Η μεγάλη εικόνα πάντως είναι ότι θα έχουμε σταθερή κεντροδεξιά κυβέρνηση σε μια εποχή αστάθειας και αβεβαιότητας και αυτό από μόνο του εγγυάται τη θωράκιση της Δημοκρατίας μας. Από την άλλη, όλοι νομίζω συναινούν ότι η παρουσία εθνολαϊκιστικών κομμάτων στο ελληνικό Κοινοβούλιο για την επόμενη τετραετία θα είναι μια πρόκληση για όλες τις υγιείς πολιτικές δυνάμεις του τόπου, όμως η αντιμετώπισή τους δεν μπορεί να περιορίζεται σε μια ενστικτώδη αντίδραση ούτε σε υστερικές καταδίκες, ιδιαίτερα από ανθρώπους που συνεργάστηκαν και τους έκλειναν το μάτι τόσα χρόνια. Πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια με υπευθυνότητα και σοβαρότητα.
Αλλού έχουμε αναφερθεί στην εσωτερική λειτουργία αυτών των κομμάτων, τις στοχεύσεις τους αλλά και τη σκιώδη διείσδυση του ρωσικού παράγοντα. Αυτά αφορούν περισσότερο τους συντελεστές τους και όχι τόσο το εκλογικό τους ακροατήριο. Πολύ συνοπτικά, η απήχησή τους στην ελληνική κοινωνία υπάρχει ήδη εδώ και 15 χρόνια, διαμορφώθηκε στα μνημονιακά χρόνια αποκτώντας μια συμπαγή ταυτότητα με άξονες τον ευρωσκεπτικισμό, τον αντιδυτικισμό, τη ρητορική περί παρακμής της Δύσης, σε αρκετές περιπτώσεις τον αντισημιτισμό και, τέλος, την αντιμεταναστευτική πολιτική χωρίς προγραμματικό λόγο, μια τάση που παρατηρείται σε όλη τη Δύση. Σχετικά με τα κοινωνικά προβλήματα, συχνά υποστηρίζεται ότι ο λαϊκισμός θέτει τις σωστές ερωτήσεις, απαντώντας όμως με κάκιστες λύσεις.
Για παράδειγμα, ο προβληματισμός γύρω από την ανεξέλεγκτη μετανάστευση. Υγιής κατ’ εμέ. Ωστόσο, κάπου εδώ πρέπει να αναρωτηθούμε αν τα εθνολαϊκιστικά κόμματα αποκτούν αυτή την απήχηση λόγω των σωστών ερωτήσεών τους ή λόγω των κακών απαντήσεών τους. Εικάζω πως ένα σημαντικό, αν και όχι καθοριστικό, ποσοστό της δυναμικής τους επαναπαύεται στις σωστές ερωτήσεις που θέτουν, και εδώ εντοπίζεται το μεγάλο στοίχημα των σοβαρών πολιτικών δυνάμεων: να μην αγνοήσουν τους υγιείς προβληματισμούς των ανθρώπων, να σταθούν μακριά από τον ex cathedra διδακτισμό των δικαιωματιστών, το αυτομαστίγωμα, την ενοχοποίηση και να σεβαστούν έμφυτες ανάγκες του ανθρώπου, όπως για παράδειγμα το θρησκευτικό αίσθημα, το οποίο δέχεται πυρά τόσο από τη ριζοσπαστική Αριστερά όσο και από διάφορους «προοδευτικούς» κύκλους.
Κάπου εδώ να θυμηθούμε ότι βασικό αίτημα του φιλελευθερισμού είναι ο σεβασμός των προσωπικών πεποιθήσεων και της ανθρώπινης δραστηριότητας, καθόσον αυτή δεν παρεμποδίζει άλλες πτυχές του δημόσιου βίου.
Αναφορικά με τη δεύτερη ομάδα, όσους υποστηρίζουν εκ πεποιθήσεως και συνειδητά τα εθνολαϊκιστικά κόμματα, επικροτούν δηλαδή τις απαντήσεις που αυτά δίνουν, νομίζω ότι πρέπει να αποδεχθούμε στωικά την ύπαρξή τους. Τι σημαίνει αυτό; Η πλειοψηφία, αν όχι όλοι, δεν θα αλλάξει πολιτική τοποθέτηση ούτε θα απομακρυνθεί από τον ανορθολογισμό, όσο και αν βελτιωθεί η ποιότητα ζωής. Άλλωστε, η γοητεία του ανορθολογισμού ασκούσε ήδη από τον 18ο αιώνα, με την αντίδραση εναντίον του Διαφωτισμού και της σύγχρονης δημοκρατίας, μια ακατανόητη έλξη σε μέρος της κοινωνίας. Υπό μια έννοια θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι είναι ένα διαχρονικό στοιχείο της ανθρώπινης φύσης, όπως θα έλεγε ο Διόδοτος στην Ιστορία του Θουκυδίδη μιλώντας για την αυστηρότητα της ποινής που χρήζει η αποστασία των Μυτιληναίων: επιχειρηματολογώντας κατά του βιολογικού αφανισμού τους, υποστήριξε ότι η θανατική ποινή δεν θα είναι ποτέ ικανή να εξαλείψει το κακό, γιατί ενίοτε οι άνθρωποι καθοδηγούνται από την ελπίδα και τον άλογο πόθο.
Ένα πιο σύγχρονο χαρακτηριστικό παράδειγμα της διαπάλης ορθολογισμού – ανορθολογισμού είναι η αλληλογραφία ανάμεσα στον Αρτύρ ντε Γκομπινώ και τον Αλεξίς ντε Τοκβίλ, στην οποία ο πρώτος εξέφραζε με βεβαιότητα την άποψη πως, αυτό που λέμε Δύση, βρίσκεται σε προχωρημένη κατάσταση διάβρωσης και ότι μονάχα η ισχύς του ενός θα μπορούσε να κατευθύνει τόσο παρηκμασμένους λαούς –μας θυμίζει όσους εξυμνούν σήμερα τα αυταρχικά καθεστώτα;–, ενώ ο δεύτερος υπερασπίζεται με νηφαλιότητα τα κεκτημένα της νεωτερικότητας, την άνοδο της δημοκρατίας και την αξία της ελευθερίας. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι αυτή η συζήτηση αποτελεί την αποκρυστάλλωση της αντιπαράθεσης μεταξύ της σύγχρονης αντιδραστικής - προοδευτικής σκέψης.
Το φαινόμενο του εθνολαϊκισμού θα αντιμετωπιστεί ρίχνοντας το κέντρο βάρους στην πρώτη ομάδα, καθώς εκεί υπάρχει γόνιμο έδαφος για να επιστρέψουν πίσω στον κόσμο της νηφαλιότητας και της λελογισμένης πολιτικής δράσης. Ήδη στην κοινωνία συντελούνται πρωτοφανείς αλλαγές, καθώς αναδεικνύονται ως κεντρικά αιτήματα αυτά της εσωτερικής-εθνικής ασφάλειας, της αναδιοργάνωσης και του εκσυγχρονισμού του κράτους, της διαθεσιμότητας των πόρων του για αντιμετώπιση εκτεταμένων κρίσεων αλλά και της αύξησης της οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας, τομείς στους οποίους η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έδρασε αποτελεσματικά, άλλοτε περισσότερο άλλοτε λιγότερο, μια και οι παθογένειες του κρατικού μηχανισμού δεν επιτρέπουν θαύματα και αλματώδη βελτίωση σε μια μονάχα κοινοβουλευτική περίοδο. Παρ’ όλα αυτά, η αύξηση της δυναμικής της μαρτυρεί ότι η κοινωνία όχι μόνο πριμοδότησε το κυβερνητικό της έργο αλλά είναι έτοιμη για πιο βαθιές τομές που θα αφορούν όλες τις πτυχές του συλλογικού μας βίου. Αυτές ακριβώς οι τομές πιστεύω ότι θα συμβάλουν στον «επαναπατρισμό» των συμπολιτών μας που νιώθουν ότι η φωνή τους δεν εισακούεται, καταφεύγοντας σε πολιτικά προβληματικούς χώρους.
Μπορεί να φαντάζει απλοϊκή λύση, όμως επιβεβαιώνεται από τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς και τη μετατόπιση της κοινωνίας. Ποιος θα φανταζόταν εξάλλου πριν κάποια χρόνια ότι παραδοσιακά «κόκκινες» γειτονιές θα αναδείκνυαν τον Μάιο όπως και χθες πρώτη δύναμη τη Νέα Δημοκρατία;
