![Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Η Ουκρανία θα κλείσει το Μουσείο με το όνομα του συγγραφέα του νυθιστορήματος "Ο μαιτρ και η Μαργαρίτα" στο Κίεβο, σε αντίποινα για τη ρωσική εισβολή στη χώρα.](/media/k2/items/cache/93c651dedbc07f5957173e5e55915d60_XL.jpg "Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Η Ουκρανία θα κλείσει το Μουσείο με το όνομα του συγγραφέα του νυθιστορήματος "Ο μαιτρ και η Μαργαρίτα" στο Κίεβο, σε αντίποινα για τη ρωσική εισβολή στη χώρα.")
Ευθύς εξαρχής θα σου πω ότι, προσωπικά, διαφωνώ με αυτή την εξέλιξη, αλλά αυτό ελάχιστη σημασία έχει, δεδομένου ότι δεν είμαι παρά ένας τρίτος, ένας πολίτης μιας χώρας που δεν μετέχει άμεσα στον πόλεμο.
Την ίδια στιγμή, με βάση το σεβασμό στην αρχή της αυτοδιάθεσης και του αυτοπροσδιορισμού, πρέπει να σου πω πως κατανοώ την πικρία των ουκρανών πολιτών και αντιλαμβάνομαι πως αυτοί και μόνο αυτοί έχουν δικαίωμα να αποφασίσουν ποια μουσεία χρειάζεται η χώρα και η κοινωνία τους.
Να σου θυμίσω, επίσης, πως τη στιγμή που η Ρωσία ισοπεδώνει πόλεις και εξαφανίζει ολόκληρα χωριά στην Ουκρανία, προκαλώντας καθημερινά εκατόμβες αθώων θυμάτων, μάλλον –ελπίζω να συμφωνήσεις σε αυτό– το τελευταίο πράγμα για το οποίο θα πρέπει ανησυχείς είναι το κλείσιμο του Μουσείου του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ.
Φαντάζομαι θα με καταλάβεις αν σου πω πως δεν είναι ούτε η ώρα για τη λογοτεχνική αποτίμηση του σπουδαίου αυτού συγγραφέα με τη ματιά του Ουκρανού. Προσωπικά, δεν θα συμμετέχω σε καμία συζήτηση για το αν ο Μιχαήλ Αφανάσιεβιτς εκπροσωπεί την ρωσική αυτοκρατορική ιδεολογία, όπως τον κατηγορούν ορισμένοι, ιδίως για το βιβλίο του Λευκή φρουρά, στο οποίο, ομολογουμένως, δεν εκφράζεται κολακευτικά για τους Ουκρανούς. Ο πόλεμος πάντα ξυπνάει τους δαίμονες που κοιμούνταν για χρόνια.
Ωστόσο, με αφορμή αυτό το περιστατικό, νομίζω πως ήρθε η ώρα να κοιτάξουμε κατάματα την αλήθεια. Το πουτινικό καθεστώς διαμαρτύρεται πως τάχα στη Δύση ακυρώνουν τη ρωσική κουλτούρα, καλλιεργούν τη «ρωσοφοβία» και το μίσος κατά των Ρώσων.
Την ίδια στιγμή, σύσσωμος ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Κρεμλίνου σε καθημερινή βάση παιανίζει το «τέλος της Ευρώπης», την «κατάρρευση της διεφθαρμένης, συλλογικής Δύσης», καλλιεργώντας στον πολυεθνικό πληθυσμό της Ρωσικής Ομοσπονδίας την απέχθεια και το μίσος κατά της Ευρώπης.
Σε διαβεβαιώνω πως κανείς δεν φοβάται τη ρωσική κουλτούρα, απεναντίας, την αγαπάμε γιατί μας θυμίζει τη Ρωσία τις στιγμές που προσεγγίζει τον δικό μας, τον δυτικό πολιτισμό – και από το διάλογο μαζί του γεννιέται μεγάλη τέχνη.
Αγαπημένε Ρώσε φίλε μου,
Στη Δύση θα συνεχίσουμε να ανεβάζουμε ρωσικά θεατρικά έργα, να προβάλουμε ταινίες του ρωσικού σινεμά, να μεταφράζουμε και να εκδίδουμε βιβλία ρώσων συγγραφέων, να διοργανώνουμε συναυλίες με έργα των μεγάλων μουσουργών της πατρίδας σου.
Ισχύει, όμως, κάτι τέτοιο στη χώρα σου, τη στιγμή που με αποφάσεις κάποιων διοικητικών αρχών, ούτε καν ανεξάρτητων αρχών, για να μην αναφερθώ σε δικαστικές αποφάσεις, κλείνουν θέατρα, ακυρώνονται εκθέσεις ζωγραφικής, ματαιώνονται εκδόσεις μεταφράσεων, απαγορεύεται η προβολή ταινιών, απολύονται δάσκαλοι, καθηγητές και καθηγητές πανεπιστημίου μόνο και μόνο γιατί αναφέρθηκαν σε ποιητές ή σε συγγραφείς που ήταν θύματα των σταλινικών διώξεων ή εκφράστηκαν κολακευτικά για κάποιον δυτικό καλλιτέχνη ή διανοητή;
Βλέπεις, πριν κατηγορήσεις τη Δύση, καλό θα ήταν να ρίξεις μια ματιά στην καθημερινή ειδησεογραφία των απολύτως ελεγχόμενων από την εξουσία ΜΜΕ της πατρίδας σου. Χωρίς κόπο θα διαπιστώσεις άπειρες περιπτώσεις ακύρωσης του ρωσικού πολιτισμού στην ίδια του την πατρίδα, από την εξουσία που εσύ έχει εκλέξει να σε εκπροσωπεί.
Πίστεψέ με, δεν υπάρχει μεγαλύτερος, πιο ορκισμένος και φανατικός εχθρός του ρωσικού πολιτισμού από τη σημερινή ρωσική εξουσία, η οποία βλέπει σε αυτόν τον πιο επικίνδυνο εχθρό, ικανό να υπονομεύσει την παντοδυναμία της.
Είμαστε και οι δύο σε ηλικία που θυμόμαστε πολύ καλά τις κατακόμβες μέσα στις οποίες δημιουργούσε και μεγαλουργούσε ο ρωσικός πολιτισμός κατά τον 20ό αιώνα. Θυμόμαστε τις αυτοσχέδιες εκδόσεις απαγορευμένων κειμένων που κυκλοφορούσαν χέρι με χέρι. Θυμόμαστε τις συγκεντρώσεις σε σπίτια, σε φιλόξενες κουζίνες, όπου οι ίδιοι οι ποιητές απήγγελλαν τα έργα τους μέσα στο θόρυβο που έκανε η βρύση για να εμποδίσουμε τους διώκτες να ακούσουν από τα κρυμμένα μικρόφωνα. Θυμόμαστε πολύ καλά τις ανταλλαγές δίσκων για τη μεταγραφή τους σε κασέτες και τη διάδοσή τους σε ανθρώπους που εκτιμούσαν την καλή μουσική.
Εκείνο που με λυπεί ιδιαίτερα είναι ότι μεγάλο μέρος της σημερινής ρωσικής διανόησης υπέκυψε στον πειρασμό του κομφορμισμού. Έτσι, είτε δεν μιλάει γιατί φοβάται μη βρεθεί στο περιθώριο είτε συμμετέχει ενεργά στην προπαγάνδα των θηριωδιών που διαπράττουν τα ρωσικά μισθοφορικά στρατεύματα στην Ουκρανία. Ακόμη χειρότερα, υπάρχουν ορισμένοι που συνθέτουν ελεγείες και ωδές στην εξουσία και στους «γενναίους πολεμιστές στις στέπες της Ουκρανίας». Πάντα, όμως, υπήρχαν αυτοί. Υπήρχαν και επί ΕΣΣΔ, όταν κατέδιδαν τους ομοτέχνους τους για αποκλίσεις από την κομματική γραμμή, είτε γιατί τους ζήλευαν, είτε γιατί ήθελαν να αρπάξουν το διαμέρισμα ή το εξοχικό τους, μαζί με τα έπιπλα και τις βιβλιοθήκες. Ξέρεις και ξέρω άπειρες τέτοιες περιπτώσεις. Σήμερα, κανείς δεν τους θυμάται, γιατί το έργο τους ήταν ασήμαντο και οι ίδιοι ατάλαντοι σε όλα, εκτός από τις καταδόσεις.
Είμαι σίγουρος ότι και σήμερα στη Ρωσία, κάποιες κουζίνες, σε κάποια ετοιμόρροπα εξοχικά στα περίχωρα των μεγάλων πόλεων, αποτελούν σημεία συνάντησης, σημεία δημιουργίας, σημεία παραμυθίας, όπου συμμετέχουν οι έντιμοι, γενναίοι και δημιουργικοί άνθρωποι της Ρωσίας. Συμμετέχουν εκείνοι που με κόπο και θυσίες, προσπάθησαν τα προηγούμενα τριάντα χρόνια, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, να χτίσουν γερές και στερεές γέφυρες με τον δυτικό πολιτισμό στη βάση της ισοτιμίας και του αλληλοσεβασμού. Σε αυτούς τους φίλους, παλιούς και νέους, είναι η σκέψη μου διαρκώς κι αναζητώ τρόπους για να τους βοηθήσω.
Πολύ θα ήθελα να συναντηθούμε, να πιούμε παρέα και να ακούσουμε μαζί τις αγαπημένες μας ιταλικές όπερες. Ξέρω, όμως, πως είναι δύσκολο.
Θα σου ξαναγράψω σύντομα.
Ο έλληνας φίλος σου
6 Σεπτεμβρίου 2022
