Στο πρότυπο σύγχρονων τηλεπαιχνιδιών, αν ρωτήσουμε 100 ανθρώπους και ζητήσουμε τους 5 δημοφιλέστερους χαρακτηρισμούς για τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, πόσο συχνά θα ακούσουμε τον χαρακτηρισμό «κομμουνιστής»; Πόσο συχνά «σοσιαλιστής;» Πόσο συχνά «αναρχικός»; Και πόσο συχνά, απλά, τον χαρακτηρισμό «αριστερός»;
Ως κοινωνικός ψυχολόγος, δεν νομιμοποιούμαι να δώσω μία διαισθητική απάντηση. Θα έπρεπε να κάνω την έρευνά μου και να επανέλθω. Αυτό είναι ίσως κάτι που λείπει από τα άρθρα-γνώμες που γράφονται σήμερα. Ο καθένας λέει οτιδήποτε θέλει, δίχως να το υποστηρίζει επαρκώς με στοιχεία. Αυτή τη φορά, όμως, θα αναθέσω σε εσάς να το ψάξετε με τις παρέες και τους φίλους σας - όσες και όσοι δηλαδή το επιθυμείτε. Μέχρι τότε, θα σας πω ότι έκανα μία αρχική ψηλάφηση αυτού του ερωτήματος. Ποια είναι η αίσθησή μου; Ότι οι περισσότεροι νομίζουν ότι τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ είναι αριστεροί, δίχως να είναι κομμουνιστές ή αναρχικοί.
Αν θέλετε, μπορείτε να κάνετε κι εσείς την προσωπική σας έρευνα. Φροντίστε να έχετε ένα επαρκές δείγμα και να ρωτάτε πάντα με τον ίδιο τρόπο πώς οι συμμετέχοντες στην έρευνά σας θα χαρακτήριζαν τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ. Αν τελικά επιβεβαιωθεί ότι τα χαρακτηρίζουν ως αριστερούς, αλλά όχι κομμουνιστές ή αναρχικούς, αυτό θα είναι αρκετά αντιφατικό για τα μέλη ενός κόμματος που έχει κεντρικό του σύνθημα την ανατροπή.
Η αντίφαση έγκειται στο γεγονός ότι οι αριστεροί που επιδιώκουν την ανατροπή είναι συνήθως κομμουνιστές ή αναρχικοί. Ουσιαστικά μάλιστα υπάρχουν δύο ειδών αριστεροί: οι κεντροαριστεροί και οι ακροαριστεροί. Οι κεντροαριστεροί επιθυμούν προοδευτικές αλλαγές εντός του δημοκρατικού πολιτεύματος ενώ οι ακροαριστεροί θέλουν να ανατρέψουν το δημοκρατικό πολίτευμα. Η ανατροπή είναι σύνθημα που εκφράζει τους ακροαριστερούς, όχι τους κεντροαριστερούς.
Οι κεντροαριστεροί εκφράζονται από τα κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας, που είναι ιδιαίτερα πετυχημένα στις Σκανδιναβικές Χώρες. Η ιδεολογία τους δεν απορρίπτει το καπιταλιστικό σύστημα αλλά, αντίθετα, αναγνωρίζει τη χρησιμότητα της ελεύθερης αγοράς. Συνάμα, αναγνωρίζει ότι πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις από την πολιτεία ώστε να υπάρχει κοινωνικό κράτος, ισότητα ευκαιριών, ελευθερία για τους πολίτες. Η φορολογία είναι σχετικά υψηλή και το κράτος αρκετά αποδοτικό στο να εξασφαλίζει βασικά δικαιώματα στους πολίτες. Η ιδεολογία αυτή στην Ελλάδα εκφράζεται από το ΠΑΣΟΚ, μερίδα της ΔΗΜΑΡ και ίσως από το ΠΟΤΑΜΙ, το οποίο μέλλει να ξεκαθαρίσει τη στάση του στο επερχόμενο συνέδριο.
Από την άλλη, υπάρχουν οι ακροαριστεροί, που δεν πιστεύουν ότι το καπιταλιστικό σύστημα μπορεί να πετύχει με οποιονδήποτε τρόπο. Εδώ εντάσσονται οι μαρξιστές σοσιαλιστές, που βλέπουν το σοσιαλισμό ως πέρασμα στον κομμουνισμό, οι πάσης φύσεως κομμουνιστές, καθώς και οι αναρχικοί που συγγενεύουν με τον αριστερό χώρο (η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν αναρχικοί που προέρχονται από το χώρο της δεξιάς, αλλά δεν έχουμε τέτοιους στην Ελλάδα). Αυτές οι ιδεολογίες ιστορικά δεν έχουν βρει την έκφρασή τους σε ένα πετυχημένο πολιτικό σύστημα, εκτός αν θεωρείτε πετυχημένα τα συστήματα της ΕΣΣΔ, της Κούβας και της Κίνας. Η όποια επιτυχία αναρχο-κομμουνιστικών ιδεολογιών είναι στιγμιαία και εντοπίζεται στις πρώτες φάσεις μίας επανάστασης. Μετά, το όνειρο της ισότητας και της ελευθερίας καταρρέει. Τελικώς, επικρατεί ένα απολυταρχικό καθεστώς.
Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί την ένωση όλων αυτών των μαρξιστο-σοσιαλ-κομμουνο-αναρχικών ιδεολογιών δίχως να θέτει ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό στίγμα. Παραδοσιακά, άλλωστε, οι ακροαριστεροί δυσκολεύονται να τα βρουν μεταξύ τους. Το μόνο, λοιπόν, που διαθέτει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα βασικό σύνθημα: την ανατροπή. Η ανατροπή σημαίνει για κάποιους κατάρρευση της δημοκρατίας, για άλλους πόλεμος κατά του κεφαλαίου, για άλλους διαπόμπευση της τρόικας, για άλλους υποστήριξη της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη, για άλλους εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου, για άλλους επιβολή εξορίας σε όλους τους πολιτικούς. Σε κάθε περίπτωση, όλες αυτές οι θέσεις δεν συνάδουν με το δημοκρατικό πολίτευμα, όπως το ξέρουμε. Σε επίπεδο ιδεολογίας, τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να εκκινούν από διαφορετικές θέσεις αλλά όλα καταλήγουν σε ένα θεμελιώδες συμπέρασμα: Η κοινοβουλευτική δημοκρατία πρέπει να καταργηθεί.
Την πάτησαν όμως. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει φτάσει ανέλπιστα να διεκδικεί την εξουσία εντός του συστήματος. Ο Αλέξης Τσίπρας, στο κατώφλι του Μαξίμου πια, προσπαθεί να πνίξει τις ετερόκλητες φωνές που επιθυμούν την κατάργηση του συστήματος. Προσπαθεί να υποτάξει την ιδεολογία των μελών του στους μηχανισμούς εξουσίας του κοινοβουλευτικού δημοκρατικού πολιτεύματος. Η αντίδραση, όπως αντιλαμβάνεστε, είναι σθεναρή. Πού και πού επικρατεί διάσπαρτα μία κομμουνιστική φωνή, μία αναρχική φωνή, μία ακραία σοσιαλιστική φωνή. Ο πρόεδρος, από την πλευρά του, έχει βεβαίως φροντίσει να σβήσει από το λεξιλόγιο του τις λέξεις που παραπέμπουν στον κομμουνισμό ή στην αναρχία και ο κόσμος σιγά σιγά πείθεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το νέο ΠΑΣΟΚ. Παράλληλα, έχει φροντίσει να κάνει αρκετές μεταγραφές προσώπων, κυρίως από το χώρο του συνδικαλιστικού ΠΑΣΟΚ, για να το καταφέρει. Καλά τα πάει ο πρόεδρος, πρέπει να του αναγνωριστεί. Οι διάσπαρτες φωνές ξεχνιούνται και ο κόσμος όντως δείχνει να μη συνειδητοποιεί τι εκφράζει ο ΣΥΡΙΖΑ.
Στην πλειονότητά της, όμως, η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να ενστερνίζεται την ανατροπή του συστήματος της ελεύθερης αγοράς, τη διόγκωση του δημόσιου τομέα, την υπερφορολόγηση του κεφαλαίου, την εγκαθίδρυση ενός συστήματος εξουσίας που θα επιβάλλει με το ζόρι την ισότητα σε όλους. Η ηγετική ομάδα είναι η ίδια ομάδα που διοικούσε τον ΣΥΡΙΖΑ του 5%. Δεν είναι η ομάδα όμως που εκφράζει το 30% και πλέον της ελληνικής κοινωνίας, η οποία ούτε στον κομμουνισμό πιστεύει ούτε στην αναρχία. Αντίθετα, η πλειοψηφία της επιζητά μία κεντροαριστερή στροφή στην πολιτική της χώρας. Το μέρος αυτό της ελληνικής κοινωνίας εξακολουθεί να πιστεύει στην δημοκρατία, αλλά δεν βρίσκει διέξοδο στην Κεντροαριστερά, μετά την κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ. Μέσα στην απελπισία του, στρέφει το βλέμμα στον Αλέξη Τσίπρα.
Η ηγετική του ομάδα με τη σειρά της πιέζεται καθώς εξαναγκάζεται να στηρίξει την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Σε περίπτωση που τελικά κληθεί να αναλάβει την εξουσία δύο είναι τα ενδεχόμενα: Ή θα καταφέρει να διαλύσει τη δημοκρατία εκ των έσω ή τελικά θα αφομοιωθεί από αυτή. Το δέλεαρ της εξουσίας βλέπετε είναι μεγάλο, ακόμη και για τους αντιεξουσιαστές.
Η ελπίδα μου είναι ότι όντως ο ΣΥΡΙΖΑ θα αφομοιωθεί και η δημοκρατία θα κερδίσει. Όσο όμως ακούω τη μονόπλευρη παραίνεση των μελών του για αγώνα στους δρόμους δίχως ίχνος ρεαλιστικών προτάσεων, ανησυχώ. Θυμάμαι ότι οι ακροαριστεροί δεν πιστεύουν στη δημοκρατία, παρά μόνο στους βίαιους αγώνες και την ανατροπή. Είμαι, όμως, παράλληλα πρόθυμος να δεχτώ ότι, αν ο πρόεδρός τους παύσει να αποκρύπτει τις πραγματικές τους θέσεις, η στάση των μελών του ΣΥΡΙΖΑ είναι τίμια και ξεκάθαρη (αντίστοιχη με αυτή του ΚΚΕ). Η στάση τους είναι ότι η ψήφος και η δημοκρατία δεν αλλάζουν τίποτα, μόνο οι αγώνες.
Μπορεί κάποιοι μάλιστα να συμφωνείτε. Θυμηθείτε το όμως την επόμενη φορά που θα ζητήσουν την ψήφο σας.
