web only

Όταν ο Σαρτρ εξωράιζε τα εγκλήματα του Στάλιν με τη φράση «δεν μπορείτε να συζητάτε τις πράξεις του Στάλιν, εφόσον είναι ο μόνος που κατέχει τις πληροφορίες που τις δικαιολογούν», ο Καστοριάδης  απάντησε ότι αυτή η συγκάλυψη είναι μία «γελοία κατεργαριά», που θα παραμείνει «το πιο εύγλωττο δείγμα αυτογελοιοποίησης διανοούμενου».

Την Πέμπτη, 14 Απριλίου, στις 7 το βράδυ, με πρωτοβουλί των εκδόσεων Επίκεντρο και με τη συμμετοχή του Books' Journal, διοργανώνεται διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα: Ουκρανία: η επιστροφή της βαρβαρότητας. Συμμετέχουν τρεις από τους βασικούς αρθρογράφους του τεύχους του περιοδικού που αφιερώθηκε στην εισβολή της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία: ο Νικόλας Σεβαστάκης, ο Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης και ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος. Την εκδήλωση συντονίζει ο εκδότης και διευθυντής του Books' Journal, Ηλίας Κανέλλης. 

Τα τελευταία 82 χρόνια στην Ελλάδα κυκλοφορεί αναμεσά μας ένας γέρικος ελέφαντας. Στα τεράστια καπούλια του είναι σταμπαρισμένοι ο πυρσός της μεταξικής δικτατορίας της 4ης Αυγούστου και ο φασιστικός διπλούς πέλεκυς της ΕΟΝ.  Δεν είναι αόρατος: απλά κανείς δεν μιλάει γι’ αυτόν. Δεν μιλάει για τους αστούς οι οποίοι σιχαίνονταν τους φασίστες του Μεταξά που τους πότιζαν το ρετσινόλαδο του Μανιαδάκη —όταν όμως ήρθε το τελεσίγραφο των Ιταλών δεν αρνήθηκαν να μοιραστούν το χνότο τους με τους φασίστες συστρατιώτες τους· δίπλα τους πολέμησαν για την πατρίδα, που τους ένωνε εκείνη την σκοτεινή ώρα. Ακόμη και οι κομμουνιστές (όσοι δεν ήταν φυλακή και στα ξερονήσια οι οποίοι, σε μία ακόμη μελανή σελίδα της δικτατορίας Μεταξά, δεν απελευθερώθηκαν,  αλλά παραδόθηκαν στους Ναζί) πολέμησαν. Πολέμησαν μαζί για να σώσουν την πατρίδα.

Πώς μάθαιναν οι Έλληνες γράμματα μετά την πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας; Πώς διατηρήθηκε, όχι μόνον η γλώσσα, αλλά και η ελληνική παιδεία, μέσα στους τέσσερις αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας; Τι γνωρίζουμε για τους χιλιάδες ανώνυμους ιερωμένους και δάσκαλους και για τους μαθητές τους που μάθαιναν τα «κολλυβογράμματα»; Τι είναι άραγε τα «μαθηματάρια»; Σε ποιες περιοχές άνθησαν μεγάλα πνευματικά κέντρα όπου έδρασαν σπουδαίες μορφές της εκπαίδευσης; Και πώς, τελικά, η παιδεία έθρεψε την ιδέα του αγώνα για την ελευθερία; 

Η κοινοτοπία του κακού, εδώ του Ναζισμού, είναι το να μην το θέλεις, να μην το διανοείσαι καν, το να κρίνεις: μόνο να υπακούς, είτε στις εντολές των ανωτέρων σου είτε σε αυτές των στερεοτύπων, των κοινότοπων χαρακτηρισμών και αξιολογήσεων.

Συνθήματα λέμε στη διαδήλωση, εκεί έτσι μιλάμε. Άλλο το να σκεφτόμαστε με συνθήματα, άλλο το να συζητούμε σωρεύοντας συνθήματα - τελικά, το να υπακούμε σε αυτά, μη κρίνοντας. Σωρεύοντας συνθήματα.

Υπακούω και δεν κρίνω, όταν με το που θα μου αμφισβητήσει κάποιος την πεποίθησή μου, αρχίζω να επικαλούμαι, το ένα μετά το άλλο, όλα μου τα θεία στερεότυπα, όσα περισσότερα τόσο πιο πολύ έχω κερδίσει, δεν καταλαβαίνω πως ο άλλος τολμά να μην τα δέχεται, καταλήγω στο να τον εξυβρίσω, κάποτε και να χειροδικήσω και ό,τι ήθελε προκύψει.

Προτού κρίνουμε τον ναζισμό του Μιχαήλ της Μαριούπολης, ας επιχειρήσουμε μια νοερή συζήτηση μαζί του, ξεκινώντας από αυτά που είπε (μη σας φανεί παράδοξο, έτσι διαβάζουμε, έτσι κατανοούμε έναν λόγο, όταν δεν έχουμε ζωντανή συνομιλία). Όχι για να του αποδώσουμε με βεβαιότητα θέσεις και διαλογικές συμπεριφορές , που δεν μπορεί παρά να είναι υποθετικές, όσο για να ελέγξουμε και να κρίνουμε εκείνο που μπορούμε: το πώς εμείς αρθρώνουμε απέναντί του τον δικό μας λόγο, το πόσο κρίνουμε, το πόσο, πού και πώς υπακούμε.

Μας διαφωτίζουν οι ρεαλιστές και οι εν γένει επικριτές των ΝΑΤΟϊκών πολιτικών, εμάς, τους ακροκεντρώους, ότι άδικα συγχυζόμαστε μαζί τους και τους κατακρίνουμε, διότι συγχέουμε —λένε— το «δεν συντάσσομαι με…» με το «εξηγώ τη…» ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Νa 'ταν και αυτό που ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ εννοούσε όταν, στο Όπως σας Αρέσει, ο Ιάκωβος ο μελαγχολικός έλεγε στον Δούκα: «Όλος ο κόσμος μια σκηνή και οι ανθρώποι, οι άνδρες και ο γυναίκες  απλώς ηθοποιοί»; Μπορεί και να ξεχώριζε ένα ιδιαίτερο ταλέντο:  εκείνους που μακέλεψαν «αγαπημένα», αλλά όχι αγαπώμενα πρόσωπα, και μετά δήλωναν ότι αυτό που πιότερο ποθούν είναι «να λάμψει η αλήθεια»  — αλλά μέχρι αυτό να συμβεί  άστραφταν τα φλας των φωτογράφων και έλαμπαν οι προβολείς των τηλεοπτικών στούντιο, εκεί όπου έκαναν τις συντετριμμένες τους δηλώσεις και περιέφεραν τις λυπητερές τους ιστορίες. Ποιος να ξέρει.