web only

Στο τεύχος Οκτωβρίου 2019 του περιοδικού Harper’s Magazine δημοσιεύτηκε έκκληση 152 συγγραφέων, καθηγητών, δημοσιογράφων και άλλων δημόσιων προσώπων υπέρ της ελευθερίας του δημόσιου διαλόγου και κατά του πνεύματος λογοκρισίας που συχνά ευνοείται από την πολιτική ορθότητα. Ανάμεσα στους υπογράφοντες ήταν ο Σαλμάν Ρούσντι, αλλά και πολλά ακόμα παρεμβατικά πρόσωπα του δημόσιου λόγου, με βιβλία, άρθρα, εκδόσεις, συμμετοχή σε κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις (μεταξύ άλλων, η Ανν Απλμπάουμ, η Μάργκαρετ Άτγουντ, η Σέρι Μπέρμαν, ο Ίαν Μπουρούμα, ο Νόαμ Τσόμσκι, ο Νίκολας Α. Χρηστάκης, ο Τζέφρι Ευγενίδης, ο Φράνσις Φουκουγιάμα, ο Γκάρι Κασπάροφ, ο Μαρκ Λίλα, η Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, ο Φαρίντ Ζακάρια). Το κείμενο της επιστολής τους, ιδιαίτερα επίκαιρο και σήμερα, όχι μόνο λόγω της απόπειρας δολοφονίας του Σαλμάν Ρούσντι, παρατίθεται στη συνέχεια:

Η προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη δεν είναι ζήτημα «κοινού περί δικαίου αισθήματος», όπως θα πουν οι σταλινικοί και οι φασίστες, αλλά του κράτους δικαίου.

Τις πρώτες δύο τρεις μέρες του πολέμου, άφωνοι σχεδόν παρακολουθούμε τη ρωσική επίθεση και δεν πιστεύουμε τα μάτια μας με την αντίδραση της Ουκρανίας, που ξεκινάει και σηματοδοτείται από το «Εδώ θα μείνω και θα σταθώ, δεν μπορώ να κάνω αλλιώς» του προέδρου Ζελένσκι. Ο γλυκομίλητος ηθοποιός, με αυτό το «στέκομαι εδώ», ήδη έχει κερδίσει τον φανταχτερό μάτσο της Ρωσίας.

Όσιπ Μαντελστάμ, Το αιγυπτιακό γραμματόσημο, μετάφραση από τα ρωσικά - επίμετρο: Βιργινία Γαλανοπούλου, Οροπέδιο, Αθήνα 2016, 135 σελ.

Τη στιγμή που κάποιος παίρνει στα χέρια του ένα βιβλίο, βρίσκεται στην ίδια κατάσταση μ’ εκείνον τον άνθρωπο των παραμυθιών που σηκώνει από το έδαφος ένα άγνωστο ταπωμένο μπουκάλι. Αγνοεί τι περιέχει· ίσως να διαθέτει κάποιες ασαφείς πληροφορίες ή να κάνει εικασίες. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται να το ανοίξει για ν’ αρχίσει να βγαίνει το τζίνι, το πνεύμα του μπουκαλιού ή, στην περίπτωσή μας, του βιβλίου, που κάποιος άλλος, άλλοτε, έκλεισε εκεί μέσα.

Οι δριμείς αντιδράσεις διάφορων ομάδων, με αποκορύφωμα τις δηλώσεις εκπροσώπων του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών κατά τη διάρκεια θεατρικών παρατάσεων που ακολούθησαν την πρωτοβάθμια καταδίκη του Δημήτρη Λιγνάδη και την ανασταλτική απόφαση του δικαστηρίου που είχε αποτέλεσμα να αφεθεί αυτός ελεύθερος μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσής του από το Εφετείο, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για τα δικαστικά χρονικά της χώρας. Αρκετές φορές οι αποφάσεις των δικαστηρίων σε «πολύκροτες» υποθέσεις συνάντησαν τη σφοδρή κριτική μέρους της κοινωνίας, το οποίο, επικαλούμενο το «κοινό περί δικαίου αίσθημα», απαιτεί την «παραδειγματική τιμωρία» των κατηγορουμένων, την αναθεώρηση των επιβληθεισών ποινών επί το αυστηρότερο ή –όπως στην περίπτωση Λιγνάδη– την άρνηση απολαβής ευνοϊκών διατάξεων του νόμου.

Η κριτική σε κάθε έργο που παράγουν η λογική, η εργασία, ο μόχθος των ανθρώπων είναι αναπόφευκτη – στο έργο τέχνης, στο επιστημονικό σύγγραμμα, και βέβαια σε κάθε δικαστική απόφαση. Δεν έχουν όλες οι κριτικές την ίδια ισχύ: για παράδειγμα, μια αφοριστική κρίση ή μια θετική ή αρνητική προσέγγιση οποιασδήποτε υπόθεσης με βάση το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν έχει καμία άλλη αξία εκτός της άθροισής της σε κάποια ομάδα πίεσης με συγκεκριμένο στόχο. Η κριτική που έχει νόημα είναι είτε η εξειδικευμένη νομική ανάγνωση της υπόθεσης είτε αυτή που χρησιμοποιεί στοιχεία και εκτιμήσεις από πρόσωπα που έχουν εμπλακεί στην υπόθεση και, άρα, η γνώμη τους πιθανόν να φωτίζει όψεις της.

– Αααχχχ, αν ήταν ακόμα η ΠΦΑ (Πρώτη Φορά Αριστερά) στα πράγματα, μετά την συντριβή του ουκρανικού αεροπλάνου θα είχε ξεχυθεί ο σφος Καρτερός στα λιβάδια και θα μάζευε ραδίκια για να μας δείξει ότι η άσπρη σκόνη είναι ακίνδυνη...

– Μην λές βλακείες, αν ήταν ακόμα η ΠΦΑ στα πράγματα κατ' αρχήν δεν θα είχε πέσει το ουκρανικό αεροπλάνο!

– Γιατί;

– Γιατί δεν θα υπήρχε Ουκρανία...

The lady doth protest too much, methinks. *

Εγγράφομαι και εγώ στην, κατά τινας, «μικρή μειοψηφία» των πολιτών που, εκφραζόμενοι στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αγανακτούν περισσότερο με την δραστηριότητα του σωματείου των ηθοποιών από ό,τι με το κακούργημα της παιδεραστίας.