Παρακολούθησα στο πλαίσιο της παρουσίασης του προγράμματος του Ποταμιού, με μεγάλο ενδιαφέρον ομολογώ, τις ομιλίες που αφορούσαν τον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας. Αν και σύντομες και χωρίς να υπάρχει ένας ξεκάθαρος σύνδεσμος μεταξύ τους, θα μπορούσε να πει κανείς πως είχαν ενδιαφέρον, χωρίς βέβαια οι περισσότερες να κλείσουν με συγκεκριμένες προτάσεις, προγραμματικού μάλιστα χαρακτήρα. Από όλες τις ομιλίες, αυτή που είχε μία συγκεκριμένη πρόταση, και προφανώς προγραμματική δέσμευση του Ποταμιού, ήταν αυτή του πρέσβεως επί τιμή Αλέξανδρου Μαλλιά. Ο κ. Μαλλιάς στην σύντομη ομιλία του έθεσε ως βασική προϋπόθεση-πρόταση την αναβάθμιση, όπως ο ίδιος την αποκάλεσε, του Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής σε Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας, και τη μετατροπή της σύνθεσης του ώστε να αποτελείται πλέον από τους πολιτικούς αρχηγούς.
Αναζήτησα την εισήγηση του κ. Μαλλιά ανάμεσα στις υπόλοιπες εισηγήσεις των μελών της επιτροπής διαλόγου, αλλά δεν κατάφερα να την εντοπίσω. Εντόπισα όμως ένα παλιότερο κείμενο του ιδίου: «1.585 λέξεις για τις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής» στο οποίο περιγράφεται η συγκεκριμένη πρόταση. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο κύριος Μαλλιάς:
[…]προτείνω την αναβάθμιση και την μετατροπή του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής σε Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας. Το Προτεινόμενο Ε.Σ.Ε.Α. θα συγκαλείται υπό τον εκάστοτε Πρωθυπουργό σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών. Θα μετέχουν επίσης επιτελείς του ΥΠΕΞ, του ΓΕΕΘΑ και της ΕΥΠ. [...]
Καταλαβαίνω το άγχος ενός νέου πολιτικού κόμματος να προτείνει, μέσω του αρμοδίου υπευθύνου για τα θέματα, του κ. Μαλλιά, μία καινοτομία στο θεσμικό σύστημα της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Πρακτικά όμως, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για κάποια καινοτομία, μια και η εφαρμογή της πρότασης αυτής θα σηματοδοτήσει την κατάργηση του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής και την αντικατάστασή του από ένα όργανο το οποίο επί της ουσίας υπάρχει, το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών. Η διαφορά είναι πως, σύμφωνα με την πρόταση του κ. Μαλλιά, το «νέο» όργανο θα συγκαλείται σε τακτική βάση και στην ατζέντα θα περιλαμβάνονται θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας.
Είναι όμως αυτή η λύση στις θεσμικές αδυναμίες, οι οποίες αποδεδειγμένα υπάρχουν, του συστήματος εξωτερικής πολιτικής και άμυνας; Ας δούμε πρώτα ποιο είναι το σκεπτικό που οδήγησε στην συγκεκριμένη πρόταση. Ο κ. Μαλλιάς υποστήριξε πως το μεγάλο πρόβλημα και της εξωτερικής πολιτικής είναι ο κομματισμός, ο λαϊκισμός και η απουσία συναινέσεων. Δεν μπορεί κανείς να διαφωνήσει με αυτή την παρατήρηση, το αντίθετο μάλιστα, συμφωνώ απόλυτα. Είναι όμως η πρόταση για το Ε.Σ.Ε.Α. το όχημα για τη δημιουργία συναίνεσης και την επίτευξη συνεννόησης σε θέματα εξωτερικής πολιτικής;
Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μία άσκηση προσομοίωσης αυτού του οργάνου στο σήμερα, μία συνεδρίαση με τους αρχηγούς των κοινοβουλευτικών κομμάτων σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Ας ξεπεράσουμε το πρώτο πρόβλημα, τη συμμετοχή ή όχι του Γενικού Γραμματέα της Χρυσής Αυγής, και ας πάμε σε μία συνεδρίαση στην οποία θα συμμετείχαν οι κ. Σαμαράς, Βενιζέλος, Τσίπρας, Κουτσούμπας, Καμμένος και Κουβέλης. Να υποθέσω, πως στη λογική της αναζήτησης της συναίνεσης, το θέμα της συμμετοχής της χώρας μας στο ΝΑΤΟ δεν θα μπορούσε να συζητηθεί, καθώς σε αυτή είναι κάθετα αντίθετο το ΚΚΕ, όπως και μεγάλο μέρος του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ήταν προγραμματική δέσμευση του 2012 η αυτοδιάλυση του ΝΑΤΟ. Επίσης, δεν θα μπορούσε να συζητηθεί η παραμονή μας στην Ε.Ε. και στην ευρωζώνη, μια και σε αυτή το ΚΚΕ είναι κάθετα αντίθετο, ενώ διαφωνίες σε πάρα πολλά ζητήματα έχουν και οι ΑΝΕΞΕΛ, ο ευρωβουλευτής των οποίων έχει ενταχθεί στην ομάδα των αντιφεντεραλιστών - επίσης, και ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πρόβλημα σε μία τέτοια συζήτηση λόγω της αριστερής του πτέρυγας. Θα μπορούσαν να συζητηθούν οι επιπτώσεις της λεγόμενης «παράτυπης» μετανάστευσης στην εθνική μας ασφάλεια ή η στρατηγική μας για μία ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική; Προφανώς και όχι, γιατί και εδώ οι θέσεις των κομμάτων είναι παγιωμένες και κάθετα αντίθετες μεταξύ τους. Τι μένει λοιπόν; Μόνο τα περίφημα εθνικά μας «θέματα». Πραγματικά, με τη σημερινή σύνθεση ενός τέτοιου συμβουλίου είμαι εξαιρετικά περίεργος πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί συναίνεση στις σχέσεις με την Τουρκία, σε ένα ενδεχόμενο σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού ή στο ζήτημα της ονομασίας της πΓΔ της Μακεδονίας.
Πραγματικά, δεν μπορώ να καταλάβω πώς θα μπορέσει να ξεπεραστεί το πρόβλημα των κομματικών ξύλινων αντιπαραθέσεων και του λαϊκισμού με ένα συμβούλιο σε επίπεδο αρχηγών. Νομίζω πως θα έχει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα. Θα ακινητοποιήσει πλήρως, ιδιαίτερα σε αυτή την πολιτική συγκυρία που βιώνουμε, και με τον πλέον εμφατικό τρόπο μέσω των πολιτικών αρχηγών, το ενδεχόμενο θεσμικής αναδιάρθρωσης της εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας και της ασφάλειας της χώρας. Αυτό που χρειάζεται η χώρα δεν είναι το μετανεωτερικό «βάφτισμα» ήδη υπαρχόντων θεσμών, αλλά μια συνολική προσέγγιση για την εξωτερική πολιτική και την άμυνα, προσαρμοσμένη στις προκλήσεις, τις απειλές και τις απαιτήσεις του σήμερα. Η δε θεσμική αναδιάρθρωση προϋποθέτει περισσότερα πράγματα από ένα συμβούλιο που θα διόγκωνε το πρόβλημα, παρά θα το επέλυε. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η σύνδεση της εξωτερικής πολιτικής με την άμυνα, της εθνικής ασφάλειας με την εσωτερική και την ανθρώπινη και ένα συνολικό σχέδιο θεσμικής αναδιάρθρωσης που θα ξεκινά από τα δόγματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, το συντονισμό της διαχείρισης κρίσεων, και την ίδρυση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας.
Η προσαρμογή στις προκλήσεις και στις απαιτήσεις του σημερινού παγκόσμιου περιβάλλοντος είναι η μεγαλύτερη καινοτομία.
