και περισσότερους οικονομικούς ελέγχους.
Η πολεμική του Κλάους επικεντρώνεται στη σταδιακή εξαφάνιση των δημοκρατικών πρακτικών από την Ευρώπη. «Ένωση Ευρωπαϊκών Μετα-Δημοκρατικών Πολιτειών» προτείνει να είναι ο τίτλος της ΕΕ. Με βάση τη δική μας εμπειρία από τις μνημονιακές μεταμορφώσεις της ελληνικής Βουλής, αλλά και με τον τρόπο που έχουν αρχίσει να λαμβάνονται εκεί κρίσιμες (προβληματικά «δημοκρατικές») αποφάσεις για την καθημερινότητά μας, φαίνεται ότι ο Κλάους δικαιώνεται! Η Ευρώπη παραδίδεται, συνεχίζει να προειδοποιεί. Από αδυναμία, από τεμπελιά και από αδιαφορία. Μεγαλύτερη ενίσχυση των εθνικών κρατών θα αποτελούσε μια λύση, προσθέτει. Προτείνει, ακόμα, μια «θατσερικής» μορφής στροφή στην ορθοδοξία της αγοράς.
Με λίγα λόγια, ο Κλάους προειδοποιεί πως το ευρωπαϊκό εγχείρημα δεν είναι βιώσιμο. Λιγότερο κράτος, περισσότερη εξουσία στα εθνικά Κοινοβούλια και κατά βάση περισσότερη δημοκρατία κι ανεξαρτησία από τις Βρυξέλλες είναι ίσως ο δρόμος για την επιβίωση της ευρωπαϊκής προσπάθειας, διατείνεται. Συμφωνεί πάντως κάποιος η διαφωνεί με τους αιχμηρούς ισχυρισμούς του προέδρου της Τσεχίας, το σίγουρο είναι πως δεν μπορεί να μείνει αδιάφορος μπροστά στις απόψεις του...
