Λογοτεχνία

Χαβιέρ Θέρκας, Ο μονάρχης των σκιών, μετάφραση από τα ισπανικά: Γεωργία Ζακοπούλου, Πατάκη, Αθήνα 2020, 351 σελ.

Ο εξαιρετικός Ισπανός συγγραφέας Χαβιέρ Θέρκας, ιδιαίτερα γνωστός στην Ελλάδα, συνεχίζει τον προβληματισμό με τον οποίο τον γνωρίσαμε στο έργο του Στρατιώτες της Σαλαμίνας. Και εδώ με τη μέθοδο της σύνθεσης ρεπορτάζ, μυθοπλασίας και ιστορικής αφήγησης σκαλίζει τις στάχτες του Ισπανικού Εμφυλίου.  

J.M. Coetzee, Ο άρχοντας της Πετρούπολης, μετάφραση από τα αγγλικά: Γιώργος Τσακνιάς, Νεφέλη, Αθήνα 1999, 275 σελ.

Το 1868, ο συγγραφέας Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι πηγαίνει στην Πετρούπολη, για να δει τι έγινε με τον θετό γιο του Πάβελ, φοιτητή στην πόλη, ο οποίος βρέθηκε νεκρός. Από την αστυνομία μαθαίνει ότι ο Πάβελ είχε χειρόγραφους καταλόγους προγραφών με προγραμματισμένες δολοφονίες. Κι από τον αναρχικό επαναστάτη Νετσάγιεφ, στην ομάδα του οποίου ο Πάβελ είχε ενταχθεί, μαθαίνει ότι ο επαναστάτης «διεισδύει στον κόσμο του κράτους, των τάξεων και της λεγόμενης κουλτούρας και ζει σε αυτόν μόνο επειδή πιστεύει στη γρήγορη και ολοσχερή καταστροφή του». Ο Τζ.Μ. Κουτσί ανασυνθέτει μυθιστορηματικά το επεισόδιο της ζωής του Ντοστογιέφσκι που οδήγησε στους Δαιμονισμένους. [ΤΒJ]

Bruno Arpaia, Ο Άγγελος της Ιστορίας, μετάφραση από τα ιταλικά: Χρύσα Κακατσάκη, Ίνδικτος, Αθήνα 2008, 380 σελ.

Από τη ναζιστική Γερμανία στο Παρίσι κι από κει, στο δρόμο για την Πορτογαλία και στο θάνατο, η ζωή του στοχαστή Βάλτερ Μπένγιαμιν είναι μια περιπέτεια που περιστρέφεται γύρω από τις ιδέες του, τις εμμονές του, τις σχέσεις του με τους εκπροσώπους της σχολής του Στρασβούργου και ιδίως τον Αντόρνο τον οποίο ήλπιζε να συναντήσει κάποια στιγμή στην Αμερική, τη Χάννα Άρεντ... Η περιπλάνηση του Μπένγιαμιν έχει περιγραφεί διεισδυτικά σε μια υπέροχη λογοτεχνική βιογραφία – που τη στοιχειώνει ένας πίνακας του Κλέε τον οποίο ο Μπένγιαμιν μετέφερε μαζί του στις περιπλανήσεις του: ο «Άγγελος της Ιστορίας». [ΤΒJ]

Νίκος Καζαντζάκης, Άγιον Όρος. Ν/βρης-Δ/βρης 1914. Ημερολόγιο, επιμέλεια-εισαγωγή-σχόλια: Χριστίνα Ντουνιά, Παρασκευή Βασιλειάδη, Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, Ηράκλειο 2020,  144 σελ.

Το τελευταίο δίμηνο του 1914, ο Νίκος Καζαντζάκης με τη συντροφιά του Άγγελου Σικελιανού, τον οποίο έχει γνωρίσει λίγες μέρες πριν, αναχωρούν για το «Περιβόλι της Παναγίας», εφοδιασμένοι με συστατική επιστολή του Ελευθερίου Βενιζέλου, που τους εξασφαλίζει πρόσβαση στα χειρόγραφα των Μονών. Το προσκυνηματικό αυτό ταξίδι, που ολοκληρώνεται τα Χριστούγεννα του 1914, μνημειώνουν οι δύο φίλοι, ο καθένας στο δικό του Ημερολόγιο. Του Σικελιανού είχε κυκλοφορήσει παλιότερα. Του Καζαντζάκη, μόλις κυκλοφόρησε. [ΤΒJ]

James Baldwin, Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα αγγλικά: Άλκηστις Τριμπέρη, Πόλις, Αθήνα 2020, 272 σελ.

Η δεκαεννιάχρονη Τις είναι ερωτευμένη με τον Φόνι, έναν νεαρό μαύρο γλύπτη, που κατηγορήθηκε για βιασμό και οδηγήθηκε στη φυλακή. Όταν η Τις ανακαλύπτει ότι είναι έγκυος, η οικογένειά της και ο πατέρας του Φόνι αποφασίζουν να αγωνιστούν για να αποδείξουν την αθωότητά του... Στη γειτονιά τα δυο παιδιά τα φώναζαν Ρωμαίο και Ιουλιέττα και η έκβαση του σαιξπηρικού έργου είχε αντιστοιχίες με την έκβαση της δική τους σχέσης... Ένα μυθιστόρημα του Τζέιμς Μπόλντουιν για τη φυλή, το φύλο, τη σεξουαλικότητα και τη θρησκεία – για μαύρους σε μια κοινωνία βαθύτατων διακρίσεων. [ΤΒJ]

Joseph Frank, Dostoevsky. Α writer in his time, Princeton University Press, 2012, 959 σελ.

 Λεονίντ Γκρόσσμαν, Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι. Βιογραφία, μετάφραση από τα ρωσικά: Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, επιμέλεια Ντίνα Σαμοθράκη, Αρμός, Αθήνα 2008, 640 σελ.

Μαξιμίλιαν Μπράουν, Ντοστογιέφσκι. Η ζωή του μέσα από το έργο του, μετάφραση από τα γερμανικά: Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Εκκρεμές, Αθήνα 2008, 421 σελ.

Συγγραφέας που αφιερώνει 15 ώρες την ημέρα μέσα σε ένα ζεστό «κελί» χωρίς εξαερισμό για να ολοκληρώσει τα μεγάλα μυθιστορήματα. Αλλά και μανιακός τζογαδόρος, που τον κυνηγούν τα χρέη και οι προθεσμίες για τα λογοτεχνικά περιοδικά. Οπαδός της ιδέας μιας Ρωσίας über Alles, που θα επαναφέρει την οικουμενική αγάπη στον κόσμο. Επηρεασμένος από το γοτθικό μυθιστόρημα, εχθρός της τακτοποίησης του νατουραλισμού. Στιγματισμένος από επαναστατικές ιδέες αλλά κι από την αγάπη του Χριστού.  Μια δεύτερη ανάγνωση στις βιογραφίες του Ντοστογιέφσκι από τους Joseph Frank, Λεονίντ Γκρόσμαν, Μαξιμίλιαν Μπράουν, με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από τη γέννηση του κορυφαίου ρώσου συγγραφέα.

Κώστας Ταχτσής, Το Τρίτο Στεφάνι. Μυθιστόρημα, πρόλογος: Μικέλα Χαρτουλάρη, Ψυχογιός, Αθήνα 2020, 352 σελ.

Το Τρίτο Στεφάνι είναι μυθιστόρημα που πρέπει να διαβάσει κάποιος δύο ή τρεις φορές στη ζωή του. Οι περισσότεροι διαβάζουν τέτοια μυθιστορήματα όταν είναι έφηβοι, όταν ακόμα είναι ευσυγκίνητοι και εντυπωσιάζονται εύκολα. Μολοντούτο, το ίδιο βιβλίο μιλάει διαφορετικά σε όσους έχουν πιάσει τα σαράντα και αρχίζουν να πλήττουν από την ίδια τους τη ζωή, ενώ είναι μοιραίο όταν διαβαστεί από όσους έχουν περάσει τα εξήντα. Μόνο όταν κάποιος νιώσει τον χρόνο να επιβραδύνεται στο σώμα του μπορεί να κατανοήσει τη μοναδική ποιότητα της αφηγηματικής φωνής στο μυθιστόρημα αυτό, που αγωνίζεται, κάτω από τις περιπέτειες της ιστορίας, να απομνημειώσει την ασήμαντη λεπτομέρεια, να διασώσει τα φαινόμενα από τη λήθη και να τα κατονομάσει με κάθε τρόπο, εφόσον οι λέξεις είναι οι μόνες γέφυρες που μπορούν να χτιστούν πάνω από την ακατάπαυστη ροή του χρόνου.

Μαρία Στεφανοπούλου, Άθος, ο Δασονόμος. Μυθιστόρημα, Το Ροδακιό, Αθήνα 2014, 279 σελ.

Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, γερμανικά στρατεύματα εισβάλλουν στα Καλάβρυτα, συλλαμβάνουν όλους τους άντρες και, αφού λεηλατήσουν τις περιουσίες και καταστρέψουν το χωριό, το απόγευμα εκτελούν όσους έχουν συλλάβει. Η θηριωδία των δυνάμεων κατοχής αλλά, κυρίως, τα πάθη των επιζησάντων είναι το θέμα ενός πολλαπλά συζητημένου μυθιστορήματος, που πάντα κινεί το ενδιαφέρον όσων μελετούν τη λογοτεχνία που εμπνέεται από την ιστορία. [ΤΒJ]

John Le Carré, Ένας προδότης στα μέτρα μας, μετάφραση από τα αγγλικά: Νάσος Κυριαζόπουλος, Bell, Αθήνα 2011, 342 σελ.

«Ένας καλός συγγραφέας δεν είναι ειδικός παρά μονάχα στον εαυτό του. Και αν είναι συνετός, φυλάει τα λόγια του πάνω σ’ αυτό το θέμα. Μερικοί από σας ίσως αναρωτιούνται γιατί διστάζω να ενδώσω σε συνεντεύξεις στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τον Τύπο. Η απάντηση είναι ότι τίποτε απ’ όσα γράφω δεν είναι αληθινό. Είναι η ύλη των ονείρων, όχι η πραγματικότητα. Κι όμως, τα ΜΜΕ με αντιμετωπίζουν σαν να έχω γράψει εγχειρίδια για κατασκόπους. Σ’ ένα βαθμό κολακεύομαι που τα παραμύθια μου τα παίρνουν τόσο σοβαρά. Ωστόσο, ταυτόχρονα, σιχαίνομαι τον ρόλο του γκουρού, μια και δεν έχει καμία σχέση με το ποιος είμαι και το τι κάνω. Οι καλλιτέχνες, από την εμπειρία μου το λέω, έχουν πολύ φτενό πυρήνα. Υποκρίνονται. Δεν είναι το γνήσιο πράγμα. Είναι κατάσκοποι. Κι εγώ δεν αποτελώ εξαίρεση». Μερικά λόγια με τα οποία ο Τζον Λε Καρρέ αυτοπαρουσιαζόταν, μια περιήγηση στο έργο του συγγραφέα που μετέτρεψε την κατασκοπεία σε υπαρξιακό στοίχημα. Αναδημοσίευση από το Books’ Journal, τχ. 16, Φεβρουάριος 2012.

John Le Carré, A Legacy of Spies, Viking - Penguin, 2017, 264 σελ.

John Le Carré, Η κληρονομιά των κατασκόπων, μετάφραση από τα αγγλικά: Βεατρίκη Κάντζολα – Σαμπατάκου, Bell, Αθήνα 2018, 341 σελ. 

Ο Τζον Λε Καρρέ, ο θάνατος του οποίου σε ηλικία 89 χρόνων ανακοινώθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2020, ήταν ένας σπουδαίος βρετανός συγγραφέας. Ήταν πολλά περισσότερα από έναν συγγραφέα κατασκοπευτικών μπεστ σέλερ. Στο βιβλίο του Η κληρονομιά των κατασκόπων, που κυκλοφόρησε το 2017 (και στα ελληνικά μεταφράστηκε την επόμενη χρονιά) αναβίωσε τον θρυλικό ήρωά του, Τζορτζ Σμάιλι, και την ψυχροπολεμική περίοδο, σε ένα συναρπαστικό θρίλερ-μανιφέστο. Η Σοβιετική Ένωση έχει αντικατασταθεί από τη Ρωσία του Πούτιν, η Βρετανία στα μάτια του έχει μετατραπεί σε μια «χώρα του πουθενά» και η Ευρώπη της ελευθερίας, της συνύπαρξης και της λογικής συνεχίζει να είναι ένα όνειρο που αξίζει να διεκδικούμε. Όσο για τον κλασικό ήρωά του, είναι ακόμα ζωντανός – και πάντα δρώσα προσωπικότητα, που νικά όχι μόνο τους εχθρούς αλλά και το χρόνο. Ιt was fiction after all... Αναδημοσίευση (με μικρές προσθήκες της σύνταξης) από το Books' Journal, τχ. 83, Δεκέμβριος 2017.

Αντρέα Καμιλλέρι, Γράμμα στη Ματίλντα, μετάφραση από τα ιταλικά: Φωτεινή Ζερβού, Πατάκη, Αθήνα 2020, 132 σελ.

Λίγο πριν πεθάνει, ο Αντρέα Καμιλλέρι, ο ιταλός συγγραφέας που έγινε διάσημος για τα αστυνομικά του μυθιστορήματα στα οποία κεντρικός ήρωας ήταν ο αστυνόμος Σάλβο Μονταλμπάνο, έγραψε ένα μεγάλο γράμμα στην αγαπημένη δισεγγονή του Ματίλντα – ή ένα μικρό βιβλίο. Εξομολογείται τη διαδρομή του στη ζωή και τα πιστεύω του – πώς μεγάλωσε, πώς έγινε κομμουνιστής (χωρίς να συμμερίζεται τον αυταρχισμό και τη φονική εκτροπή της ιδεολογίας του), πώς έκανε επιτυχία στη λογοτεχνία. Οι κάπως μονοδιάστατες απόψεις του λειαίνονται από το πάθος του για έναν δικαιότερο κόσμο, που τον προσδοκούσε από την Ενωμένη Ευρώπη. [ΤΒJ]

Alexandre Dumas, Ο κόμης Μοντεχρίστος, δυο τόμοι, μετάφραση από τα γαλλικά - πρόλογος - εισαγωγή - σημειώσεις: Ωρίων Αρκομάνης, Gutenberg, Αθήνα 2020, 1122 + 1062 σελ.

Αλέξανδρος Δουμάς, Ο κόμης του Μόντε-Χρίστο, δυο τόμοι, μετάφραση από τα γαλλικά: Σοφία Αυγερινού, εισαγωγή, σημειώσεις, επίμετρο: Θόδωρος Κατσικάρος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2018, 1180 σελ.

Να περιμένεις και να ελπίζεις. Καρτερείτε και ελπίζετε! Η ακροτελεύτια φράση, αποδοσμένη στα ελληνικά από δυο διαφορετικά μεταφραστικά ύφη, σηματοδοτεί δυο νέες, υποδειγματικές μεταφράσεις του Κόμη Μοντεχρίστου (ή του Κόμη του Μόντε-Χρίστο), περιπετειώδους μυθιστορήματος αναφοράς. Και δυο υποδειγματικές εκδόσεις – από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας και από τη σειρά Orbis Literae του Gutenberg. [ΤΒJ]