Ο Λεν Ντέιτον γεννήθηκε το 1929 στο Λονδίνο, υπηρέτησε στη βρετανική βασιλική αεροπορία και ήταν εικονογράφος βιβλίων και περιοδικών. Μαζί με τον Ίαν Φλέμινγκ και τον Τζον Λε Καρέ θεωρείται κορυφαίος εκπρόσωπος του βρετανικού κατασκοπικού μυθιστορήματος – είχε βέβαια προηγηθεί ο Έρικ Άμπλερ, συγγραφέας του μυθιστορήματος Η μάσκα του Δημητρίου. Το 1962 ο Ντέιτον εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο, το κατασκοπικό Απόρρητος Φάκελος Ίπκρες, μεγάλη επιτυχία που έγινε ταινία με σκηνοθέτη τον Σίντνεϊ Φιούρι και πρωταγωνιστή τον Μάικλ Κέιν. Το 1964 ο Ντέιτον εξέδωσε το δεύτερο κατασκοπικό του μυθιστόρημα, το Funeral in Berlin, που έχει γίνει ταινία από τον Γκάι Χάμιλτον ενώ, πρόσφατα, κυκλοφόρησε και στα ελληνικά.
Η ιστορία τοποθετείται στο Βερολίνο, τον Οκτώβριο του 1963, μετά τη δημιουργία του Τείχους. Στον ανώνυμο ήρωα του προηγούμενου μυθιστορήματος ανατίθεται να βοηθήσει έναν κορυφαίο σοβιετικό επιστήμονα, μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Μόσχας, κάποιον Σέμιτσα, να αυτομολήσει στη Δύση. Ο επιστήμονας εργάζεται στο Τμήμα Γενετικής Μοριακής Βιολογίας. Γνωρίζουμε τον άνθρωπο των αγγλικών υπηρεσιών στο Βερολίνο. Λέγεται Τζον Βάλκαν και είναι αποτελεσματικός, παρά το μπερδεμένο πολιτικό του παρελθόν. Επίσης είναι διπλός πράκτορας, βεβαίως με αμοιβή και συνδέεται με τον Στοκ, συνταγματάρχη της Κρατικής Ασφαλείας του Κόκκινου Στρατού, ο οποίος έναντι χρημάτων θα τους παραδώσει τον επιστήμονα (ο κεντρικός ήρωας έχει ψεύτικα χαρτιά). Κάποια στιγμή ο Στοκ λέει στον αφηγητή παρουσία του Βάλκαν:
«Δεν είναι θέμα πολιτικής. Παραμένω ένθερμος κομμουνιστής, όμως ο άνθρωπος γερνάει. Αναζητάει την άνεση, την ασφάλεια στα υπάρχοντά του».
Το Βερολίνο έχει πλημμυρίσει κατασκόπους, Βρετανούς, Αμερικανούς, Γάλλους και Ρώσους. Επίσης, Ισραηλινούς της Μοσάντ. Στον δυτικό τομέα υπάρχουν ευμάρεια, μπρασερί με μπίρα και ουίσκι, ο κόσμος ευημερεί, ενώ στο ανατολικό οι άνθρωποι είναι κουμπωμένοι, δεν έχουν πολλά περιθώρια κι ούτε διαθέσιμο για διασκεδάσεις ελεύθερο χρόνο.
Οι δυο πλευρές του Τείχους
Δεν είναι λοιπόν περίεργο που οι κάτοικοι του ανατολικού τομέα, γνωρίζοντας την ευημερία στον δυτικό, επιθυμούν να μετοικήσουν. Όμως, το Τείχος του Βερολίνου, που άρχισε να κτίζεται τον Αύγουστο του 1961, είχε σκοπό να εμποδίσει το πέρασμα στην άλλη πλευρά – κι αυτό γινόταν με αυστηρότητα που ενίοτε κατέληγε στο θάνατο εκείνου που επιχειρούσε να διαφύγει:
Υπήρχε έντονη δραστηριότητα στο Σημείο Ελέγχου Τσάρλι. […] Πολύ πιο πέρα, στο Χάλεσες Τορ, ένας ασθενοφόρο του αμερικανικού στρατού προχωρούσε ταχύτατα προς την πτέρυγα των Επειγόντων, έτοιμο ν’ αλλάξει κατεύθυνση προ το νεκροτομείο. Ο ένας μετά τον άλλον οι δημοσιογράφοι έβαλαν μπρος τα VW τους κι άρχισαν να συνθέτουν στο μυαλό τους αυριανούς τίτλους. «Νεαρός Βερολινέζος νεκρός επιχειρώντας να περάσει το Τείχος» ή «Οι Βόπο πυροβόλησαν άτομο που προσπάθησε να πηδήσεις το Τείχος».
Ο συγγραφέας μιλάει κυρίως για τη συμπεριφορά των κατοίκων της πόλης, τη νοοτροπία τους, αλλά και για τις αναμνήσεις τους από τον πόλεμο και την οδυνηρή ήττα της Γερμανίας. Διαβάζουμε για κάτι που έγινε το 1945:
Ετοιμάζονταν να εγκαταλείψουν το στρατόπεδο. Όλοι υποψιάζονταν ότι οι Ρώσοι πλησίαζαν, όμως δεν υπήρχε τρόπος να μάθουν κάτι παραπάνω. Το Σαββατοκύριακο οι Γερμανοί είχαν ανατινάξει τα κρεματόρια, με τις εκρήξεις να διαρκούν όλη τη νύχτα.
Επομένως, η πλοκή του μυθιστορήματος συνδέεται με ναζί, μάχες, στρατόπεδα συγκέντρωσης, αιχμαλώτους πολέμου και Εβραίους. Δεν είναι τυχαίο που ο ήρωας επισκέπτεται και την Πράγα, όπου υπήρχε εβραϊκό γκέτο. Έπειτα από διάφορες σκηνές που συνδέονται με τη μεταφορά και την παράδοση του Σέμιτσα (μέσα σ’ ένα ψεύτικο φέρετρο) στους Δυτικούς, ο αναγνώστης φθάνει στο τέλος της ιστορίας που έχει ανατροπές κάθε είδους και μένει ικανοποιημένος.
Ο συγγραφέας έπλασε μια περίτεχνη ιστορία θρίλερ και μυστηρίου στην οποία παίζει βασικό ρόλο μια μοιραία γυναίκα, η Σαμάνθα. Το βιβλίο τελειώνει ένα μήνα και μερικές μέρες αργότερα στο Λονδίνο, όταν σε μια σκηνή εμφανίζεται η βασίλισσα Ελισάβετ, πέφτουν κανονιοβολισμοί, το Μπιγκ Μπεν σημαίνει έντεκα και μια εφημερίδα που στροβιλίζεται στον αέρα, μουσκεμένη από τη βροχή, έχει στην πρώτη σελίδα τον τίτλο «Βερολίνο: νέα κρίση;»
Στον επίλογο του βιβλίου, ο Λεν Ντέιτον μιλάει για τη σχέση του με το Βερολίνο, το Δυτικό και το Ανατολικό, την εποχή του Τείχους που χώριζε την πόλη στα δύο. Καταγράφει την αντιπάθειά του για την καταπιεστική και πειθαρχημένη κοινωνία στο λεγόμενο Σιδηρούν Παραπέτασμα. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, σημειώνει, η Κηδεία στο Βερολίνο ήταν το πιο επιτυχημένο βιβλίο του. Η αμερικανική έκδοση έμεινε επί εβδομάδες στις λίστες με τα μπεστ σέλερ της Νέας Υόρκης, ενώ οι New York Times, το Life και τα ειδησεογραφικά περιοδικά το υποδέχτηκαν γενναιόδωρα. Το μυθιστόρημα ανήκει στην κλασική κατασκοπική λογοτεχνία, ένα είδος που πλέον έχει εκλείψει.
