Η εικόνα αυτή είναι περίπου ίδια όσα χρόνια πίσω και αν πάμε. Και αν μάλιστα ανατρέξουμε σε στοιχεία για τις υποθέσεις που έκριναν τα δικαστήρια η εικόνα είναι ακόμα πιο συντριπτική. Ελάχιστοι καταδικάζονται, τελικά, κυρίως γιατί η παραπομπή είναι εύκολη -και εκτονωτική για τη δημόσια οργή την ώρα της πυρκαγιάς- ενώ η απόδειξη χωλαίνει ή αποδεικνύεται χωρίς στοιχεία. Δεν μπορεί τα δικαστήρια να είναι συνεργοί των εμπρηστών!
Την ίδια εικόνα εμφανίζουν και οι εκτιμήσεις των δασικών υπηρεσιών που πραγματοποιούν τις έρευνες για κάθε ξεχωριστή φωτιά.
Η μεγάλη πλειοψηφία των πυρκαγιών στα δάση προκαλούνται από «αμέλεια», απλή, επιπόλαια, ανεύθυνη, ασύγγνωστη ή βαριά αμέλεια.
Πυρκαγιά από «πρόθεση» είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Αν εξαιρέσουμε τις φωτιές «από πρόθεση» από ανθρώπους με σαφώς ψυχολογικές δυσλειτουργίες, η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει μόνον όσους βάζουν σκοπίμως φωτιές προσδοκώντας κάποιο οικονομικό, πολιτικό ή άλλου είδους «όφελος».
- Βάζω φωτιά για να αλλάξω τη χρήση της έκτασης και από δασική να την κάνω οικοδομήσιμη.
- Βάζω φωτιά για να προκαλέσω πολιτική αποσταθεροποίηση.
- Βάζω φωτιά για να διώξω τους τουρίστες προς άλλους ανταγωνιστικούς προορισμούς.
- Βάζω φωτιά για να δημιουργηθούν βοσκοτόπια την επόμενη περίοδο.
- Βάζω φωτιές για να εγκαταστήσω μετά ανεμογεννήτριες.
Αυτοί θα ήταν κάποιοι λόγοι εμπρησμών «από πρόθεση».
Ο πρώτος λόγος, ακόμη κι αν ίσχυε κάποτε, πριν από 30-50 χρόνια, δεν ισχύει πια γιατί όλα πια είναι απεικονισμένα με αλλεπάλληλες αεροφωτογραφίες, δορυφορικές λήψεις, αλλά και με τις καταγραφές και οριοθετήσεις από σχετικές μελέτες. Κανένα όφελος δεν προκύπτει γι’ αυτόν που θα έκανε μια τέτοια ενέργεια. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν γίνονται χαριστικές αλλαγές χρήσεων, αλλά γι’ αυτό δεν χρειάζεται η συνδρομή μιας πυρκαγιάς, αυτή μάλλον δυσκολεύει το σενάριο αυτό. Εξ άλλο, η κοινωνία, τα ΜΜΕ και ο δημόσιος έλεγχος γενικά, λειτουργούν περισσότερο αποτρεπτικά απ’ ότι στο παρελθόν.
Οι εμπρησμοί για να προκληθεί πολιτική αποσταθεροποίηση, δηλαδή ότι κάποιο αντίπαλο στην κυβέρνηση κόμμα επιχειρεί να προκαλέσει δυσφορία και αγανάκτηση προς την κυβέρνηση και γι’ αυτό βάζει φωτιές, όλο αυτό μου φαίνεται εξωφρενικό ως υπόθεση, χώρια που το επιχειρησιακό κομμάτι αυτού του σεναρίου έχει τεράστια ρίσκα που κανείς δεν θα τα αναλάμβανε.
Το σενάριο της εκδίωξης τουριστών είναι εντελώς βλακώδες. Δηλαδή, βάζει η Τουρκία φωτιές στην Ελλάδα για να πάνε οι τουρίστες στην Τουρκία, βάζει φωτιές η Ιταλία στην Ισπανία για να πάνε οι τουρίστες στην Ιταλία, η Ισπανία βάζει φωτιές στην Πορτογαλία και η Πορτογαλία στην Σικελία, η Μάλτα στην Τυνησία κοκ. Η Ελλάδα, άραγε, πού βάζει φωτιές; Γιατί φωτιές έχουμε σε όλες αυτές τις χώρες και η εξήγηση δεν μπορεί να αφορά μόνο την Ελλάδα. Σενάρια για Χόλυγουντ…
Οι εμπρησμοί για βοσκοτόπια αφορούσαν μια Ελλάδα που δεν υπάρχει πια, δεν υπάρχουν κοπάδια για βόσκηση και όσα υπάρχουν είναι σταβλισμένα.
Οι εμπρησμοί για ανεμογεννήτριες έχουν εξηγηθεί απολύτως, ισχύει το ακριβώς αντίθετο, οι καμένες εκτάσεις δυσκολεύουν την εγκατάσταση ανεμογεννητριών.
Κατά τη γνώμη μου, κανένας από τους λόγους αυτούς δεν μπορεί να εξηγήσει αυτό που ζούμε.
Και αυτό που ζούμε σενάριο από το παρελθόν, αλλά πιο πολύ από το μέλλον είναι ένα μείγμα από τους παρακάτω παράγοντες:
- Διαχρονική αδυναμία των αρχών που είναι επιφορτισμένες για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, όσο κι αν έχουν βελτιωθεί.
- Μέσα σε αυτές τις αρχές, ιδιαίτερη ευθύνη των αυτοδιοικητικών αρχών να κάνουν έγκαιρα, επαγγελματικά και διαχρονικά αυτό που τους αναλογεί.
- Η ευθύνη των πολιτών είναι τεράστια, όλη η «αμέλεια» που χαρακτηρίζει πολιτισμικά τους Έλληνες, παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις στο θέμα της πρόκλησης φωτιάς στα δάση.
- Οι παρατεταμένες περίοδοι καύσωνα λειτουργούν καθοριστικά στην πρόκληση αλλά και στη επέκταση των πυρκαγιών. Και η συντελούμενη κλιματική αλλαγή θα φέρνει πολύ πιο συχνά τέτοιες παρατεταμένες περιόδους καύσωνα.
- Ειδικό θέμα είναι η ευθύνη της δασοπυρόσβεσης. Πυροσβεστικό σώμα ή δασική υπηρεσία; Δυστυχώς, ένα σοβαρό θέμα όπως αυτό αντιμετωπίζεται με όρους κλαδικής διαμάχης, συνδικαλιστικά και όχι καθαρά επιχειρησιακά. Το δάσος δεν είναι ένα «αντικείμενο» προς κατάσβεση, αλλά ένας «ζωντανός» οργανισμός που έχει τα δικά του χαρακτηριστικά ως προς τον τρόπο κατάσβεσης. Το αντικείμενο αυτό ανήκει στην επιστήμη της δασολογίας και όχι της κλασικής πυρόσβεσης. Γι’ αυτό και την ώρα του σχεδιασμού μιας κατάσβεσης φωτιάς σε δάσος, οι απαραίτητες γνώσεις για το σκοπό αυτό αφορούν τη δασολογική επιστήμη: τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου δάσους, τα δασικά είδη που κυριαρχούν σε αυτό, πώς μεταδίδεται η φωτιά σε αυτά, ποια είναι γεωμορφολογία της συγκεκριμένης περιοχής και άρα πώς πιθανολογείται η εξάπλωσή της σε συνδυασμό με τους ανέμους στην περιοχή αλλά και αυτούς που η ίδια η φωτιά προκαλεί, η καλή γνώση όλων των δασικών δρόμων, οι πιθανές ζώνες άμυνας σε σχέση με όλα αυτά και πολλά άλλα στοιχεία που όλα αποτελούν αντικείμενο της δασολογικής επιστήμης και της δασολογικής υπηρεσίας της περιοχής που καίγεται.
Προφανώς, η κατάσβεση δεν είναι μόνο θέμα σχεδιασμού αλλά και επιχείρησης κατάσβεσης, με μέσα, με ανθρώπους, με υποδομές, με δυνατότητα ένταξης και αξιοποίησης και εθελοντών στις επιχειρήσεις κατάσβεσης.
Να το σχηματοποιήσω κάπως. Ή η πυροσβεστική υπηρεσία θα πρέπει να αποκτήσει μια «γενική διεύθυνση» δασολογίας ή η δασολογική υπηρεσία θα πρέπει να αποκτήσει μια πυροσβεστική υπηρεσία δική της.
Βέβαια, έχουμε και από τα δύο. Το θέμα είναι πώς θα συντονιστούν επιχειρησιακά οι δύο κρίσιμες για την δασοπροστασία υπηρεσίες. Η γνώμη μου είναι ότι την επιχειρησιακή ευθύνη γι’ αυτό θα πρέπει να την έχει η δασική υπηρεσία, αλλά πιθανότατα να υπάρχουν και άλλα επιχειρησιακά σενάρια, εξίσου αποτελεσματικά, που θα αναθέτουν την ευθύνη στο πυροσβεστικό σώμα. Όλα αυτά πρέπει να κριθούν έξω από μια κλαδική, συνδικαλιστική λογική, αλλά με όρους καθαρά διοικητικούς/επιχειρησιακούς.
Γενικά, πιστεύω πως η πλέον αποτελεσματική αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών θα πρέπει να στραφεί στον έγκαιρο εντοπισμό τους, γιατί φωτιά που προκαλείται σε συνθήκες όπως αυτές που ζήσαμε τις τελευταίες 15 μέρες, αν δεν εντοπιστεί έγκαιρα, πρακτικά δεν σβήνει παρά μόνο αν δεν έχει κάτι άλλο να κάψει. Τα τεχνικά μέσα εξελίσσονται πολύ γρήγορα, αλλά χρειάζεται μια επένδυση σε αυτό, με χρήματα, με ανθρώπους αλλά και ως προτεραιότητα.
Τα επόμενα 10-20-30 χρόνια θα είναι δύσκολα, πολύ δύσκολα. Μπορεί να ανατραπούν βεβαιότητες κοινωνικές, οικονομικές, αναπτυξιακές, αισθητικές για τη χώρα μας αλλά και τον ευρύτερο μεσογειακό χώρο, τουλάχιστον.
Τα σενάρια για τους εμπρηστές που μας καίνε είναι σε λάθος στόχευση. Δεν χρειαζόμαστε περισσότερους αστυνομικούς, περισσότερη ΚΥΠ για να εντοπίζουν τους εμπρηστές, αλλά σύγχρονα επιχειρησιακά σχέδια και μέσα για να μετριάσουμε τις επιπτώσεις από τις δασικές φωτιές.
