Όμως τι σχέση έχει αυτό το «κοινό περί του δικαίου αίσθημα» με το Δίκαιο; Είναι μια διάσταση του Δικαίου που πρέπει να ληφθεί υπόψη από τα δικαστήρια; Ποιοι το εκφράζουν, ή θα έπρεπε να το εκφράζουν, κατά τη διάρκεια μιας δίκης και σε τι βαθμό συμμετέχει, ή θα πρέπει να συμμετέχει, στην λήψη της απόφασης; Μήπως πρέπει η απονομή της Δικαιοσύνης να στηρίζεται κατά ένα μέρος σε αυτό; Ή μήπως πρέπει να έχει προτεραιότητα μπροστά στον «αφηρημένο» και «αναίσθητο» νόμο – ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ειδεχθών εγκλημάτων που συγκλονίζουν κάθε ευαίσθητο άνθρωπο.
Η απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα εξαρτάται από τον προσδιορισμό της φύσης του «κοινού περί δικαίου αισθήματος» και της σχέσης του με το «αντικειμενικό» Δίκαιο, όπως αυτό εκφράζεται διά των νόμων και των αρχών της δικονομίας. Με άλλα λόγια, πρέπει να προσδιοριστεί η σχέση αυτού του αισθήματος με την ιδέα της Δικαιοσύνης. Είναι μια υλοποίησή της πλάι στο αντικειμενικό Δίκαιο ή είναι η μοναδική πραγματική υλοποίησή της – και το αντικειμενικό Δίκαιο είναι μόνο μια αφηρημένη νοητική κατασκευή, επινοημένη για πρακτικούς και πολιτικούς (μερικοί θα πούνε: ταξικούς) λόγους. Λόγους χειραγώγησής του κοινού περί δικαίου αισθήματος, το οποίο για τους οπαδούς της αμεσοδημοκρατίας πηγάζει άμεσα από τη λαϊκή βούληση.
Το ότι αυτή η αμεσοδημοκρατική αναγωγή του Δικαίου σε ένα «κοινό περί δικαίου αίσθημα» δεν είναι ορθή φαίνεται από το γεγονός ότι, ήδη πριν από τη θέσπιση αντικειμενικών κανόνων δικονομίας και πριν από την εγκαθίδρυση γραπτών νόμων, οι άνθρωποι διέκριναν καθαρά ανάμεσα στην απονομή δικαιοσύνης από έναν δικαστή και στην απλή ικανοποίηση της δίψας για εκδίκηση . Αλλά ακόμα και σε κοινωνίες όπου η εκδίκηση ήταν ένας γενικά αποδεκτός τρόπος απονομής δικαιοσύνης, υφίστατο ο θεσμός ενός διαμεσολαβητή ή διαιτητή που φρόντιζε να τηρούνται ορισμένοι κανόνες όσο διαρκούσε η διαμάχη, έτσι ώστε η ικανοποίηση της μεριάς που επιζητούσε εκδίκηση να μην υπερβαίνει την αποκατάσταση της ζημίας που είχε υποστεί. Στην περίπτωση της επίλυσης της διαμάχης μέσω ενός δικαστή ήταν γενικά αποδεκτό –ήδη πριν από την εμφάνιση κάθε θετικού και γραπτού δικαίου και πριν από την εμφάνιση ενός νομοθετικού μηχανισμού– ότι το πρόσωπο του δικαστή ήταν ιερό και ότι η απόφασή του ήταν δεσμευτική για τα αντιμαχόμενα μέρη αλλά και για το κοινωνικό τους περιβάλλον, ανεξάρτητα από το αν αυτή ικανοποιούσε τις επιμέρους τους αντιλήψεις περί δικαίου ή πλειοψηφούσα άποψη για το ποιο από τα αντιμαχόμενα μέρη θα έπρεπε να επικρατήσει στη διαμάχη. Με άλλα λόγια, ήδη πριν από την εμφάνιση του αντικειμενικού Δικαίου σε οποιαδήποτε ιστορική του μορφή, ο θεσμός του δικαστή εξέφραζε την αντίληψη ότι ο δικαστής είχε μια ανεξάρτητη πρόσβαση στο Δίκαιο που διέφερε ριζικά από τις επιμέρους απόψεις τόσο των αντιμαχόμενων μερών όσο και της πλειοψηφίας του κοινωνικού περιβάλλοντος.
Η σχέση του δικαστή με το Δίκαιο χαρακτηρίζεται ανέκαθεν ως σχέση γνώσης: ο δικαστής κρίνει διακρίνοντας το δίκαιο από το άδικο και εξηγεί την απόφασή του αναφέροντας τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτήν, οι οποίοι πρέπει να είναι κατανοητοί από κάθε συμμετέχοντα στη διαδικασία της δίκης ανεξάρτητα από το ρόλο που παίζει σε αυτήν. Η διάκριση του δικαίου από το άδικο είναι πράξη που προϋποθέτει την κατανόηση της κατάστασης εκ μέρους του δικαστή. Η κατανόηση αυτή προϋποθέτει την γνώση του τι είναι ορθό, δηλαδή δίκαιο, στην συγκεκριμένη κατάσταση. Επιπλέον ο δικαστής πρέπει να είναι αμερόληπτος και ανεξάρτητος, πράγμα που σημαίνει ότι η κρίση του δεν πρέπει να επισκιάζεται από πάθη ή από αισθήματα. Η κρίση του δικαστή πρέπει να χαρακτηρίζεται από μια απάθεια και μια «αδιαφορία» απέναντι στο «αίσθημα περί δικαίου», τόσο το κοινό όσο και το επιμέρους των αντιμαχόμενων μερών.
Εφόσον όμως η κρίση του δικαστή βασίζεται στη γνώση του Δικαίου, τότε το Δίκαιο πρέπει να υπάρχει πριν από αυτή, αλλιώς δεν θα μπορούσε να είναι το αντικείμενο και το περιεχόμενό της, όπως και η γνώση της φύσης και των νόμων της προϋποθέτει την ύπαρξή τους.
Το Δίκαιο λοιπόν υφίσταται ανεξάρτητα από τους ανθρώπους που θα αποκτήσουν τη γνώση του και η γνώση του Δικαίου είναι κάτι διαφορετικό από το συναίσθημα που έχει κανείς απέναντι σε αυτό, είτε αυτό είναι το υποκειμενικό συναίσθημα ενός προσώπου είτε το «κοινό περί δικαίου αίσθημα» που επικρατεί σε μια κοινωνία σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή.
Τι είναι όμως το Δίκαιο; Πώς εξηγείται το γεγονός ότι μερικές πολύ βασικές αρχές του, αυτές που αποτελούν το λεγόμενο «φυσικό Δίκαιο», είναι κοινές σε όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από το πολιτισμικό τους επίπεδο και την ιστορική κοινωνική δομή τους, ώστε να μπορέσουν στο τέλος να αποτελέσουν και το αντικείμενο μιας ειδικής επιστημονικής γνώσης; Η σύντομη απάντηση σε αυτό το θεμελιώδες ερώτημα της Φιλοσοφίας του Δικαίου είναι ότι το Δίκαιο είναι ένα δομικό στοιχείο της ζωής νοημόνων όντων όπως ο άνθρωπος – όντων που έχουν επίγνωση του «καλού και του κακού». Το Δίκαιο είναι η κατάσταση στην οποία επιτυγχάνεται η θεραπεία της βλάβης που δημιουργεί η άδικη πράξη στο θύμα και στον δράστη. Το Δίκαιο είναι η αποκατάσταση της ισορροπίας στην ψυχή και στην κοινωνία των ανθρώπων, η οποία διαταράχτηκε. Γι’ αυτό διαφέρει και δεν ταυτίζεται ούτε με το άθροισμα αλλά ούτε και με καμία επιμέρους άποψη, είτε αυτή είναι προσωπική είτε συλλογική. Το Δίκαιο βρίσκεται υπεράνω κάθε επιμέρους άποψης και, όπως ο ήλιος –για να χρησιμοποιήσουμε μια αλληγορία του Πλάτωνα και του Ελύτη–, τις φωτίζει όλες δείχνοντας τις σκιές τους.
Επειδή όμως δεν μπορούμε να δούμε το Δίκαιο κατάματα γιατί μας τυφλώνει με το φως του, προσπαθούμε να κατανοήσουμε τη φύση του κοιτώντας το δρόμο που φωτίζει. Το δρόμο που θα πορευτούν μαζί θύμα και δράστης.
Αυτοί όμως που επικαλούνται το «κοινό περί δικαίου αίσθημα» κοιτάνε μόνο τη σκιά και νομίζουν ότι εκφράζουν κάτι, που δεν είναι τίποτα άλλο από το άθροισμα των σκιών τους. Και πολλές σκιές κάνουν ένα σκοτάδι.
↓ πτώσεις ενικός
γένη → αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική ο δριμύς η δριμεία το δριμύ
γενική του δριμύ
& δριμέος της δριμείας του δριμέος
αιτιατική τον δριμύ τη δριμεία το δριμύ
κλητική δριμύ δριμεία δριμύ
↓ πτώσεις πληθυντικός
γένη → αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική οι δριμείς οι δριμείες τα δριμέα
γενική των δριμέων των δριμειών των δριμέων
αιτιατική τους δριμείς τις δριμείες τα δριμέα
κλητική δριμείς δριμείες δριμέα
23 Ιουλ 2022, 10:07