Το μέγα της ζωής μας ταξείδιον

Σχεδόν τυχαία θραύσματα:

Πέθανε ο Μωϋσής Ελισάφ, ο εβραίος δήμαρχος Ιωαννίνων, καθηγητής παθολογίας και διευθυντής της παθολογικής κλινικής, πρόεδρος της τσραηλιτικής κοινότητας της πόλης, διανοούμενος. Όταν τον ρωτούν αν στο οικογενειακό του περιβάλλον υπήρχαν άνθρωποι με αντίστοιχη δράση που τον ενέπνευσαν, απαντά: «Καθόλου! Μεγαλώσαμε σε μικρές οικογένειες, χωρίς συγγενείς αφού οι περισσότεροι χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης». Αλλά δεν χρειαζόταν να τον ρωτήσουν. Είχε δική του άποψη, ηθική και ισχυρή: «Πρέπει να ξέρεις πότε να φεύγεις. Μια θητεία είναι αρκετή και οφείλει ο κάθε άνθρωπος να καταλαβαίνει και τα όριά του. Δεν έχω άλλη φιλοδοξία. Η προσπάθειά μου είναι να υπηρετήσω την πόλη που γεννήθηκα, να αφήσω αποτύπωμα». Ένα αποτύπωμα που δεν διαβρώνουν οι εποχές.

Πέθανε αιφνιδίως ο Φίλιππος Τσιμπόγλου, γενικός διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης, το πρωί της 2ας Φεβρουαρίου 2023, σε ηλικία 66 χρονών. «Ήταν η ψυχή της Εθνικής Βιβλιοθήκης, σηματοδότησε τη νέα εποχή της Εθνικής Βιβλιοθήκης με τη μετεγκατάστασή της στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και με την ανάπτυξη του δικτύου των βιβλιοθηκών σε όλη τη χώρα. Το έργο που αφήνει είναι σημαντικό και αποτελεί παρακαταθήκη για τον κόσμο του βιβλίου στο σύνολό του», έγραφε το Books’ Journal. Τον  Φίλιππο τον ήξερα, τον είχα γνωρίσει 40 χρόνια πριν. Μπορούσες από τότε να φανταστείς ότι θα διέγραφε μια ξεχωριστή πορεία. Το τέλος της, ωστόσο, δεν μπορείς — για κανέναν μας.

Πέθανε ο Μάρτιν Έιμις, «ο Μικ Τζάγκερ της λογοτεχνίας». Στα 30 του έγραφε: «Ο θάνατος μας δίνει κάτι να κάνουμε. Γιατί είναι μια δουλειά πλήρους απασχόλησης που κοιτάζει αντίστροφα». Μερικούς ένα μακάβριο μότο τους παραλύει, άλλους τους κινητοποιεί. Αλλά τώρα δεν θα ακούσεις ποτέ ξανά από αυτόν για την «τρομοκρατία της αλλοτρίωσης», το θέμα του, τη γραφή του. Αυτή η πηγή στέρεψε για πάντα.

Πέθανε ο Θεόδωρος Παγκαλος, ετών 85. Όλο το φιλμ στριπ της μεταπολίτευσης (και για ορισμένους και της χούντας) σε φαστ φόργουορντ. Η σπιρτάδα του πνεύματος, ποτέ μετριόφρων, δεν κρυβόταν· ατάκες και χρησμοί βαθιά παρεξηγήσιμοι, πάντα όμως να κόβουν μέχρι το κόκαλο. Γίγαντας ναι, αλλά με πήλινα πόδια δεν αποδείχθηκε η Γερμανία; Είμαστε κοινωνία ή άτομα που τα φάγαμε και τα ξεκοκαλίσαμε ξεχωριστά; Και για τον εαυτό του και την καρδάρα με το γάλα: την κλοτσά και τη χύνει, αλλά ρωτήσατε ποτέ την αγελάδα γιατί το κάνει αυτό; Μήπως είναι στη φύση της, τη γοητευτική, την περίπλοκη, την εξοργιστική, αλλά εντέλει τη δική της; Έτσι δεν ήταν και εκείνος;

Ακούς τις οβίδες να σκάνε γύρω σου και νομίζεις ότι βρίσκεσαι μέσα στο βιβλίο του Ρεμάρκ, στο Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον. Λίγος τρόμος, πολλή ελπίδα, χώμα κάτω από τα βρόμικα νύχια καθώς γραπώνεσαι στη ζωή. Μετά από λίγο ο ήχος των εκρήξεων σβήνει. Κάθε μέρα θα έχει πολλά νεότερα από το μέτωπο, σίγουρο αυτό. Μόνο που εσύ είσαι γενετικά προστατευμένος να λυπάσαι, να θρηνείς αν πρέπει, να φεύγει η γη κάτω από τα πόδια σου, και λίγο μετά –αφού πιεις τον καφέ της παρηγοριάς και σε στυλώσει το κονιάκ της απαντοχής και της ανάπαυσης– να συνεχίσεις το ταξιδεύεις, σχεδόν αμέριμνος, προς τα εκεί όπου πήγαν και οι άλλοι.