Λογοτεχνία

Nicole Krauss, Τι σημαίνει να είσαι άνδρας, μετάφραση από τα αγγλικά: Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2022, 320 σελ.

 Η συλλογή δέκα διηγημάτων της Νικόλ Κράους, που γράφτηκαν σε βάθος είκοσι χρόνων ενώ κυρίως δούλευε τα μυθιστορήματά της, δεν είναι απλώς μια άσκηση ύφους ή ένα είδος που βοηθά στην αποφόρτιση όσων γράφουν από το άγχος των πολλών σελίδων, αλλά ένα δυναμικό πεδίο έκφρασης που ελπίζω να σηματοδοτεί μια νέα περίοδο για τη συγγραφέα. Τεύχος 135

Γιώργος Καραγιαννίδης, Η καρδιά μου το όπλο σου. Μυθιστόρημα, Αρμός, Αθήνα 2022, 354 σελ.

Η αλήθεια είναι, ότι η  έκδοση αυτού του βιβλίου με εξέπληξε. Γνωρίζοντας τον Γιώργο Καραγιαννίδη ως τεχνοκράτη, έναν από τους πιο επιδραστικούς επιστήμονες της χώρας, δύσκολα μπορούσα να διανοηθώ ότι θα είχε όχι τη διάθεση αλλά, κυρίως, το χρόνο για να γράψει μυθιστόρημα. Το έκανε όμως και, ευτυχώς, αποδεικνύοντας ότι η παραγωγικότητά του είναι ενιαία. Και το έκανε με τη συνέπεια του προγραμματιστή (είναι η εργασία του, το επάγγελμά του). Έτσι μας παρέδωσε αυτό το μυθιστόρημα.

Ρόδης Ρούφος, Χρονικό μιας Σταυροφορίας, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2015, 780 σελ.

Το χρονικό της συμμετοχής του Ρόδη Ρούφου στον απελευθερωτικό αγώνα από τη γερμανική κατοχή και στον εσωτερικό πόλεμο, μεταξύ κομμουνιστών και εθνικιστών. Ένα μυθιστόρημα σε τρία μέρη, που γράφτηκε τμηματικά, ουσιαστικά η πρώτη λογοτεχνική δοκιμή του Ρόδη Ρούφου. Το α΄ μέρος δημοσιεύθηκε αυτοτελώς το 1954, με τον τίτλο Η ρίζα του μύθου, το β΄ το 1955 με τον τίτλο Πορεία στο σκοτάδι και το γ΄ το 1958 με τον τίτλο Η άλλη όχθη. Ο συγγραφέας περιγράφει την πορεία της χώρας μετά τον πόλεμο, τα χρόνια του Εμφυλίου, και την πορεία της δικής του γενιάς προς την ωριμότητα, στη διεκδίκηση ενός ελεύθερου και δημοκρατικού μέλλοντος – και αναμετριέται με το τραύμα της απώλειας του Κίτσου Μαλτέζου, που τον δολοφόνησε η ΟΠΛΑ, και με τον εμφυλιακό ρόλο του ΚΚΕ. [Από το τεύχος 133 με το αφιέρωμα στον Ρόδη Ρούφο]

Βασίλης Λαδάς, Ποδηλάτες, κψμ, Αθήνα 2022, 232 σελ.

Παρά το απλουστευτικό σχήμα που ο Λαδάς, διά χειρός Φώτη, διαπιστεύει, το νέο βιβλίο του, γερά αρχιτεκτονημένο, διαβάζεται ως πολιτικό σχόλιο, ως μυθιστόρημα κοινωνικού ρεαλισμού, ως μικρό δοκίμιο για την ιστορία της υποδηματοποιίας στην Πάτρα και όχι μόνο, ως αστυνομική νουβέλα, με το ενδιαφέρον του αναγνώστη να μένει ενεργό έως τέλους. 

Ρόδης Ρούφος, Οι Γραικύλοι, εισαγωγή: Νίκος Ε. Καραπιδάκης - Γεωργία Πατερίδου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2022, 454 σελ. 

Ο Γραικύλος είναι καταδικασμένος είτε να υπερτιμά είτε να υποτιμά τον εαυτό του και τις δυνάμεις του. Ο Γραικύλος είναι ο Έλληνας που έχασε το μέτρο της ζωής του. Τη δύναμή του δεν μπορεί να την εξαργυρώσει στον κόσμο του, όπως μπόρεσαν οι Έλληνες τον πέμπτο αιώνα, όμως εξακολουθεί να πιστεύει σ’ αυτήν αφού την πιστοποιούν τα έργα των προγόνων του που είναι κομμάτι και κινητήριος δύναμη της δικής του ζωής. Από εκεί ξεκινά το τελευταίο μυθιστόρημά του ο Ρόδης Ρούφος. Ιστορικό μυθιστόρημα μεν, αλλά και ένα μυθιστόρημα για την Ελλάδα της εποχής του, που γράφτηκε όσο προετοιμαζόταν η δικτατορία…

Οι απόψεις του Αναστάση Πεπονή και του κριτικού Αλέξ. Αργυρίου

Ρόδης Ρούφος, Η Μέρα της Κρίσης. Σκηνικός Μύθος, Αθήνα 1957

Η Μέρα της Κρίσης, τo θεατρικό κείμενο του Ρόδη Ρούφου, που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του, εστιάζει στη διερεύνηση του ψυχολογικού προφίλ και των μεταπτώσεων ενός φυλακισμένου πρωταγωνιστή, ο οποίος, υπόδικος και πιθανώς μελλοθάνατος σαν τον Αλέξη, τον πρωταγωνιστή της λίγο μεταγενέστερης Χάλκινης Εποχής, προετοιμάζεται ψυχικά για τη θυσία του στο βωμό της επιτυχίας μιας κοινωνικής επανάστασης. Υπάρχει όμως και μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα δύο κείμενα: το θεατρικό κείμενο δεν δομείται με βάση τις επιταγές του ρεαλισμού αλλά περισσότερο δομείται ως ποιητικό δράμα. Όσο για το θέμα, απασχολούσε συστηματικά τον Ρούφο: αξίζει η θυσία για μια επανάσταση;

Miguel Torga, Ο Σενιόρ Βεντούρα, μετάφραση από τα πορτογαλικά: Μαρία Παπαδήμα, Στιγμός, Αθήνα 2021, 176 σελ.

Ο Σενιόρ Βεντούρα είναι ένας φτωχός και ταπεινός Πορτογάλος που γυρίζει τον κόσμο για να κερδίσει τη ζωή του, και παρά τις περιπέτειες που ζει παραμένει ένας Πορτογάλος από χωριό. Ο συγγραφέας του, ο Μιγκέλ Τόργκα, ρίχνει λοξές και ευθείες ματιές στη λουζιτανικότητα και τον ιβηρισμό – τις ιδεολογίες μέσα στις οποίες έζησε. Η γνωριμία μας με έναν σημαντικό ευρωπαίο λογοτέχνη που λειτουργεί ως καθρέφτης της εποχής του.  [τεύχος 135]

Mαρία Γαβαλά, Ο μικρός Γκοντάρ, Πόλις, Αθήνα 2022, 336 σελ.

Το τελευταίο μυθιστόρημα της Μαρίας Γαβαλά είναι εμπνευσμένο από τη θητεία της στον κινηματογράφο και, ιδίως, από τη σχέση με το πρόσωπο-σύμβολο του γαλλικού μοντερνισμού, τον Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, ιδίως τον Γκοντάρ των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του 1960, των πολιτικοποιημένων χρόνων που κατέληξαν στον γαλλικό Μάη του 1968. Πώς, όμως, η ταινία του Γκοντάρ, Ο μικρός στρατιώτης, δίνει τα αφηγηματικά όπλα στη συγγραφέα για να διηγηθεί την ιστορία ενός σκηνοθέτη που θα ήθελε να είναι Γκοντάρ στη θέση του Γκοντάρ; Η συγγραφέας του βιβλίου εξηγεί τις αφηγηματικές της επιλογές. (τεύχος 134)

Από τις πρωτοποριακές αντι-ουτοπίες του Ρέιμοντ και τον Zαμιάτιν στις δημοφιλείς δυστοπίες του Όργουελ και του Σανσάλ

Βλάντισλαβ Στάνισλαβ Ρέιμοντ, Εξέγερση, μετάφραση από τα πολωνικά: Αναστασία Χατζηγιαννίδη, Οκτάνα, Θεσσαλονίκη 2021, 256 σελ.

 Ο Τζορτζ Όργουελ είχε διαβάσει τον Ζαμιάτιν. Αλλά και πριν από τον Ζαμιάτιν, ο πολωνός συγγραφέας Βλαντίσλαβ Στανίσλαβ Ρέιμοντ, βραβευμένος με Νόμπελ, είχε γράψει την Εξέγερση, μια αλληγορία που με όχημα την επανάσταση των ζώων ενάντια στην ανθρώπινη σκληρότητα μιλά για την εθελοδουλεία και, ίσως, πληροφορίες γι’ αυτή να είχαν φτάσει στον συγγραφέα της Φάρμας των ζώων. Υπάρχουν και οι επίγονοι, ο Σανσάλ, π.χ., που πρόσφατα έγραψε ένα αντι-ισλαμιστικό 1984. Τελικά, δηλαδή, η λογοτεχνία έχει πολύ χώρο για αναδιαπραγμάτευση από πολλούς του ίδιου θέματος, της εξέγερσης, εκείνης «της πρωτόγονης κατάστασης, γνωστής και ως ελευθερίας». Μια περιήγηση από τις πρωτοποριακές αντι-ουτοπίες του Ρέιμοντ και από τον Ζαμιάτιν στις δημοφιλείς δυστοπίες του Όργουελ και του Σανσάλ. (Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 134 του Books' Journal, με συνοπτικό τίτλο «Γράφοντας και ξαναγράφοντας για εξουσιαστικές δυστοπίες»)

Μιχάλης Μοδινός, Χρυσή Ακτή, Καστανιώτη 2005 - Ο Μεγάλος Αμπάι, Καστανιώτη 2007 - Η Σχεδία, Καστανιώτη 2011 - Άγρια Δύση, Καστανιώτη 2013 - Εκουατόρια, Καστανιώτη 2016

Από τη Χρυσή Ακτή στον Μεγάλο Αμπάι και την ουτοπία της Εκουατόρια, στο πολυδύναμο συγγραφικό  έργο του Μιχάλη Μοδινού, η Αφρική  υποστρώνει οριζοντίως τις  μεγάλες θεματικές του γραμμές – ανάπτυξη, παγκοσμιοποίηση, περιβαλλοντική παρακμή, πολιτισμική σύντηξη, σύγκρουση  κοινωνίας και φύσης, κρίση της οικογένειας, σχέση της Ελλάδας με τον κόσμο. Νοούμενη με την ανθρωπογεωγραφική της διάσταση, η Μαύρη Ήπειρος μοιάζει να αποτελεί συχνά τον κεντρικό αφηγηματικό ήρωα που πλαισιώνει και εν πολλοίς καθορίζει την πλοκή αλλά και τις υφολογικές επιλογές.

Luther Blissett, Εκκλησιαστής, μετάφραση από τα ιταλικά: Άννα Γρίβα, Εκδόσεις των Συναδέλφων, Αθήνα 2022, 832 σελ.

Το 1999, στην Ιταλία, η συλλογικότητα Ιταλών αναρχικών που υπογράφουν ως Wu Ming («ανώνυμος» ή «κανένας» στα κινεζικά) ή ως Luther Blissett, κυκλοφορεί το τελευταίο από μια σειρά βιβλία. Ο Εκκλησιαστής είναι ένα βλάσφημο μυθιστόρημα, ένα «θρησκευτικό θρίλερ», με φόντο τη μεσαιωνική Ευρώπη και το πέρασμα στη Μεταρρύθμιση. Πώς άλλαξε όμως η Ευρώπη και τι την άλλαξε; (Τεύχος 134)