Ο Σαντιάγο Γκαμπόα (γενν. στην Μπογκοτά, 1965) σπούδασε φιλολογία στην πατρίδα του, ισπανική φιλολογία στη Μαδρίτη και κουβανική λογοτεχνία στο Παρίσι. Με το πρώτο του μυθιστόρημα, Páginas de Vuelta (1995), καθιερώθηκε ως ένας από τους ανανεωτές της κολομβιανής λογοτεχνίας. Στο νουάρ μυθιστόρημα Η νύχτα θα είναι μεγάλη (εκδ. Διόπτρα), πρωταγωνιστούν τρία πρόσωπα, τα οποία κάνουν έρευνες και επιλύουν ποικίλα αινίγματα (βλέπε την κριτική του βιβλίου στο Books’ Journal, «Ένας βίαιος εφιάλτης», τχ. 144, Ιούλιος-Αύγουστος 2023[1]). Είναι η Χουλιέτα, μια επίμονη δημοσιογράφος, η Χουάνα, η βοηθός της –πρώην αντάρτισσα– και ο μοναχικός και εργασιομανής εισαγγελέας Έντιλσον Χουτσινιαμούι.
Το πολυσέλιδο Colombian Psycho (εκδ. Διόπτρα) είναι άκρως τολμηρό στις ερωτικές του σκηνές και απολύτως βίαιο στη δράση των ηρώων. Στην αρχή του μυθιστορήματος βλέπουμε ένα νεαρό ζευγάρι που κάνει έρωτα στο σπιτάκι ενός κτήματος, σε μια καλά φυλασσόμενη περιοχή της Μπογκοτά, όταν ξαφνικά βλέπουν ένα χέρι να προβάλει μέσα από τη γη. Το χέρι ανήκει σ’ έναν κατακρεουργημένο άντρα (που τον έχουν και ευνουχίσει). Την υπόθεση αναλαμβάνει ο εισαγγελέας Χουτσινιαμούι, που ξανά έχει πλάι του τη Χουλιέτα και τη Χουάνα. Ερευνώντας τη δολοφονία ενός παράξενου Αργεντινού, του Κάρλος Μέλιγκερ, ανακαλύπτουν σύνδεση με το φόνο του φυλακισμένου Μάρλον Χάιρο Μαντίγια (σε αυτόν ανήκει το κομμένο χέρι). Οι δύο εγκληματικές υποθέσεις έχουν κοινά σημεία.
Στα κεντρικά πρόσωπα συγκαταλέγεται ο Μάρλον Μαντίγια, ψυχικά άρρωστος που μεγάλωσε σε φτωχική γειτονιά και αποφάσισε να αποκτήσει χρήματα με κάθε τρόπο. Φυλακίστηκε για φόνο γυναίκας, για διακίνηση ναρκωτικών, βασανιστήρια, εκβιασμό, παραστρατιωτική δράση.
Κι έπειτα, σπάνιο και πρωτότυπο λογοτεχνικό τέχνασμα, ο συγγραφέας εισάγει στην ιστορία τον Σαντιάγο Γκαμπόα! Εμπλέκεται κι αυτός στο σκοτεινό έγκλημα επειδή ένα μυθιστόρημά του περιέχει ομοειδή εγκλήματα, σαν κι εκείνα στα οποία ενεπλάκη ο Μάρλον Μαντίγια. Φαίνεται πως σε αυτό κρύβεται η λύση του μυστηρίου. Υπάρχει κι ένα κεφάλαιο με τίτλο «Ο συγγραφέας και τα φαντάσματά του» (δανεικός από το ομότιτλο βιβλίο του Αργεντινού, Ερνέστο Σάμπατο), όπου γίνεται λόγος για τη λογοτεχνική διαδρομή του συγκεκριμένου ήρωα η οποία έχει πάρει την κάτω βόλτα και γι’ αυτό προσπαθεί να ξαναβρεί τη φόρμα του και να ορθοποδήσει.
Στην υπόθεση είναι ανακατεμένος κι ο παράξενος καθηγητής Λόμπσανγκ Γκαουτάμα Νεφταλί. Θυμίζουμε ότι Λόμπσανγκ Ράμπα ήταν το ψευδώνυμο ενός σαμάνου του αποκρυφισμού, ενώ Νεφταλί Ρικάρντο Ρέγιες ήταν το πραγματικό όνομα του ποιητή Πάμπλο Νερούδα.
Πολιτικό νουάρ
Πρόκειται για πολιτικό και κοινωνικό μυθιστόρημα. Κινείται στον κόσμο της πολιτικής, των νόμιμων και παρανόμων επιχειρήσεων (ναρκεμπόριο, ξέπλυμα μαύρου χρήματος) και καθρεφτίζει τη σύγχρονη Κολομβία, όπου η βία, οι πολιτικές αντιπαλότητες, η διαφθορά, η εγκληματικότητα και η απελπισία των κατώτερων τάξεων αποτελούν την καθημερινότητα. Ο συγγραφέας μέσω του ήρωά του, έντιμου άντρα σε μια χώρα ανέντιμων, ισχυρίζεται ότι τα πολλά ειδεχθή εγκλήματα «δεν ήταν ατομικές εκφράσεις του κακού, αλλά οι συνέπειες μιας διεστραμμένης κοινωνίας». Και ο μυθιστορηματικός εισαγγελέας του, συμπληρώνει την ανάλυση:
Ποιοι ζουν σήμερα εν ειρήνη, σκέφτηκε, πολύ λίγοι: αυτοί που ξεφυσούν ικανοποιημένοι όταν ελέγχουν το υπόλοιπο του τραπεζικού τους λογαριασμού. Οι μεγάλοι καπιταλιστές, οι ισόβιοι δημόσιοι υπάλληλοι, οι γαιοκτήμονες.
Το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος είναι η κατάσταση στη σύγχρονη Κολομβία, την οποία ο συγγραφέας θα ήθελε ν’ αλλάξει, πράγμα αρκετά δύσκολο με δεδομένη τη νοοτροπία των κρατούντων και των υποστηρικτών τους. Άλλο θέμα είναι η δράση των θρησκευτικών και των παραθρησκευτικών κύκλων. Όπως και στο Η νύχτα θα είναι μεγάλη, εδώ υπάρχουν ευαγγελικοί πάστορες με μεγάλη περιουσία, όπως ο Νέλσον Ντουράν, ο οποίος ίδρυσε την Πεντηκοστιανή Εκκλησία του Βασιλέα των Ουρανών.
Είναι ενδιαφέρον το ότι ο συγγραφέας δεν μένει μόνο στην Κολομβία και τα προβλήματά της, αλλά νοιάζεται για τη λογοτεχνία και τους στόχους της. Διαβάζουμε:
η λογοτεχνία έχει όλο κι λιγότερη σημασία για τους ανθρώπους που διαθέτουν τη δύναμη να καθοδηγούν τις μάζες, και γι’ αυτό οι μάζες βλέπουν βιβλία και το βάζουν στα πόδια.
Συχνά, κάνει μνεία των σημαντικών λογοτεχνών του κόσμου και της Λατινικής Αμερικής και των έργων τους. Αναφέρει τον συμπατριώτη του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και τους ήρωές του, λ.χ. τον Χοσέ Αρκάδιο Μπουενδία, ήρωα στο διάσημο μυθιστόρημα Εκατό χρόνια μοναξιά. Μνημονεύει ακόμα τον Έντγκαρ Άλαν Πόε, τον Αντρέ Μαλρώ, τον Κάρλος Φουέντες και μερικούς άλλους.
Να σημειώσουμε πως ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, το 1948, όταν ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα, βίωσε τη σκληρότητα του El Bogotazo, δηλαδή τα επεισόδια στα οποία δολοφονήθηκε στην Μπογκοτά ο φιλελεύθερος ηγέτης Χόρχε Ελιέσερ Γκαϊτάν. Ήταν ένα πολιτικό έγκλημα που προκάλεσε αιματηρό εμφύλιο με χιλιάδες νεκρούς, κατάλυση της δημοκρατίας και την κήρυξη συνεχόμενων δικτατοριών.
Οφείλουμε ξανά ευχαριστίες στη μεταφράστρια Δήμητρα Σταυρίδου που, χάρη στις σημειώσεις της, μαθαίνουμε αρκετά πράγματα για την ιστορία της Κολομβίας. Στη χώρα έγινε ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος, ανάμεσα στον κυβερνητικό στρατό και τους μαρξιστές αντάρτες των FARC (Ένοπλες Επαναστατικές Δυνάμεις της Κολομβίας). Κράτησε πολλά χρόνια και τυπικά τελείωσε το 2016. Ωστόσο, στη συνέχεια, δημιουργήθηκαν παραστρατιωτικές οργανώσεις που άρχισαν να δολοφονούν τους αντάρτες, οι οποίοι είχαν παραδώσει τα όπλα τους ύστερα από τις ειρηνευτικές συμφωνίες. Σε μια τέτοια οργάνωση έδρασε ο γερουσιαστής Σαντιάγο Ουρίμπε, αδελφός του πρώην προέδρου της χώρας Άλβαρο Ουρίμπε.
Απ’ αυτή την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα αντλεί ιδέες ο Σαντιάγο Γκαμπόα για τα βιβλία του. Διότι η σύγχρονη, αστυνομική λογοτεχνία σε όλον τον κόσμο –και στην Ελλάδα–, δεν αποσκοπεί μόνο στην ψυχαγωγία του αναγνώστη μέσω της δράσης και των ανατροπών, αλλά ενδιαφέρεται και για την ενημέρωσή του, επιδιώκει να τον προβληματίσει για τα τρέχοντα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα.
[1] Και στη διαδικτυακή έκδοση: https://booksjournal.gr/kritikes/logotexnia/4542-enas-viaios-efialtis
