Το πρόβλημα «ροδάκινα» μάς λέει ότι η τάση επιστροφής στην ύπαιθρο και στην παραγωγή, παραδειγματικές περιπτώσεις της οποίας δημοσιεύονται συνέχεια στον Τύπο, δεν μπορεί να προσεγγίζεται με ροζ όνειρα για μια ήσυχη και υγιεινή ζωή μακριά από το θόρυβο και το καυσαέριο των μεγαλουπόλεων. Για να ενταχθεί κανείς στον αγροτικό τομέα, θέλει δουλειά πολλή, θέλει νέες αντιλήψεις, νέους τρόπους οργάνωσης της παραγωγής και της διάθεσης των προϊόντων. Σ΄αυτούς τους νέους τρόπους έχουν εναποτεθεί σοβαρές ελπίδες για τη ζητούμενη παραγωγική ανασυγκρότηση.
Η ιστορία με τα ροδάκινα που προορίζονταν για τις αγορές της Ρωσίας είναι, λοιπόν, πονεμένη και άκρως διδακτικη για νεόκοπους αγρότες. Ένα φρούτο νόστιμο και ζουμερό, ευπαθές, με σχετικά μικρό χρόνο ζωής αν συγκριθεί με μήλα-αχλάδια-εσπεριδοειδή, που καλλιεργείται κυρίως στη Θεσσαλία και στην Κεντρική και τη Δυτική Μακεδονία, άρα σε περιοχές με ευμετάβλητο και όχι ιδιαίτερα φιλικό προς την καλλιέργεια καιρό, κάθε χρόνο όλο και κάτι κακό παθαίνει. Μια η ακαρπία, μια η καταστροφή του τον καιρό της συγκομιδής από χαλάζι, του έτυχε φέτος και το εμπάργκο της Ρωσίας όπου κατά κύριο λόγο εξάγεται και το αποτελείωσε.
Θα μπορούσαν να έχουν αντιμετωπιστεί όλα αυτά; Εκτός από το εμπάργκο, όπου εκεί αποφασίζει ο Πούτιν, τα υπόλοιπα ναι. Πώς; Αν η παραγωγή διακινούνταν μέσα από Οργανώσεις Παραγωγών. Που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς τα επιχειρησιακά τους προγράμματα για υποδομές, διακίνηση και εμπορία σε ποσοστό 50-60%. Που χρηματοδοτούνται πάλι από την Ε.Ε. και για αντιχαλαζικά δίκτυα προστασίας μέσα από το πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης. Που μπορούν να επιτυγχάνουν καλύτερες τιμές (φέτος, για παράδειγμα, το συνεταιριστικό ροδάκινο είχε τιμή στον παραγωγό 50-60 λεπτά ενώ το ροδάκινο των μεμονωμένων παραγωγών με το ζόρι έπιανε τα 20 λεπτά). Και που ακόμα και η αποζημίωση των μελών τους από το εμπάργκο θα είναι η διπλή από ό,τι για τους «μοναχικούς καουμπόϋδες».
Και όμως, το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής διακινείται εκτός συνεταιρισμών και Ομάδων Παραγωγών. Γιατί φαίνεται ότι από το να στρωθείς στη δουλειά και να ανταμειφθείς γι’ αυτό, είναι πιο συμφέρον να έχεις συνεταίρο τον ΕΛΓΑ να σε αποζημιώνει, ελπίζεις και σε μερικά τιμολόγια-μούφες για να πάρεις παραπάνω επιστροφή ΦΠΑ, σε κάτι από ‘δω, σε κάτι από ‘κει - και θα τα βολέψεις.
Ώσπου, ξαφνικά, μια έκτακτη κατάσταση, όπως το εμπάργκο από την Ρωσία, τον μεγαλύτερο μας πελάτη στις εξαγωγές, ανατρέπει αυτό που μάθαμε τόσα χρόνια. Για να το ξεκαθαρίσουμε λοιπόν: οι ροδακινοπαραγωγοί αποζημιώνονται από τις απώλειες που είχαν λόγω εμπάργκο, αποκλειστικά από κοινοτικούς πόρους. Το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο είναι επαρκές. Δεν έπεσε ποτέ στο τραπέζι η ιδέα για αποζημίωση από εθνικούς πόρους, εξ άλλου προ ημερών ήρθε και ο λογαριασμός από το φιάσκο Χατζηγάκη και μας καταλογίστηκε ποινή 387 εκ. ευρώ (που δεν είναι ακόμα σαφές από πού θα πληρωθούν: από τον κρατικό προϋπολογισμό; από τους θεσσαλούς αγρότες που τα πήραν και που τιμής ένεκεν αποκαλούν χατζηγάκια τα τζιπ τα οποία αγοράστηκαν το 2009;) Εν πάση περιπτώσει, το πάθημα έγινε μάθημα, δυσκολευτήκαμε πολύ αλλά τελικά καταλάβαμε ότι με την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) δεν παίζουμε.
Πάμε παρακάτω. Οι αποζημιώσεις δίνονται από το ταμείο διαχείρισης κρίσεων, ένα ταμείο που χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τον προϋπολογισμό ενίσχυσης της ευρωπαϊκής γεωργίας, δηλαδή από ένα μόνιμο παρακράτημα επί των επιδοτήσεων. Οι αδιάθετες ποσότητες δεν θα πάνε σε χωματερές αλλά θα διανεμηθούν δωρεάν σε νοσοκομεία, στο στρατό κ.λπ. Εκκρεμεί ερώτημα για χυμοποίηση, ώστε να συντηρηθούν όσα ροδάκινα μείνουν αδιάθετα και να μοιραστούν στα σχολεία ύστερα από ένα μήνα, όμως ακόμα δεν υπάρχει οριστική απόφαση.
Και τα ωραία: η αποζημίωση θα είναι περίπου 25-27 λεπτά/κιλό για ροδάκινα συνεταιρισμών και το μισό για όσους λειτούργησαν μεμονωμένα. Εδώ το μήνυμα νομίζω είναι σαφές, δεν χρειάζεται περαιτέρω εξήγηση. Παραγωγοί δύο ταχυτήτων. Οι μεν συνεταιρισμένοι θα πάρουν τη μερίδα του λέοντος, οι υπόλοιποι απλώς έχασαν.
Γιατί αυτή η μεταχείριση; Επειδή η Ευρώπη, ακόμα και σε δύσκολους καιρούς, στηρίζει τους αγρότες της;
Πρώτον, επειδή το εμπάργκο είναι αποτέλεσμα ασκούμενων εξωτερικών πολιτικών που δημιουργούν αναταραχή στη -σε εξέλιξη- εξαγωγική διαδικασία κάποιων προϊόντων που δεν μπορούν να αποθηκευτούν. Αλλά τους στηρίζει και ευρύτερα. Επειδή παράγουν τρόφιμα. Και μάλιστα (σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία που όσο περνά ο καιρός γίνεται αυστηρότερη, ανταποκρινόμενη στα αιτήματα των ευρωπαίων καταναλωτών) τρόφιμα ποιότητας, ασφαλή για τον καταναλωτή και με σεβασμό στο περιβάλλον. Για να μείνουν λοιπόν οι παραγωγοί στον τόπο τους και να συνεχίσουν να παράγουν με υψηλό κόστος παραγωγής (η ασφάλεια και η ποιότητα στοιχίζουν), η Ευρώπη χρηματοδοτεί γενναία την αγροτική οικονομία της.
Τέλος, για όσους διαμαρτύρονται κάνοντας λόγο για στρεβλώσεις στους κανόνες της αγοράς, να πούμε ότι, όλο και πιο συχνά στους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, εμφανίζεται η λέξη αυτάρκεια. Ναι, αυτή που την είχαμε ξεχάσει τόσα χρόνια, όταν πιστεύαμε ότι η παγκοσμιοποίηση θα είναι η απάντηση σε όλα μας τα προβλήματα.
Λελα Παπαγιαννοπούλου. Οικονομολόγος με ειδίκευση στην αγροτική οικονομία.
