Με αυτά τα λόγια απάντησε ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην ερώτηση που του έκανε ο βρετανός δημοσιογράφος Στηβ Ρόζενμπεργκ, αν η Ρωσία είναι πεντακάθαρη σε ό,τι αφορά τις καταγγελίες για εγκλήματα πολέμου κατά την τρέχουσα «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία, που κατά την άποψή του ήταν πλέον ο μόνος τρόπος να δείξει η Ρωσία στη Δύση ότι η ένταξη της χώρας αυτής στις τάξεις του ΝΑΤΟ ήταν μια «εγκληματική πράξη».
Το ενδιαφέρον στην απάντηση του Λαβρόφ δεν είναι ότι επικαλείται την αθωότητα ή έστω το τεκμήριο της αθωότητας μέχρι να διερευνηθούν οι κατηγορίες, αλλά ότι μας λέει πως οι πράξεις της Ρωσίας, κατά συνέπεια και οι πράξεις των ρώσων στρατιωτών δεν μπορούν να κριθούν στο πλαίσιο μιας «κοινής ηθικής». Η Ρωσία και οι άνθρωποι που υλοποιούν την πολιτική της, μας λέει ο Λαβρόφ, δρουν σε αρμονία με τη φύση τους. Οι πράξεις τους δεν υπαγορεύονται από κανένα προσανατολισμό σε ένα «εξωτερικό» σετ κανόνων ηθικής ή δικαίου. Η ηθική και το δίκαιο –ακόμα και το Διεθνές Δίκαιο– υπάρχουν μόνο για να μετριούνται προς αυτά οι πράξεις των άλλων – της Δύσης, των Ουκρανών ή των «μισθοφόρων» που πολεμούν στο πλευρό της, οι οποίοι, κατά τη δική του ανάγνωση αυτού του δικαίου, είναι απλοί τρομοκράτες χωρίς κανένα δικαίωμα προστασίας σύμφωνα με το Δίκαιο του Πολέμου. Και το Διεθνές Δίκαιο προφανώς δεν ισχύει για τους μισθοφόρους στην υπηρεσία της Ρωσίας, γιατί αυτή δεν βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου.
Η διακήρυξη του Λαβρόφ ότι η Ρωσία δρα σε αρμονία με τη φύση της και, ως εκ τούτου, δεν δεσμεύεται από κανόνες ηθικής και δικαίου, μας παραπέμπει στη γνωστή ρήση του Αριστοτέλη
ὁ δὲ μὴ δυνάμενος κοινωνεῖν ἢ μηδὲν δεόμενος δι᾽ αὐτάρκειαν οὐθὲν μέρος πόλεως, ὥστε ἢ θηρίον ἢ θεός (Αριστοτέλης, Πολιτικά [1253a25-29]).
Η Ρωσία, σύμφωνα με την άποψη του Λαβρόφ, είναι αυτάρκης και δεν έχει ανάγκη να συμμετέχει σε μια κοινότητα αξιών και δικαίου, οπότε είναι ή κάτι σαν ένα άγριο θηρίο ή κάτι σαν θεός με κρατική υπόσταση. Όμως, αν η Ρωσία είναι άγριο θηρίο, τότε δεν είναι δυνατή η επικοινωνία με τους ανθρώπους, οπότε τα λόγια του Σεργκέι Λαβρόφ δεν είναι φορείς κανενός νοήματος. Επιπλέον, η αντιμετώπισή της από την κοινωνία των κρατών μπορεί να περιγραφεί μόνο με όρους αντιμετώπισης μιας φυσικής καταστροφής. Προφανώς ο Λαβρόφ δεν θέλει να πει ότι η Ρωσία και οι άνθρωποι οι οποίοι υλοποιούν την πολιτική της είναι άγρια θηρία που μπορούν το πολύ να δαμαστούν, αλλά δεν είναι δυνατόν να είναι ποτέ μέρος μιας συνθήκης ειρηνικής συμβίωσης. Αυτό μας οδηγεί στη δεύτερη εκδοχή της αυτάρκους ύπαρξης, της ύπαρξης ως θεού. Είναι η Ρωσία και οι άνθρωποι που υλοποιούν την πολιτική της μια ομάδα θεών; Κατά την αρχαία ελληνική αλλά και τη χριστιανική αντίληψη, το κύριο χαρακτηριστικό ενός θεού είναι η νοημοσύνη: ένα νοήμον ον δρα συνειδητά και με πρόθεση, αλλά διαφέρει από τον άνθρωπο όχι μόνο επειδή σε σχέση με αυτόν είναι παντοδύναμο αλλά κυρίως επειδή οι προθέσεις του είναι ακατανόητες για τους ανθρώπους. Αυτός είναι και ο λόγος που οι προθέσεις των ομηρικών θεών στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια περιγράφονται σε μια παράλληλη πλοκή και κοινοποιούνται στους ανθρώπους είτε μέσω ειδικών απεσταλμένων είτε μέσω ονείρων – διαδικασίες παρόμοιες με τους τρόπους επικοινωνίας του ιουδαιοχριστιανικού Θεού μέσω προφητών, ονείρων, και αποκαλυπτικών θαυμάτων.
Σε αντίθεση όμως με τις θεϊκές προθέσεις και τη θεϊκή δύναμη, οι προθέσεις της Ρωσίας και οι άνθρωποι που υλοποιούν την πολιτική της δεν είναι ακατανόητες, αλλά το πολύ κρυφές. Από τη στιγμή που θα φανερωθούν, κάτι που γίνεται με εντελώς φυσικό τρόπο, είναι εντελώς κατανοητές, ακόμα και αν κριθούν ως εγκληματικές ή παράλογες. Όσο για τη δύναμή της, αυτή αποδεικνύεται ήδη εκ των γεγονότων ως πεπερασμένη και ανεπαρκής. Κατά συνέπεια, η δήλωση του Λαβρόφ δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως αναφορά στη θεϊκή δύναμη και σκέψη της Ρωσίας.
Υπάρχει όμως μια τρίτη αντίληψη ενός όντος το οποίο υπάρχει και δρα σε αρμονία με τη φύση του χωρίς να είναι ούτε θηρίο ούτε θεός: ο νιτσεϊκός «Υπεράνθρωπος». Με αυτόν τον όρο προσπαθεί ο Νίτσε να περιγράψει μια ιδεώδη κατάσταση του ανθρώπου που ζει και δρα απελευθερωμένος από τους «εξωτερικούς» κανόνες μιας διχασμένης και αντιφατικής «ηθικής κυρίων και δούλων». Όμως ο νιτσεϊκός «Υπεράνθρωπος» είναι μια ύπαρξη η οποία δεν υποπίπτει σε σφάλματα, όχι μόνο σε σχέση με τη συμπεριφορά της απέναντι σε άλλους αλλά και απέναντι στον εαυτό της. Ο «Υπεράνθρωπος», ως ηθικά αυτάρκης ύπαρξη, δεν ενδιαφέρεται για τις πράξεις και τις προθέσεις των άλλων και δεν αισθάνεται ότι απειλείται απ’ αυτές, ούτε αισθάνεται την ανάγκη να επιβάλει τη δική του «τάξη» στον κόσμο. Ζει και δρα σε απόλυτη αρμονία με τη φύση του και πράττει πάντα το ορθό, χωρίς όμως να αναστοχάζεται ποιο είναι αυτό.
Αν ο Λαβρόφ εννοεί ότι η Ρωσία και οι άνθρωποι που εκφράζουν την πολιτική της είναι υλοποίηση της ιδέας του νιτσεϊκού «Υπερανθρώπου» τότε διαψεύδεται από τα ίδια του λόγια: γιατί κατηγορεί την Δύση ότι διέπραξε μια εγκληματική ενέργεια, επικαλείται το «Διεθνές Δίκαιο» για να δικαιολογήσει αυθαίρετες καταδίκες ανθρώπων που πολεμούν ως εθελοντές στο πλαίσιο ενός τακτικού στρατού, διακηρύττει ότι θέλει να επιβάλει μια νέα τάξη στο διεθνές σκηνικό και απειλεί με κλιμάκωση του πολέμου προτάσσοντας ταυτόχρονα προθέσεις «συνδιαλλαγής». Με άλλα λόγια, οι πράξεις της Ρωσίας και των ανθρώπων που τις εκφράζουν και τις υλοποιούν δεν διακατέχονται από την κατάσταση της «απάθειας» η οποία χαρακτηρίζει τον νιτσεϊκό «Υπεράνθρωπο».
Τι εννοεί λοιπόν ο Λαβρόφ λέγοντας ότι η Ρωσία δεν είναι πεντακάθαρη αλλά είναι αυτό που είναι και δεν ντρέπεται να είναι αυτό που είναι; Η πιο επιεικής ερμηνεία είναι ότι θέλει να μας πει «διπλωματικά» πως η Ρωσία και οι άνθρωποι που υλοποιούν την πολιτική της τελικά είναι μια μοντέρνα εκδοχή του άτοπου ανθρώπου, του ανθρώπου που έχει χάσει κάθε προσανατολισμό και νόημα στην ζωή του, όπως αυτός χαρακτηρίστηκε από τον Σωκράτη στον πλατωνικό διάλογο Σοφιστής. Πιο πεζά: είναι απλοί πολιτικοί απατεώνες και, στο βαθμό που έχουν κάνει τις προθέσεις τους πράξεις, είναι κοινοί εγκληματίες.
