Λογοτεχνία

Peter Handke, H αγωνία του τερματοφύλακα πριν από το πέναλτι, μετάφραση - εισαγωγή: Αλέξανδρος Ίσαρης, επίμετρο: συζήτηση του E. Filippini με τον Peter Handke, Gutenberg, Aθήνα 2017, 184 σελ.

Την ιστορία της λογοτεχνίας δεν τη γράφουν μόνο οι μεγάλοι συγγραφείς με ένα opus magnum, αλλά και με κάποια έργα, θεωρούμενα από τον λογοτεχνικό κανόνα ως «ελάσσονα». Εξ ίσου την γράφουν όμως και με τίτλους που μένουν χαραγμένοι στον «σκληρό δίσκο» της αναγνωστικής μνήμης, όπως Η μοναξιά του δρομέα των μεγάλων αποστάσεων, του Άλαν Σίλιτόου (επίσης σημαντική και η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Τόνυ Ρίτσαρντσον, με τον εξαίρετο Τομ Κώρτνυ), Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τραίνα να περνούν, του Ζωρζ Σιμενόν, και, βέβαια, η Αγωνία του τερματοφύλακα πριν από το πέναλτι, του Πέτερ Χάντκε, παράλληλα με την ομότιτλη ταινία του Βιμ Βέντερς. Με αφορμή την αναθεωρημένη μετάφραση του Αλέξανδρου Ίσαρη, που υπογράφει την εισαγωγή στο έργο, και την εμπλουτισμένη επανέκδοση του έργου στα ελληνικά, προτείνεται μία ανάγνωση του έργου πέρα από τα φιλολογικά στερεότυπα. (Τεύχος 83, Δεκέ,μβριος 2017)

Κώστας Θ. Καλφόπουλος (επιμ.), 18 κείμενα για τον Γιάννη Μαρή. Ο άνθρωπος, το έργο, η εποχή, Πατάκη, Αθήνα 2016, 200 σελ.

«Άμα τη εμφανίσει του», ο Γιάννης Μαρής επιφέρει μία διπλή τομή στη μεταπολεμική νεοελληνική λογοτεχνία, καθώς ανανεώνει και εμπλουτίζει, θεματικά και υφολογικά, το λαϊκό μυθιστόρημα, αλλά κυρίως την ηθογραφία της εποχής. Στην ουσία εκσυγχρονίζει αμφότερα τα είδη, και ταυτόχρονα εγγράφει και νομιμοποιεί πρώτος αυτός το «αστυνομικό» ως αυτόνομο και ισότιμο είδος (genre) στη νεοελληνική λογοτεχνία.

Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Οι σκλάβοι στα δεσμά τους, εισαγωγή, επιμέλεια κειμένου, σχόλια, γλωσσάρι: Δημήτρης Κόκορης, φιλολογική επιμέλεια: Γιάννης Παπακώστας, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, Αθήνα 2022, 451 σελ. 

 Η πάλη αστών και ξεπεσμένης αριστοκρατίας είναι μοιραία στο μυθιστόρημα του Θεοτόκη επειδή οι σοσιαλιστικές του πεποιθήσεις πόρρω απέχουν από το να τον οδηγήσουν σε οιονδήποτε ιδεολογικό οπτιμισμό.           

Ουίλλιαμ Φώκνερ, Η Αρκούδα, μετάφραση από τα αγγλικά: Βασίλης Καλλιπολίτης, Εξάντας, Αθήνα 1980, 153 σελ.

Η Αρκούδα του Γουίλλιαμ Φώκνερ ως συνδετικός ιστός ανάμεσα στον Χέρμαν Μέλβιλ και τον Κόρμακ ΜακKάρθι. Μια παλιά μετάφραση για έναν πάντα αξιανάγνωστο συγγραφέα.

Χ. Α. Χωμενίδης, Η δίκη Σουάρεφ. Μυθιστόρημα, Πατάκη, Αθήνα 2023, 424 σελ.

Στα τελευταία μυθιστορήματά του, ο Χρήστος Χωμενίδης έχει αναλάβει το ρόλο ενός αφηγητή της τωρινής Αθήνας. Μόνο που η Δίκη Σουάρεφ δεν βασίζεται τόσο σε περιστατικά, κυρίως στηρίζεται στην εξιστόρηση ανθρώπων και χαρακτήρων. Το ποια είναι η Αθήνα του σήμερα (ίσως και η Ελλάδα, γενικότερα), κατά τον Χωμενίδη, μοιάζει να γίνεται ευκολότερα κατανοητό αν μιλάς για τους ανθρώπους που ζουν σ’ αυτή, για την ψυχοσύνθεσή τους και την καθημερινότητα τους – κι όχι τόσο για τα κατορθώματά τους. Και πώς το κάνει; Συναρμολογώντας χαρακτήρες – ανάμεσα στους οποίους κινείται και ο μυστηριώδης Σουάρεφ, ένας από μηχανής διάβολος. Τεύχος 142  

William Faulkner, Καθώς ψυχορραγώ, μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Κεχαγιάς, Gutenberg, Αθήνα 2023, 287 σελ.

Ουίλλιαμ  Φώκνερ, Κόκκινα φύλλα, μετάφραση από τα αγγλικά - επίμετρο: Γιάννης Παλαβός, Κίχλη, Αθήνα 2021, 152 σελ. 

Δυο σημαντικά κείμενα του Γουίλλιαμ Φώκνερ στα ελληνικά, σε υποδειγματικές μεταφράσεις και εκδόσεις, κάνουν ξανά επίκαιρο τον αμερικανό συγγραφέα στην Ελλάδα. Μόλις κυκλοφόρησε το Καθώς ψυχορραγώ, γραμμένο το 1929 σε 47 ημέρες, σε υποδειγματική μετάφραση του Παναγιώτη Κεχαγιά. Νωρίτερα, επίσης στην υποδειγματική μετάφραση του Γιάννη Παλαβού, είχε κυκλοφορήσει το διήγημα, έκτασης νουβέλας, Κόκκινα φύλλα, που δημοσιεύτηκε το 1930. Και τα δυο κείμενα είναι τοποθετημένα στον παρακμάζοντα αμερικανικό Νότο, μετά την κατάργηση της δουλείας. Και τα δυο μιλούν για την οδύνη της επιβίωσης, συνθήκη καλύτερη από την ανυπαρξία.

Volker Weiderman, Ονειροπόλοι. Όταν οι συγγραφείς πήραν την εξουσία, Γερμανία, 1918, μετάφραση από τα γερμανικά: Μαρία Αγγελίδου, Άγρα, Αθήνα  2019, 325 σελ.

Όταν ανοίγει κανείς το βιβλίο Ονειροπόλοι του Φόλκερ Βάιντερμαν^[1], ιδιαίτερα αν δεν έχει διαβάσει το οπισθόφυλλο, νομίζει ότι πρόκειται για ένα παραμύθι ή για μια μυθώδη ιστορία. Όμως όχι, ο συγγραφέας σ’ αυτό το ιστορικό μυθιστόρημα κάνει μια, μέρα μέρα, ώρα ώρα, περιγραφή  του δράματος μιας αποτυχημένης επανάστασης, μάλλον άγνωστης. Της επανάστασης του Μονάχου: ενός συναρπαστικού ουτοπικού κοινωνικού πειράματος που κατέληξε σε άγρια καταστολή και σε λουτρό αίματος.

William Faulkner, Καθώς ψυχορραγώ, μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Κεχαγιάς, Gutenberg, Αθήνα 2023, 287 σελ.

Το Καθώς ψυχορραγώ είναι μια φιλοσοφική διαμάχη ανάμεσα στον νατουραλισμό και τον ανθρωπισμό. Ο θάνατος, οι οικογενειακοί δεσμοί, τα βάσανα των φτωχών και, ακόμη περισσότερο, των γυναικών, η αίσθηση καθήκοντος, η (αν)ειλικρίνεια, τα ένστικτα και τα ενδόμυχα συναισθήματα, η αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητα της γλώσσας αποτελούν τις βασικές θεματικές του μυθιστορήματος. Θεωρήθηκε από τα πιο περίπλοκα μυθιστορήματα του μοντερνιστικού κανόνα στην αμερικανική λογοτεχνία – κι η εκ νέου έκδοσή του στα ελληνικά εξυπηρετεί την ανάγκη να διαβαστεί σε ένα ιδίωμα κοντινό στη σημερινή καθομιλουμένη γλώσσα.

Μάκης Καραγιάννης, Η σκόνη του κόσμου όταν γκρεμίζεται. Μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, Αθήνα 2023, 259 σελ.

«Ήθελα όχι το χρήμα, μα η αξιοπρέπεια του ανθρώπου να είναι η δωρική κολόνα που κρατάει τον κόσμο. Κι ανέβηκα στο βουνό γιατί με την πράξη, και όχι με λόγια, θα χάραζε η καινούρια μέρα της ιστορίας». Ένας νεαρός πολεμιστής με τον Λαϊκό Στρατό, στον Εμφύλιο, με εμφανές το τραύμα, ψάχνει τη διαφορά ανάμεσα στα λόγια και τις τρομερές πράξεις. [TBJ]

Ευάγγελος Αρεταίος, Κλωστές στην Ημισέλινο, Oξύ, Αθήνα 2023, 160 σελ.

Η Σεβντά στο νέο βιβλίο του Ευάγγελου Αρεταίου είναι ένα πραγματικό πρόσωπο. Δραπέτευσε από την Τουρκία για να μη συλληφθεί. Πίσω, έμεινε μια χώρα αυταρχική, που ο Ερντογάν συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξή της, χωρίς όμως να καταφέρει να την ενώσει. Ανδροκρατική και κλειστή κοινωνία, βλέπει με καχυποψία πρόσωπα όπως η Σεβντά και η φίλη της, η Γκιουλιστάν, με την οποία είναι ερωτευμένη. Η Σεβντά έχει ένα όνειρο για τη χώρα. Ένα όνειρο ελευθερίας. Αλλά ποιες πολιτικές δυνάμεις, και υπό ποιες συνθήκες, θα μπορούσαν να το πραγματώσουν; [TBJ]

Γ. Μ. Σηφάκης, Ζητήματα ποιητικής, φιλολογίας και λαογραφίας, Κίχλη, Αθήνα 2016, 296 σελ.

Ένδεκα μελέτες, γραμμένες ανάμεσα στο 1989 και το 2009, περιλαμβάνονται στο πιο πρόσφατο βιβλίο του καθηγητή Γ.Μ. Σηφάκη. Τα πρώτα οκτώ κείμενα αφιερώνονται στα ζητήματα μορφής και νοημάτων της ελληνικής παραδοσιακής ποίησης. Τα υπόλοιπα τρία κείμενα συνοψίζουν την εξέλιξη των λαογραφικών σπουδών στη χώρα μας, τις θεωρίες περί λαογραφίας που επικράτησαν από το 1908 ώς τη δεκαετία του 1960, τη συνάντηση λαογραφίας - ιστορίας. Είναι ένα πολύτιμο βιβλίο στο οποίο ο Σηφάκης μάς οδηγεί σε έναν σχετικώς ανεξερεύνητο κόσμο. Στον κόσμο της προφορικής λογοτεχνίας και στους τρόπους με τους οποίους δημιουργείται. (Αναδημοσίευση από το Books'  Journal #84, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2018, με οδυνηρή αφορμή την εκδημία του καθηγητή Γρηγόρη Σηφάκη)  

Ανδρέας Νικολακόπουλος, Σάλτος. Διηγήματα, Ίκαρος, Αθήνα 2022, 176 σελ.

 Ένα ελληνικό πεζογράφημα, μια συλλογή με γκόθικ στοιχεία, που αξίζει να προσεχτούν. Δεκατρία σκοτεινά παραμύθια για ενήλικους με σφοδρή, γεμάτη αυτοπεποίθηση, γραφή, χωρίς κανένα συγκινησιακό επίθετο (τι επίτευγμα!), μα παρ' όλα αυτά πλήρους διαβροχής συναισθημάτων. Τεύχος 142.