Τεύχος 124

Όταν ξεκινούσαμε τη ραδιοφωνική σειρά «Φιλολογικοί περίπατοι στο  Μεσοπόλεμο» με τον Μανόλη Αναγνωστάκη, την άνοιξη του 1986, είχαμε συγκεντρώσει σχεδόν όλη την ύλη αλλά ψάχναμε τη φόρμα. Αυτός θα υποδυόταν, και του πήγαινε, το ρόλο του δημοσιογράφου που θα έκανε τις ερωτήσεις. Μας απασχολούσε όμως η άλλη πλευρά: εκείνοι που θα αναλάμβαναν  να ζωντανέψουν τις πνευματικές μορφές του παρελθόντος στις «συνεντεύξεις» διαβάζοντας εκφραστικά τις απαντήσεις τους. Θέλαμε, εκτός από την ικανότητά τους αυτή, η συγγραφική ή η καλλιτεχνική τους υπόσταση να ταιριάζει κατά κάποιον τρόπο με των αυθεντικών. Ο πρώτος που προσφέρθηκε ήταν από τους κοντινούς μας, ο συγγραφέας, με επίδοση στον δοκιμιακό λόγο, Γιάννης Κιουρτσάκης. Διάβασε εξαιρετικά Ξενόπουλο, Γληνό και Καραγάτση. Εκείνος που στερέωσε τη δομή της εκπομπής ήταν ο πεζογράφος Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος.

Οι [συνομήλικοι συγγραφείς] Μένης Κουμανταρέας, Γιώργος Ιωάννου και Χριστόφορος Μηλιώνης αντίκρισαν την εποχή τους με ένα βλέμμα μελαγχολικά πικρό· ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (γ. 1930) όχι. Στα 88 διηγήματά του γραμμένα στο μακρύ διάστημα μιας εξηνταετίας (Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη 1973, Θερμά θαλάσσια λουτρά 1980, Ο γενικός αρχειοθέτης 1989, Ροζαμούνδη 1995, Τόποι τέσσερις συν τρεις 2001, Ο οβολός 2004, Ο θησαυρός των αηδονιών 2009, Αποκοπή πλατάνου 2010 και Μπάνιο με τον Γιάννη 2019), ο συγγραφέας συνέθεσε ένα σύμπαν λιτής δομικής διευθέτησης, απλών καθαρών γραμμών, ανεξάντλητης δροσιάς και λεπταίσθητου χιούμορ. Οι περισσότερες θεματικές του ανήκουν άλλωστε στον ιδιωτικό, και όχι στον δημόσιο χώρο. Στο κέντρο κάθε κειμένου βρίσκεται πάντοτε το αφηγηματικό εγώ, μια διακριτική παρουσία που με πνευματώδη οξυδέρκεια και παγίως αγαθή προαίρεση παρατηρεί, σχολιάζει και ανακαλεί, δημιουργώντας το μείγμα παλαιικής λεπτότητας και σύγχρονης λιτότητας, που χαρακτηρίζει σταθερά τον μοντέρνο Η.Χ.Π. 

Πέθανε στις 29 Νοεμβρίου 2024, σε ηλικία 94 ετών, ο συγγραφέας Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος. Στρατιωτικός γιατρός, συγγραφέας, αρθρογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και κινηματογράφου και φωτογράφος, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος δημιούργησε, παρά το ευσύνοπτο της γραφής του, ένα μεγάλο σώμα διηγημάτων, δοκιμίων και κριτικών παρουσιάσεων άλλων λογοτεχνών. Το 2015 τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου του. Κάποια μεταφράστηκαν στα γαλλικά και τα αγγλικά,  ενώ οι εκδόσεις Κίχλη, προβαίνουν σε μια μνημειακή και ποιοτική επανέκδοση (και το προσφέρουν στο ελληνικό κοινό), του συνολικού έργου του, καθώς αυτό παραμένει ζωντανό και επιθυμητό όχι μόνο από τους αναγνώστες των παλιών γενιών αλλά και των  καινούργιων. Το Books’ Journal αφιέρωσε το τεύχος 124, του Νοεμβρίου 2021, στο έργο του. Το κείμενο του Λάκη Δόλγερα που ακολουθεί ήταν το βασικό κείμενο (αυτό)παρουσίασης του συγγραφέα, με τα δικά του λόγια.

Άντεια Φραντζή, Το έσω χάραγμα 1975-2015, Sestina, Αθήνα 2021, 272 σελ.

Η ποίηση της Άντειας Φραντζή αισθητικοποιεί το μικρό, το λίγο και το ταπεινό, ψηλαφεί ανέγγιχτες όψεις του πραγματικού κόσμου: στάχτες, σκόνες, σταγόνες, σπόρους και ψίχουλα, βλέμματα, επιθυμίες και σκιρτήματα.

Άντεια Φραντζή, Το έσω χάραγμα 1975-2015, Sestina, Αθήνα 2021, 272 σελ.

Η Άντεια Φραντζή είναι ο ήρωας του ποιητικού της έργου. Δεν εννοώ με αυτό ότι η ποίησή της είναι ευθέως αυτοβιογραφική· δεν ανεκδοτολογεί στιγμιότυπα του βίου, αλλά στηριζόμενη σε μύχιες, αυθεντικές εμπειρίες δημιουργεί και εκθέτει τον μύθο της βιογραφίας της. Στο κέντρο του σύμπαντός της ενοικεί ένα ποιητικό πρόσωπο, ένα αφηγηματικό εγώ που επαναλαμβάνει άοκνα από ποίημα σε ποίημα: «αυτή είμαι, δείτε με, σας μιλώ».

Συγγραφείς και καλλιτέχνες, όπως είναι γνωστό, αντλούν συχνά ιδέες και εικόνες από βιβλία που διάβασαν, τις οποίες και αξιοποιούν στα έργα τους. Κάποτε μπορούν να γίνουν υποθέσεις για συγκεκριμένες  «μεταποιήσεις», κάποτε αυτό  δηλώνεται ευθέως. Θα καταπιαστώ με δύο δημιουργούς που στο ξεκίνημά τους έχουν ενσωματώσει, πιθανόν ή κατά δήλωσή τους, υλικά αναγνωστικής εμπειρίας.

Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος, Μπάνιο με τον Γιάννη, ιδιωτική έκδοση εκτός εμπορίου, Αθήνα 2019

Μια μικρή συλλογή νέων διηγημάτων, που κυκλοφόρησε πριν από δυο χρόνια, αποδεικνύει ότι ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος συνεχίζει να γράφει με δυναμισμό και πρωτοτυπία. Και στις νεότερες ιστορίες του «επανέρχονται πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις γνωστές από τον κατατεθειμένο στις πέντε προηγηθείσες συλλογές του Η.Χ.Π., μόνο που εδώ το συναίσθημα, σαν την πηγή της Λουκίσσας (αλήθεια, τι αινιγματική κι εξωτική λέξη;), δροσίζει, αλλά και καίει την ψυχή». Από το τεύχος 124 [ΤΒJ]

To κείμενο του Ουίλιαμ Αλοσκούφη είναι η εισήγησή του στη συζήτηση της 1ης Οκτωβρίου 2021, στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, για το νέο βιβλίο του Δημήτρη Υφαντή με θέμα τον Γιώργη Ζάρκο, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα.

------------------

Δημήτρης Υφαντής, Αυτός που έσπασε τις βιτρίνες – Γιώργης Ζάρκος. 54 ημέρες εγκλεισμού στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Αθηνών, Άγρα, Αθήνα 2020, 144 σελ.

Τη δεκαετία του 1930, ο αθυρόστομος κομμουνιστής συγγραφέας Γιώργης Ζάκρος στέλνεται στο Δαφνί και η παραμονή του εκεί είναι αφορμή ενός χρονικού με την εμπειρία του από τον εγκλεισμό. Οι σκέψεις του, παρότι τις προκαλεί ο εξαναγκαστικός εγκλεισμός του, καταγράφουν την απανθρωπία του συστήματος ψυχικής υγείας – και κατά τούτο, ο Ζάρκος ταυτίζεται με τον Άντον Τσέχοφ, ο οποίος, στον Θάλαμο αρ. 6,  επίσης είχε περιγράψει τον εγκλεισμό σε ψυχιατρείο, τον καταναγκασμό και την απανθρωποποίηση, συστατικά με τα οποία ήταν συνυφασμένη η ψυχική υγεία έως και πριν από μερικά χρόνια. [ΤΒJ]

Τον 19ο αιώνα, οι Σουλιώτες επέλεξαν να ακολουθήσουν τους Έλληνες στον εοαναστατικό τους Αγώνα. Πώς συνδέθηκαν με την ελληνική επανάσταση, ποιοι ενεπλάκησαν, το τίμημα της εμπλοκής τους. Το δεύτερο μέρος της αφήγησης της ιστορίας των Σουλιωτών, από τη Βάσω Ψιμούλη, όπως δημοσιεύτηκε στο τεύχος 124 του Books' Journal (το πρώτο μέρος δημοσιεύτηκε εδώ: https://booksjournal.gr/paremvaseis/3508-souliotes-apo-anypotaktoi-oresivioi-maxites-tis-ellinikis-epanastasis-a-meros). 

Ναπολέων Λαπαθιώτης, Οι μονόλογοι του καημένου του Αντωνάκη ή Τα τραγούδια της Αντώνας, εισαγωγή - επιμέλεια - σχέδια: Παναγιώτης Καρώνης, Το Δόντι, Πάτρα 2021, 250 σελ.

Εκτενές σχόλιο με αφορμή μια σκανδαλώδη έκδοση του Λαπαθιώτη – και η εξιστόρηση του σκανδάλου.