Ο εισαγωγικός ισχυρισμός ισχύει ακόμα και από την πλέον αντι-καμμινγκσιανή σκοπιά, την ποσοτική: ο κάμμινγκς έχει γράψει, αναλογικά με το συνολικό του έργο, τα περισσότερα ερωτικά ποιήματα από κάθε άλλον αγγλόφωνο ποιητή της εποχής του. Η καταμέτρηση ερωτικών ποιημάτων αποτελεί ωστόσο βέβηλη πράξη, ιδίως όταν αφορά έναν άνθρωπο που έχει γράψει για τον εαυτό του:
Είμαι κάποιος που πρεσβεύει υπερήφανα και ταπεινά πως ο έρωτας είναι το μυστήριο-των-μυστηρίων και πως οτιδήποτε μετρήσιμο δεν αξίζει «δεκάρα τσακιστή».
Παρ’ ότι μεταφράσεις ποιημάτων του κάμμινγκς στα ελληνικά υπήρχαν και προτού αποφασίσει ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός να ασχοληθεί μαζί του, είναι βέβαιο πως πολλοί αναγνώστες έμαθαν ουσιαστικά τον αμερικανό δημιουργό μέσα από τον δίγλωσσο τόμο 33 x 3 x 33: Ποιήματα, δοκίμια, θραύσματα των εκδόσεων Νεφέλη (εισαγωγή και μετάφραση Χ. Β., 2004). Ο τόμος, αφ’ ότου είχε τη θαυμαστή –για μεταφρασμένο ποιητικό βιβλίο– τύχη τεσσάρων επανεκδόσεων (μια τύχη διόλου τυχαία, αφού οφείλεται συνάμα στην αγάπη και τον κόπο του μεταφραστή), φέτος εκδόθηκε σε μια ελαφρώς αναθεωρημένη μορφή και με ανανεωμένο εξώφυλλο.
Στην εν λόγω ανθολόγηση 33 ποιημάτων του κάμμινγκς, ο Βλαβιανός συμπεριέλαβε κάποια από τα κορυφαία ερωτικά του: «Τα δάχτυλά σου φτιάχνουν μπουμπούκια», «αφού το συναίσθημα έρχεται πρώτο», «να τ’ αγγίξω είπε αυτός», «κάπου δεν έχω ποτέ ταξιδέψει, πρόθυμα πέρα», και ίσως το κορυφαίο όλων: «κρατάω την καρδιά σου μαζί μου(την κρατάω μες». Ας σημειωθεί πως σηματοδοτούμε τα ποιήματα με τον πρώτο τους στίχο, αφού όλα είναι άτιτλα, οι δε λέξεις πριν και μετά τα σημεία στίξης είναι σκόπιμα κολλημένες με αυτά – περισσότερα επί του θέματος στο (απελπιστικά) διεισδυτικό κείμενο του Ευγένιου Αρανίτση (βλ. περιοδικό αληthεια, τχ. 1), στον οποίο, παρεμπιπτόντως, είναι αφιερωμένη η μετάφραση.
Συνάμα, ο Βλαβιανός συμπεριέλαβε ορισμένα χαρακτηριστικά σατιρικά ποιήματα του κάμμινγκς: διότι ναι μεν ο κάμμινγκς είναι ένας ρομαντικός (η «Άνοιξη», σχεδόν πάντα γραμμένη με κεφαλαίο, είναι μία από τις αγαπημένες του λέξεις), αλλά ένας ρομαντικός του μοντερνισμού, ένας μεταρομαντικός. Αυτό σημαίνει πως ο ρομαντισμός του έχει κατ’ ανάγκην αμβλυνθεί από τη διάχυτη ειρωνεία, καυστικότητα, έως και κυνικότητα που διέπει όσους είδαν τον dυτικό πολιτισμό, παρ’ όλες τις φιλελεύθερες και διαφωτιστικές αξίες του, να πνίγεται σε λουτρά αίματος και να σμπαραλιάζεται από τις ωμότητες των δύο Παγκόσμιων Πολέμων (ο ποιητής πολέμησε στον Πρώτο και, με βάση τις εμπειρίες του, έγραψε το ωραίο μοντερνιστικό μυθιστόρημα TheEnormousRoom). Χαρακτηριστικά, από αυτή την άποψη, είναι τα ποιήματα «η ηλικιωμένη γλυκιά μου και λοιπά», «ο πλάτων τού το» και «μη λυπάσαι αυτό το πολυάσχολο τέρας, την απανθρωπότητα».
Κι επειδή ο μεταφραστής ανθολόγησε ποιήματα από όλη τη δημιουργική περίοδο του κάμμινγκς, συναντούμε, ιδίως προς το τέλος της σταδιοδρομίας του, και κάποια διδακτικά –με την καλή έννοια– ποιήματα του ώριμου μα πάντα νέου ποιητή, όπως το θαυμάσια κανονιστικό «βούτηξε για όνειρα». Τέλος, η ανθολογία περιέχει 3 σύντομα «δοκίμια» εν είδει ποιητικής, καθώς και 33 «θραύσματα» σπάνιας ευστοχίας, άλλα ολιγόλεκτα και άλλα μεγαλύτερου μάκρους, εκ των οποίων το πρώτο, «πολιτικός είναι ένας πισινός που πάνω του / ο καθένας έχει καθίσει εκτός από άνθρωπο», δίνει κατ’ ευθείαν το στίγμα τού τι θα ακολουθήσει… Τις ενότητες διαχωρίζουν σχέδια του ποιητή που φανερώνουν πως ήταν προικισμένος και με το χάρισμα της ζωγραφικής.
ΧΩΡΙΣ «ΤΣΑΡΟΥΧΙΑ»
Ο κάμμινγκς προσκαλεί και προκαλεί συστηματικά τους αναγνώστες του να αποδεχτούν και να απολαύσουν τις ανορθόδοξες επιλογές του στη γραμματική, τη σύνταξη και τη στίξη οι οποίες διατηρούνται με πιστότητα στη μετάφραση, όπως επίσης τους νεολογισμούς του που αποδίδονται εύστοχα, μονολεκτικά (unbeautiful: ανωραίες, manunkind: απανθρωπότητα, undoom: ανόλεθρος, wherewhen: οπουόταν), χωρίς τη λεκτική φλυαρία με την οποία συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι σε μεταφράσεις και που τείνει να «φορά τσαρούχια» στο ξένο ποίημα. Ο Βλαβιανός ακολουθεί το πρωτότυπο με σεβασμό, επιμέλεια μα και φαντασία, τόσο στα ποιήματα που δεν έχουν κλασική μορφή και ρίμα, όσο και στα υπόλοιπα, π.χ. σε κάποια εκκεντρικά σονέτα.
Παιγνιώδης ονειροπόλος και μαζί στιβαρός ρεαλιστής που αναζητά το αδύνατο, αντισυμβατικός και μαζί κατασκευαστής νέων ποιητικών συμβάσεων, λάτρης των επίγειων ηδονών σε πείσμα των κάθε λογής καταπιεστικών εξουσιών, αθώος μετά την εμπειρία (όπως θα έλεγε ο Μπλέικ), βαθιά και αμετάκλητα συνειδητοποιημένος πως το άτομο πρέπει να προηγείται του κόσμου, αναγνωρισμένος συθεμελιωτής του μοντερνισμού, ο έ.έ. κάμμινγκς είναι πάντα εδώ, μαζί μας, να μας θυμίζει με το μοναδικά προσωπικό του ύφος πως η δικαίωση του κόσμου είναι πρωτίστως μια υπόθεση των αισθήσεων, προπάντων του Έρωτα.
Γιώργος Λαμπράκος. Μεταφραστής. Έχει δημοσιεύσει το πεζογράφημα Αναμνήσεις από το ρετιρέ (2009), το θεατρικό έργο Αγνοούμενος (2010), και τις ποιητικές συλλογές Υπογείωση (2012), Ψηφιακός νάρκισσος (2014) και Ονειροπώληση (2014).
