Το 1971, οι New York Times ανακαλύπτουν απόρρητα έγγραφα του Πενταγώνου, τα οποία φανερώνουν ότι η εκστρατεία στο Βιετνάμ ήταν προσχεδιασμένη ήδη από τη δεκαετία του 1940, η ήττα βέβαιη και η ευθύνη τεσσάρων πρώην προέδρων (Τρούμαν, Αϊζενχάουερ, Κέννεντυ, Τζόνσον), αλλά και του τότε προέδρου Νίξον για τη μάταιη αιματοχυσία, γιγάντια. Τα έγγραφα δημοσιεύτηκαν εν μέρει, αλλά η κυβέρνηση πέτυχε την απαγόρευσή της κυκλοφορίας τους. Εξοργισμένος από αυτή την αντισυνταγματική και αντιδημοκρατική ενέργεια, ο διευθυντής της Washington Post, Μπεν Μπράντλι, πείθει την ιδιοκτήτρια, Κάθριν Γκρέιαμ, να δημοσιεύσουν εκείνοι τα έγγραφα, παρά τα ρίσκα που εμπεριέχει μια τέτοια κίνηση. Το σκάνδαλο που ξεσπά έμεινε στην ιστορία ως «Φάκελοι του Πενταγώνου» και αμαύρωσε ανεπανόρθωτα την εικόνα του Νίξον, λίγο πριν το σκάνδαλο Γουοτεργκέιτ τον αναγκάσει να παραιτηθεί οριστικά.
Δημιουργός που ξεκίνησε την καριέρα του το 1971 (Μονομαχία), σημάδεψε το σπουδαίο αμερικανικό σινεμά της δεκαετίας του 1970 με μερικές από τις καλύτερες ταινίες του και έδωσε τα καύσιμα για τα πιο όμορφα παιδικά, εφηβικά και ενήλικα παραμύθια στην ιστορία του κινηματογράφου, ο Στήβεν Σπίλμπεργκ έχει υιοθετήσει, κατά καιρούς, δύο πρόσωπα: το ένα είναι του παραμυθά, που διηγείται ιστορίες γεμάτες περιπέτεια, συγκίνηση, φαντασία και σασπένς, το άλλο του πιο «σοβαρού» σκηνοθέτη, που καταπιάνεται με θέματα πιο ζοφερά, όπως ο ρατσισμός, ο πόλεμος, το Ολοκαύτωμα ή η τρομοκρατία. Όποια όψη του καλλιτέχνη κι αν προτιμάμε (εμείς δείχνουμε μια μικρή προτίμηση στον παραμυθά Σπίλμπεργκ, χωρίς να υποτιμάμε τον «σοβαρό»), ένα είναι το στοιχείο που συνδέει όλα του ανεξαιρέτως τα φιλμ. Μια απαράμιλλη δεξιοτεχνία, τόσο στην αφήγηση όσο και στην τεχνική, που πηγάζει από την εξαίρετη γνώση των κανόνων του κινηματογράφου εκ μέρους του, του θάρρους του να πάρει ρίσκα και της παθιασμένης ανάγκης για δημιουργία που τον ωθεί στην κατασκευή κάθε ταινίας. Όλα αυτά έχουν αποτέλεσμα οι ταινίες που συχνά υπήρξαν τεράστιες εμπορικές επιτυχίες και θα μπορούσαν να αποτελούν καθαρόαιμα βιομηχανικά προϊόντα να φτιάχνουν μια φιλμογραφία όχι μόνο πληθωρική και συναρπαστική, αλλά και άκρως προσωπική. Λένε ότι τα Σαγόνια του Καρχαρία ή οι Ινδιάνα Τζόουνς δεν είναι ταινίες δημιουργού, αλλά σας προκαλώ να σκεφτείτε αυτές τις ταινίες σκηνοθετημένες από τον Μάικλ Μπέι.
Η καινούργια του ταινία ανήκει ξεκάθαρα στον «σοβαρό» Σπίλμπεργκ και πιθανότατα στις καλύτερες στιγμές του σκηνοθέτη. Ο οποίος, ενώ βρισκόταν στα γυρίσματα του Ready Player One, που θα κυκλοφορήσει το Μάρτιο, διάβασε ένα πρώτο χέρι του σεναρίου για την ταινία The Post. Ήταν τότε οι μέρες που ο Ντόναλντ Τραμπ ανερχόταν ταχύτατα ώς τον Λευκό Οίκο και οι περισσότεροι καλλιτέχνες ένιωθαν την ανάγκη να εκφράσουν την ανησυχία τους. Ανάμεσα σε αυτούς κι ο Σπίλμπεργκ, ο οποίος, ενθουσιασμένος από τη σεναριακή ιδέα που έπεσε στα χέρια του και διαβλέποντας σε αυτήν την ευκαιρία για μια διαχρονική ιστορία υπέρ της δημοκρατίας και των αξιών της, αποφάσισε να δώσει πλήρη προτεραιότητα στην υλοποίηση μιας ταινίας που, σύμφωνα με τα δικά του λόγια, δεν μπορούσε να περιμένει. Αφού ολοκλήρωσε τα γυρίσματα της ταινίας που εκκρεμούσε και πριν καταπιαστεί με το μοντάζ της, έδωσε προτεραιότητα στο The Post, στήνοντας μια μεγάλη παραγωγή με απίστευτα γρήγορους ρυθμούς. Επιστράτευσε τον Τομ Χανκς και τη Μέριλ Στριπ για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, ανέθεσε στον σταθερό συνεργάτη του Τζον Γουίλλιαμς τη σύνθεση της μουσικής και έπεσε με τα μούτρα στην ολοκλήρωση του σεναρίου και στο ντεκουπάζ. Το τελευταίο, όπως φάνηκε στην ταινία, δεν ήταν καθόλου βιαστικό, μιας και έχει προβλεφθεί στην τρίχα κάθε πιθανή λεπτομέρεια των πλάνων.
Η κάμερα του Σπίλμπεργκ κινείται ασταμάτητα μέσα στα γραφεία των συντακτών της Washington Post, εστιάζοντας στους διαλόγους, στις αποκαλύψεις και στα εσωτερικά διλήμματα των χαρακτήρων. Ο σκηνοθέτης στηρίζει μεγάλο μέρος της δραματουργικής δύναμης της ταινίας του στις ερμηνείες των Στριπ και Χανκς. Ο Χανκς βρίσκεται απόλυτα μέσα στο ρόλο, ενώ η Στριπ είναι ανατριχιαστικά υπέροχη κάθε δευτερόλεπτο της παρουσίας της στην οθόνη.
Ο ίδιος ο Σπίλμπεργκ έχει πει πως πριν γυρίσει οποιαδήποτε από τις ταινίες του βλέπει ξανά τέσσερα φιλμ: τον Λώρενς της Αραβίας του Νταίηβιντ Λιν, την Αιχμάλωτο της Ερήμου του Τζων Φορντ, τους Επτά Σαμουράι του Κουροσάβα και το Μια Υπέροχη Ζωή του Φρανκ Κάπρα. Κι αν σε παλαιότερες ταινίες του απέτισε φόρο τιμής στο σινεμά των τριών πρώτων, στο The Post έρχεται η σειρά του Φρανκ Κάπρα, ενός σκηνοθέτη που έθεσε τα θεμέλια του πολιτικού δράματος και παρέδωσε σπουδαίες ταινίες. Με πρότυπο τη δραματουργική δομή και την υποδειγματική κλιμάκωση της αγωνίας, ο Σπίλμπεργκ αφιερώνει όλο το πρώτο μέρος της ταινίας του στην, κατά κάποιον τρόπο, προεργασία της κυρίως δράσης, παρουσιάζοντας τους ήρωες, θέτοντας τα διλήμματα, δίνοντας την ατμόσφαιρα. Στο δεύτερο μέρος, όμως, είναι που η ταινία σε αιχμαλωτίζει. Έχοντας γνωρίσει τους χαρακτήρες τόσο καλά ώστε να έχεις μπει στη θέση τους, ο Σπίλμπεργκ κινηματογραφεί με νεύρο νεαρού σκηνοθέτη αλλά κριτική ματιά ώριμου δημιουργού μια ιστορία που σε κάποιους μπορεί να φαντάζει αφελής και απλοϊκή, λέει όμως κάποια πράγματα που έχουν ξεχαστεί και πρέπει να υπενθυμιστούν. Όπως το τι πραγματικά σημαίνει δημοκρατία και πώς κερδίζεται, τι θα πει πολιτική συνείδηση, συναίσθηση της κοινωνικής και ιστορικής ευθύνης, τι σημαίνει κυβέρνηση και πολίτης, ποια είναι τα όρια μιας κυβέρνησης και πώς οι πολίτες και ο Τύπος πρέπει να θέτουν αυτά τα όρια.
Εμπνευσμένος και από τα σπουδαία πολιτικά θρίλερ της δεκαετίας του 1970 (Όλοι οι άνθρωποι του Προέδρου, 1976, σκηνοθεσία: Άλαν Πακούλα - για να αναφέρουμε το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα), ο Σπίλμπεργκ κάνει κάτι που σπάνια πλέον συναντάμε στον κινηματογράφο. Ίσως ακούγεται παράξενο, αλλά είναι αλήθεια: είναι από τους λίγους σκηνοθέτες που ξέρουν να αφηγούνται. Ο Βιμ Βέντερς είχε πει παλαιότερα ότι «ο σύγχρονος κινηματογράφος δεν αφηγείται», κι είχε δίκιο! Η απομάκρυνση του κόσμου από την αίθουσα δεν οφείλεται στην τηλεόραση ή στο Διαδίκτυο, όπως μας αρέσει συχνά να πιστεύουμε. Αν είναι έτσι, πώς εξηγείται η τεράστια προσέλευση κόσμου σε φιλμ όπως το La La Land; Δε βγήκε αυτή η ταινία σε dvd ή μήπως δεν κυκλοφορεί στα πειρατικά site; Απλούστατα, είχε να αφηγηθεί μια ιστορία που συνάρπαζε το κοινό με τον ίδιο τρόπο που το συνάρπαζε το κλασικό σινεμά, τότε που ορδές ανθρώπων συνέρρεαν στις αίθουσες για να παρακολουθήσουν από πολύχρωμα μιούζικαλ μέχρι αγωνιώδη θρίλερ και από κυνικά νουάρ μέχρι φασαριόζικα γουέστερν. Αυτή την αρετή έχει και το The Post. Όπως κάθε αληθινά μεγάλη ταινία, την πρώτη φορά που τη βλέπεις σε κάνει να ξεχνάς, από ένα σημείο κι ύστερα, την τεχνική και να παθιάζεσαι με την αφήγηση. Χρειάζεσαι δεύτερη, τρίτη και τέταρτη φορά για να δεις πώς είναι φτιαγμένη η ταινία. Από την άλλη, όντας συγχρόνως συναρπαστική και ουσιαστική, απευθύνεται τόσο στο ευρύ κοινό, το οποίο εύκολα αιχμαλωτίζει χάρη στην κινηματογραφική μαγεία που προσφέρει, όσο και στους μυημένους σινεφίλ, που μπορούν να απολαύσουν για σπάνια φορά μια τόσο απλή και συνάμα τόσο πολύπλοκη ταινία. Η αφήγηση εκτυλίσσεται με βάση ένα αριστουργηματικό σενάριο, οι ρυθμοί του μοντάζ είναι αψεγάδιαστοι και οι χαρακτήρες συναρπαστικοί. Τι άλλο να ζητήσει κανείς;
Κι επειδή όλο και κάποιος θα βρεθεί να πει ότι απαιτεί κι άλλα, σας διαβεβαιώνουμε ότι τα προτερήματα της ταινίας δεν σταματούν εδώ. Έχοντας δει μόνο μία φορά το φιλμ, εξακολουθώ να έχω ερωτηματικά και πράγματα που θα ήθελα να επανεξετάσω. Δεν εννοώ ότι υπήρχαν ασάφειες στην πλοκή, αλλά ότι θέλω να ξαναδώ μια ταινία που είναι χτισμένη με προσοχή στην κάθε λεπτομέρειά της. Δυστυχώς, μιας και αυτή την περίοδο βγαίνουν μαζί πολλές άλλες ταινίες που θέλω οπωσδήποτε να δω, θα αναγκαστώ να περιμένω να τη δω στο σπίτι. Δεν πειράζει (πολύ). Αρκεί που θα την ξαναδώ. Που θα απολαύσω ξανά μια σπάνια, πλέον, περίπτωση ταινίας την οποία νιώθω ότι δεν την απολαμβάνω μόνο εγώ και όσοι μελετούν από επαγγελματικό ενδιαφέρον τον κινηματογράφο, αλλά και όσοι ζητούν από τους σκηνοθέτες να τους προσφέρουν ένα δίωρο που θα χρησιμεύσει τόσο απόδραση και σαν μάθημα. Η ταινία του Σπίλμπεργκ, The Post, απευθύνεται στον κάθε θεατή που είναι πρόθυμος να πάει στο σινεμά μόνο και μόνο από αγάπη για το σινεμά. Από εκεί και πέρα, ο βαθμός και ο τρόπος απόλαυσης του φιλμ εξαρτάται από το γούστο, τις γνώσεις και τις προσδοκίες του καθενός μας.
Πολιτική χωρίς στρατευμένες φανφάρες, επίκαιρη αλλά και διαχρονική, η νέα δημιουργία του Στήβεν Σπίλμπεργκ ανανεώνει το είδος του πολιτικού θρίλερ με τον καλύτερο τρόπο. Στην τελική σεκάνς, αφού έχει τελειώσει η κυρίως ιστορία, βλέπουμε έναν αστυνομικό, βράδυ, να βρίσκει την πόρτα του κτιρίου που φυλάει ανοιχτή από διαρρήκτες. Ο φακός υψώνεται και βλέπουμε την επιγραφή «Κτίριο Γουοτεργκέιτ». Αμέσως ο Σπίλμπεργκ κάνει κατ σε ένα γενικό πλάνο, έξω από το κτίριο. Στη μία πλευρά βλέπουμε τους διαρρήκτες και στην άλλη τον αστυνομικό που τους πλησιάζει. Εκεί οι σινεφίλ τρίχες μας σηκώνονται κάγκελο, καθώς αυτό το τελευταίο πλάνο της ταινίας δεν είναι παρά το πρώτο πλάνο του φιλμ Όλοι οι άνθρωποι του Προέδρου, στο οποίο ο Σπίλμπεργκ κάνει ευθεία αναφορά. Άλλωστε, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της υπόθεσης των Φακέλων ξέσπασε το Γουοτεργκέιτ, που μας το αφηγήθηκε κινηματογραφικά η παραπάνω ταινία.
Ο Σπίλμπεργκ αφήνει τους θεατές του να φύγουν από την αίθουσα με την αίσθηση ότι δεν υπήρξε ποτέ τέλος, αλλά πως άρχισε κάτι καινούργιο. Κι αυτό είναι που καθιστά την ταινία του ό,τι καλύτερο θα δείτε φέτος στο σινεμά. Μην το χάσετε.
