Πολλά έχουν γραφτεί τον τελευταίο μήνα για την ισλαμιστική οργάνωση ISIS (Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντ). Ένα όμως είναι σίγουρο: οι τζιχάντις (και ουχί τζιχαντιστές, όπως αναπαράγεται) δεν έχουν σχέση με οποιαδήποτε οργάνωση του εξτρεμιστικού Ισλάμ είδαμε στον παρελθόν, ούτε καν με την αλ Κάιντα. Ίσως μόνο οι Ταλιμπάν του Αφγανιστάν, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, μπορούν να συγκριθούν σε επίπεδο ρητορικής, τακτικών και δράσης μαζί τους. Βεβαίως, οι Ταλιμπάν ήταν ένα ισλαμιστικό-εξτρεμιστικό μόρφωμα αλλά στα σπλάχνα τους κυριαρχούσε η καταγωγή Παστούν. Το ISIS, αντίθετα, είναι μια οργάνωση χωρίς συναισθηματικές εθνικές και φυλετικές αναφορές.
Την πρώτη περίοδο μετά την αμερικανική επέμβαση του 2003 στο Ιράκ, στο τότε νέο σύνταγμα της χώρας, οι Άραβες Σουνίτες έκαναν μποϊκοτάζ στη διαδικασία, αισθανόμενοι ότι περιθωριοποιούνται από τους Σιίτες και τους Κούρδους. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την περιθωριοποίηση των Σουνιτών έχει και ο (τέως πλέον) πρωθυπουργός Νουρ Αλ Μαλίκι (βλέπε: ISIS: η νεκρανάσταση της αλ Κάιντα, http://booksjournal.gr/%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B5%CE%BC%CE%B2%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/item/425). Ωστόσο, ήδη από το 2005, ο τότε υπαρχηγός και νυν αρχηγός της αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, ασκούσε κριτική στον τρόπο με τον οποίο δρούσε η προγενέστερη του ISIS οργάνωση AQI (αλ Κάιντα στο Ιράκ), κυρίως μάλιστα επέκρινε τις επιθέσεις εναντίον μετριοπαθών Ιρακινών Σουνιτών, οι οποίοι από τους τζιχάντις του Ιράκ θεωρούνταν ακραίοι.
Το ISIS, ενώ έχει τις ίδιες θεωρητικές αναφορές με την αλ Κάιντα (Ίμπιν Ουαχάμπ, Μαουντούντι κ.ά.), γιγαντώθηκε με σκοπό να ολοκληρώσει, ή μάλλον για να κάνει ό,τι δεν έκανε τόσα χρόνια η αλ Κάιντα: να αλλάξει το χάρτη του μουσουλμανικού κόσμου. Κατά τον σκληρό εξτρεμιστικό πυρήνα του ISIS, η αλ Κάιντα αποδείχθηκε ανίκανη να επικρατήσει στον αραβικό κόσμο και κυρίως στη θεωρούμενη ιερή Αραβική Χερσόνησο. Κατηγορείται, επιπλέον, ότι δεν εκμεταλλεύτηκε την Αραβική Άνοιξη. Το καινούργιο στην περίπτωση του ΙSIS; Είναι η μοναδική ισλαμιστική οργάνωση ώς τώρα που δρα με τα μέσα της σύγχρονης εποχής όπως οι λεγόμενοι «Δολοφόνοι» του 12ου αιώνα, μια μικρή ομάδα ζηλωτών του Ισλάμ των οποίων ηγείτο ο Πέρσης Χασάν Σάμπα..
Πιο σωστά απ’ όλους έθεσε το ιδεολογικό πλαίσιο του ISIS ο βετεράνος διπλωμάτης και ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ George Mitchell:
Οι αντιθέσεις αυτές έχουν ρίζες στο σχίσμα του 7ου αιώνα, που διαίρεσε τον ισλαμικό κόσμο σε Σουνίτες και Σιίτες. Αν θέλουμε να δώσουμε τις σωστές απαντήσεις, πρέπει να δούμε και πού βρισκόταν ο χριστιανισμός 1400 χρόνια πριν. Ήταν στην ίδια κατάσταση.
ΠΑΛΑΙΕΣ ΕΘΝΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΦΥΛΕΤΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ
Η εξέλιξη του ISIS δεν είναι απότοκος και εξελιγμένη μορφή της αλ Κάιντα. Κάθε άλλο. Είναι μια οργάνωση που επικαλείται την ιστορία του Ισλάμ, τις θεωρητικές και στρατηγικές εξελίξεις δηλαδή μιας διαδικασίας αιώνων στον αραβικό κόσμο. Η προσκόλληση στο θρησκευτικό παρελθόν, μάλιστα, σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην πολιτική της αγγλικής αποικιοκρατίας, κατασκευή της οποίας είναι η Μέση Ανατολή.
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Άραβες της περιοχής ουσιαστικά αποτράπηκαν από το να δημιουργήσουν δικούς τους σύγχρονους θεσμούς. Το 1916, ο βρετανός διπλωμάτης Mark Sykes και ο γάλλος Francois Picot έφτιαξαν πάνω σε έναν χάρτη τον αραβικό κόσμο με τη μορφή που έχει σήμερα. Έτσι, οι πρώτοι ηγέτες των χωρών του αραβικού κόσμου, για να κρατήσουν ενωμένες διαφορετικές εθνοτικές και θρησκευτικές φατρίες, έπαιξαν το ίδιο χαρτί με τους αντίστοιχους αφρικανούς πρώτους ηγέτες: το χαρτί του εθνικισμού. Σταδιακά όμως απέτυχαν, και κυρίως μετά την ήττα του 1967 από το Ισραήλ στην Αίγυπτο. Στρατιωτικά καθεστώτα όπως τα καθεστώτα ατην Υεμένη, στη Λιβύη, στο Ιράκ και στη Συρία συνδύασαν την ισχύ τους με την καταπίεση των ισλαμικών στοιχείων, ενώ οι ριζοσπαστικές ισλαμιστικές οργανώσεις, η Μουσουλμανική Αδελφότητα, η Χαμάς, η Χεζμπολά και η αλ Κάιντα, δεν κατάφεραν ουσιαστικά να επικρατήσουν στον αραβικό κόσμο, σύμφωνα με τα οράματα μεγάλων ισλαμιστών θεωρητικών τους οποίους επικαλούνταν. Μάλιστα, ενώ οι ισλαμιστικές οργανώσεις ασκούσαν κριτική στα εκκοσμικευμένα καθεστώτα ότι ο παναραβισμός είχε χάσει το όραμά του στα υψίπεδα του Γκολάν, οι ίδιες αυτές οργανώσεις απέτυχαν να αλλάξουν το τοπίο. Ακόμα και η γένεση της αλ Κάιντα (που οφειλόταν σε εξωγενείς πάραγοντες, στη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1980 και την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 1991 και είχε σαφή και πολλές φορές συχνή συνισταμένη με τον κομμουνισμό, τον αντιιμπεριαλισμό) δεν άλλαξε ουσιαστικά τα δεδομένα.
Ωστόσο, η αποτυχία της Αραβικής Άνοιξης να δημιουργήσει νέες στέρεες δυνάμεις οδήγησε στην αναμόχλευση παλαιών εθνοτικών και φυλετικών διαφορών. Από το σημείο αυτό αρχίζουν οι φιλοδοξίες του ISIS, που αντεπιτίθεται προτάσσοντας το όραμα για μια μοναδική σημαία σε όλον τον αραβικό κόσμο - για μια, τρόπον τινά, νέα Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην επικράτεια της οποίας θα κυριαρχεί η ιδεολογία του Τζιχάντι Ισλάμ, όπως αυτή διατυπώθηκε από τους προγόνους ισλαμιστές θεωρητικούς.
Αν λοιπόν θέλουμε να δούμε την ουσία των πραγμάτων, η παρουσία του ISIS έχει στόχο να ξεκαθαριστούν παλιοί λογαριασμοί στην περιοχή και να αναδιαταχθούν με σαφήνεια οι δυνάμεις του εξτρεμιστικού Ισλάμ. Η αντίδραση των άλλων ισχυρών παικτών στην περιοχή, του Ιράν και των ΗΠΑ, θα δείξει την προοπτική και το εύρος του εγχειρήματός τους.
ΟΙ ΓΙΑΖΙΝΤΙ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΥΡΔΟΙ
Οι επιθέσεις, πάντως, του ISIS εναντίον των Κούρδων και των Γιαζίντι ήταν απρόσμενες. Μάλιστα, ενώ πολλοί αναλυτές θεωρούσαν αδύνατο το ενδεχόμενο να επιτεθούν οι Τζιχάντι εξτρεμιστές εναντίον των πανίσχυρων Κούρδων Πεσμεργκά, εκείνοι κόντρα στις προβλέψεις στις 10 Ιουνίου κατήγαγαν ολοκληρωτική νίκη.
Οι Γιαζίντι, για τους οποίους γίνεται λόγος στα διεθνή ΜΜΕ, δεν έχουν στρατηγική σημασία για το ISIS, φαίνεται όμως ότι η αντιπαράθεση μαζί τους έχει ιδεολογική σημασία. Ο πληθυσμός τους είναι περί τους 500.000, είναι εθνοτικά Κούρδοι και πιστεύουν σε μια αρχαία θεησκεία, στον ζωροαστρισμό. Στο ISIS τους θεωρούν σατανιστές, γι' αυτό σκότωσαν μαζικά πολλούς στα βουνά του Σιντζάρ.
Η περίπτωση των Κούρδων είναι τελείως διαφορετικό κεφάλαιο και έχει φέρει σε δύσκολη θέση την αμερικανική εξωτερική πολιτική αλλά και το Ιράν (που εν προκειμένω φαίνεται να συμμαχεί ατύπως με τις ΗΠΑ, αποδεχόμενο το δόγμα «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου»). Και η Αμερική και το Ιράν επιθυμούν να διατηρηθεί το Ιράκ ως έχει, με σιιτική πολιτική ηγεσία, χωρίς παράλληλα να διεκδικήσουν απόσχιση οι περιοχές του Κουρδιστάν. Υπολογισμοί χωρίς τον ξενοδόχο, ο οποίος δεν είναι άλλος από το ISIS.
Η οργάνωση των τζιχάντις έχει επιδείξει μοναδική διαχειριστική οικονομική ικανότητα ώς τώρα. Σε μια περιοχή πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου, η εξίσωση αρχίζει και γίνεται δυσκολη και για τους Αμερικανούς. Και όχι μόνο λόγω της αδιανόητης για τον δυτικό πολιτισμό βαρβαρότητας των ισλαμιστών εξτρεμιστών.
