Λογοτεχνία

Paul Lynch, Το τραγούδι του προφήτη, μετάφραση από τα αγγλικά: Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, Gutenberg, Αθήνα 2024, 343 σελ.

Μια δημοκρατία της Δυτικής Ευρώπης με εγκατεστημένους και λειτουργικούς  θεσμούς, εξαλλάσσεται σταδιακά σε δικτατορικό καθεστώς, καθώς τα πράγματα αρχίζουν να εκτρέπονται και, με βάση έναν κατ’ επίφαση Νόμο Έκτακτης Ανάγκης, να υποκύπτουν στον έλεγχο ενός απρόσωπου κρατικού  μηχανισμού. Ένα μυθιστόρημα ανησυχίας, Βραβείο Booker 2023, που ο αναγνώστης διαβάζει με κομμένη την ανάσα. [ΤΒJ]

Pablo Neruda, Τη ζωή μου, ομολογώ, την έζησα. Απομνημονεύματα, μετάφραση από τα ισπανικά - σημειώσεις: Γιώργος Κεντρωτής, Gutenberg, Αθήνα 2024, 645 σελ.

Στη μεταπολίτευση, τραγουδήσαμε στα γήπεδα το Canto General του, που είχε μελοποιήσει ο Μίκης Θεοδωράκης και τον λατρέψαμε, ως εκφραστή και διεκδικητή της ουτοπίας ενός κοινωνικά δίκαιου κόσμου. Ο Πάμπλο Νερούδα (1904-1973), στρατευμένος ποιητής οπαδός εξιδανικευμένων κομμουνιστικών ιδεών, τιμημένος το 1971 με το Νόμπελ, είχε λατρευτεί επειδή βοήθησε διωκόμενους από το καθεστώς του Φράνκο στην Ισπανία και επειδή υπήρξε στέλεχος του κράτους τα χρόνια του Αλιέντε στη Χιλή, συναναστράφηκε μεγάλους καλλιτέχνες της εποχής του και έγινε σύμβολο αντίστασης στη χώρα του. Στην αυτοβιογραφία του, που μόλις κυκλοφόρησε, περιγράφει τη ζωή του σαν επαναστατική εποποιία αλλά, ειλικρινής, δεν κρύβει τα μελανά της σημεία: θαύμαζε τον Στάλιν και, όταν ήταν νέος, βίασε μια νεαρή γυναίκα. Γιατί, παρ’ όλα αυτά, έχει θαυμαστές που ανατρέχουν συνεχώς στο έργο του; [ΤΒJ]

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η κριτική της Τζένης Μαστοράκη στο θεατρικό κείμενο της Ρούλας Γεωργακοπούλου Οδός Πολυδούρη και στην ομώνυμη παράσταση (σε σκηνοθεσία Θοδωρή Γκόνη, με την Ιωάννα Παππά) που είχε ανεβεί τον Οκτώβριο του 2014 στο θέατρο Βασιλάκου, στον Κεραμεικό. Δημοσιεύτηκε στο τεύχος 48 του Books' Journal (Οκτώβριος 2014), και συνόδευσε τη δημοσίευση του κειμένου της Γεωργακοπούλου. Αναδημοσιεύεται εδώ με θλιβερή αφορμή την εκδημία της Τζένης Μαστοράκη, εκτός των άλλων και ως τεκμήριο της γραφής της, οξυδερκούς και γεμάτης διακειμενικές αναφορές - ανάλογης του ποιητικού της λόγου και της μεταφραστικής της διεισδυτικότητας.

Herman Melville, Μόμπι-Ντικ ή η Φάλαινα, edition minor, μετάφραση από τα αγγλικά: Αθανάσιος Κ. Χριστοδούλου, Gutenberg, Αθήνα 1992, 910 σελ.

Herman Melville, Μόμπι-Ντικ ή η Φάλαινα, edition major, εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση από τα αγγλικά, σχόλια και σημειώσεις: Αθανάσιος Κ. Χριστοδούλου, Gutenberg, Αθήνα 1997, 740 σελ.

Το φαλαινοθηρικό Πίκουοντ, ένα πλοίο της παλιάς σχολής, μάλλον μικρό, με μια θωριά περασμένης εποχής, «στολισμένο βαριά σαν έπιπλο με νύχια στα πόδια», ξεκινά και αυτό από το Ναντάκετ και, έπειτα από 880 σελίδες (κατά την ελληνική μετάφραση), οι περισσότερες από τις οποίες θα μπορούσαν να αποτελούν ξεχωριστά δοκίμια, θα βυθιστεί από μια σπερμοφάλαινα. Μόνο που, εδώ, δεν θα διασωθεί παρά μόνον ο ναύτης Ισμαήλ, κι αυτός για να διηγηθεί την ιστορία, όπως ο Ιώβ: «Μόνον εγώ γλύτωσα για να σου τα πω». Η συναρπαστική ιστορία ενός από τα επιδραστικότερα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, του Μόμπι Ντικ, και της εξίσου επιδραστικής και πολυσυζητημένης ελληνικής μετάφρασής του.

Μισέλ Φάις, Αμήν. Προσευχές στο κενό. Διηγήματα, Πατάκη, Aθήνα 2024, 168 σελ.

Οι προσευχές του νέου βιβλίου του Μισέλ Φάις δεν απευθύνονται σε κάποια θεότητα εκεί πάνω που ακούει βαριεστημένη τα παράπονα και τις επιθυμίες των ανθρώπων. Απευθύνονται σε ένα κενό, καθώς ο αποδέκτης απουσιάζει. Άρα ποιος τις ακούει; Ποιος γίνεται αποδέκτης αυτών των δαιδαλωτών σκέψεων, των πικρών συμπερασμάτων, της σοφίας, των αφορισμών της διαλυμένης ζωής;

Claire Keegan, Πολύ αργά πια, μετάφραση από τα αγγλικά: Μαρτίνα Ασκητοπούλου, Μεταίχμιο Αθήνα 2023, 52 σελ.

Η σύντομη ιστορία ενός που ήθελε να περάσει όλη του τη ζωή με μια γυναίκα, μόνο που για να έχει ελπίδες το όνειρό του να βγει αληθινός έπρεπε να είναι ένας άλλος. [ΤΒJ]

Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ, Καρδιά σκύλου. Μια ιστορία τεράτων, μετάφραση από τα ρωσικά: Ελένη Μπακοπούλου, Αντίποδες, Αθήνα 2014¹, 2024⁴, 168 σελ.

Michail Bulgakov, Η καρδιά ενός σκύλου, πρόλογος - μετάφραση: Παν. Σακέτας, επιμέλεια Λουκάς Αξελός, Στοχαστής, Αθήνα 1983 και 2009, 126 σελ.  

Η Καρδιά σκύλου, η σατιρική νουβέλα του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, γράφτηκε στις αρχές του 1925. Επρόκειτο να δημοσιευτεί σ’ ένα λογοτεχνικό περιοδικό στη Σοβιετική Ένωση, όμως η λογοκρισία το απέρριψε  κι έγινε  σαμιζντάτ, κείμενο που διανεμόταν υπόγεια ώς το 1987, τη χρονιά  που κυκλοφόρησε νόμιμα, περισσότερα από εξήντα χρόνια μετά τη συγγραφή του, ενώ προηγουμένως είχε μεταφραστεί στη Δύση. 

Margaret Atwood, Φλέγοντα ερωτήματα, μετάφραση από τα αγγλικά: Βάσια Τζανακάρη, Ψυχογιός, Αθήνα 2024, 544 σελ.

Margaret Atwood, Ο θόρυβος της αγάπης, μετάφραση από τα αγγλικά: Μυρσίνη Γκανά, Ψυχογιός, Αθήνα 2024, 157 σελ.

Η Μάργκαρετ Άτγουντ, αυτή η «τρομακτική γιαγιούλα μάγισσα» όπως την έχουν πει εχθροί κυρίως της χειραφετημένης παρουσίας της, είναι μια μηχανή της συγγραφής. Εκτός από την καθαυτό πεζογραφική της δουλειά, παρεμβαίνει συνεχώς σε εφημερίδες και περιοδικά ενώ γράφει και ποιήματα, με τα οποία ξεκίνησε. Η τρίτη της συλλογή δοκιμίων και η πρόσφατη ποιητική της συλλογή, που κυκλοφόρησαν και στα ελληνικά, μας γνωρίζουν μια σχετικώς άγνωστη όψη μιας δαιμόνιας, παρεμβατικής γυναίκας. [ΤΒJ]

Κωστής Παπαγιώργης, Τα βιβλία των άλλων ΙΙ. Έλληνες στοχαστές, εισαγωγή - επιμέλεια: Δημήτρης Καράμπελας, Αθήνα 2024, 312 σελ.

Δέκα χρόνια μετά την εκδημία του Κωστή Παπαγιώργη κυκλοφορεί ο δεύτερος τόμος της σειράς Τα βιβλία των άλλων, για να μας θυμίσει μια ιδιότητά του, που, ενώ ήταν κεντρική όσο ζούσε, τώρα μάλλον την έχουμε λησμονήσει: εκείνη του βιβλιοκριτικού.

Η εν Ολυμπία πύρινη εξαέρωσις του θειότατου Παριανού Περεγρίνου στη ζώνη υψηλής θέασης. Ένα βιβλίο για έναν ματαιόδοξο κυνικό φιλόσοφο, το πέρασμα του οποίου από τη Γη ήθελε να στεφθεί με στεφάνι δόξης. Για τον Λουκιανό, ο Περεγρίνος ήταν ένας χαρισματικός τσαρλατάνος. Αλλά ο Αντώνης Νικολής, στο έκτο μυθιστόρημά του, ανατρέπει την προσέγγιση του Λουκιανού. Γιατί το μυθιστόρημά του αφορά τον σύγχρονο αναγνώστη; [ΤΒJ]

Στάθης Βαλούκος, Ο πόλεμος δεν τελείωσε ακόμη. Ιστορικό μυθιστόρημα, Αιγόκερως, Αθήνα 2023, 626 σελ.

Από τη Μικρασιατική Καταστροφή ώς τον Εμφύλιο και τα Ιουλιανά, η Ελλάδα έζησε στην κόψη διχασμών που την έκοβαν στα δύο. Εθνικός Διχασμός, Κατοχή, Δεκεμβριανά, Εμφύλιος και τα χρόνια που ακολούθησαν, ήταν περίοδοι συστηματικού εμφύλιου μίσους για πολιτικές διαφορές. Ο ιστορικός του ελληνικού κινηματογράφου, Στάθης Βαλούκος, που έχει ξαναδοκιμάσει τις δυνάμεις του στο ιστορικό μυθιστόρημα, καταδύεται στη φουρτουνιασμένη θάλασσα της νεότερης ελληνικής ιστορίας και ανασυστήνει τις εποχές, συμπλέκοντας τους μυθοπλαστικούς ήρωές του με πραγματικούς, μιλώντας για τα τραυματικά γεγονότα δεκαετιών χωρίς το φίλτρο της αριστερής ή της δεξιάς ηθικολογίας. [TBJ]

Δημήτρης Αρμάος, Η προσφορά της ξεριζωμένης καρδιάς. Προϊστορία και λειτουργία του θέματος στην Ερωφίλη του Χορτάτση, Gutenberg, Αθήνα β’ έκδ. 2020, 1010 σελ.

Περισσότερα από δέκα χρόνια δαπάνησε ο χαλκέντερος φιλόλογος και ποιητής Δημήτρης Αρμάος στη συγγραφή της διδακτορικής του διατριβής. Το μακρύ ερευνητικό του ταξίδι στις θάλασσες της ανθρωπολογίας, της λογοτεχνίας και της ερμηνευτικής ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ολοκληρώθηκε μόλις το 2004, όταν η διατριβή εγκρίθηκε από το Φιλολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.