Είναι τρελοί αυτοί οι Αμερικάνοι;

Φαίνεται ότι τη δόξα των Ρωμαίων εζήλωσαν και οι Αμερικανοί. Οι Αμερικανοί  (οι ΗΠΑ ακριβέστερα, αλλά αφού έτσι αυτοαποκαλούνται ας μην τους χαλάσουμε το χατίρι), ένα ιμπέριουμ σε αποδρομή, έχουν βαλθεί να «χτίσουν νέα έθνη», που σπάνια αποδεικνύονται σταθερότερα από τα παλάτια στην άμμο, να επανακαθορίσουν τις ανθρώπινες σχέσεις και να διασκευάσουν την Ιστορία σύμφωνα με τις κρατούσες αντιλήψεις στο κράτος τους. Πριν από λίγες μέρες, η γνωστή –και μάλλον σκεπτόμενη– ηθοποιός Γούπι Γκόλνμπεργκ, στην εκπομπή της στην τηλεόραση, μίλησε για το Ολοκαύτωμα. «Δεν θεωρώ ότι ήταν ένα φυλετικό ζήτημα. Ήταν κάτι (;) που λευκοί έκαναν σε λευκούς. Δυο λευκές ομάδες ανθρώπων», είπε. Μετά τη γενική κατακραυγή, προσπάθησε να επιχειρηματολογήσει λέγοντας ότι, αν βρεθεί μαζί με έναν Εβραίο φίλο της στο δρόμο και περνάνε από εκεί οι ορδές της Κου Κλουξ Κλαν, αυτή θα τρέξει να κρυφτεί, αλλά ο Εβραίος όχι, γιατί είναι και αυτός ένας λευκός και δεν θα μπορέσουν να διακρίνουν τη «φυλή» του. Ως συνήθως, αυτή η εκ των υστέρων αιτιολόγηση έκανε τα πράγματα χειρότερα, και –αφού η Γούπι αποβλήθηκε από την εκπομπή της μερικές μέρες για ενδοσκόπηση και παραδειγματισμό– στο τέλος, ως είθισται στην Αμερική, ζήτησε συγγνώμη, υποσχόμενη ότι «θα αλλάξει τη σκέψη της και τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα». Η συγγνώμη και η υπόσχεση  δεν μοιάζει να ήταν απολύτως ειλικρινείς: αν δεν μετανοούσε θα έχανε την εκπομπή της. Το δε γελοίο της υπόθεσης είναι ότι το θέμα της συζήτησης ήταν η απαγόρευση του Maus –ενός αφηγήματος κόμικς για το Ολοκαύτωμα που έχει πάρει το βραβείο  Πούλιτζερ– από τη (νότια) πολιτεία του Τενεσσί, επειδή έγιναν παράπονα ότι περιείχε γυμνές σκηνές (μέσα στα κρεματόρια άραγε;) και ακατάλληλη γλώσσα!

Αυτή η κοντόφθαλμη αντιμετώπιση δείχνει ρηχή μόρφωση και έλλειψη ιστορικής μνήμης από τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης,  συνηθισμένο φαινόμενο στις ΗΠΑ. Στην πολιτική πλατφόρμα του κόμματος των ναζί, που παρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο του 1920, αναφέρεται ότι «μόνον κάποιος με γερμανικό αίμα [που ανήκει δηλαδή στην Αρία Φυλή], ανεξάρτητα από την πίστη του, μπορεί να είναι πολίτης. Συνεπώς κανένας Εβραίος δεν μπορεί να είναι πολίτης». Όταν, το 1935, η ναζιστική κυβέρνηση πέρασε τους «Φυλετικούς Νόμους της Νυρεμβέργης», αναφέρθηκε στους Εβραίους ως φυλή, ανεξάρτητα από το αν εκείνο που εννοούσε ήταν η γενεαλογία τους. Τέλος, στη διαβόητη ομιλία του στο Ράιχσταγκ, τον Ιανουάριο του 1939, ο Αδόλφος  Χίτλερ επέσεισε την απειλή ενός παγκόσμιου πολέμου, «που θα προκαλούσε την εξολόθρευση της εβραϊκής φυλής στην Ευρώπη». Εννοούσε από τον ίδιο.

Εκτός από τους Εβραίους, στους υπανθρώπους της ναζιστικής Γερμανίας συγκαταλέγονταν και οι Ρομά, οι ομοφυλόφιλοι, οι μάρτυρες του Ιεχωβά, καθώς και οι «γενετικά υποδεέστεροι», επικίνδυνοι για την «εθνική υγεία»: οι άνθρωποι με σωματική αναπηρία, με ψυχικές ασθένειες, οι επιληπτικοί, οι εκ γενετής τυφλοί και κωφοί, οι χρόνιοι αλκοολικοί, οι χρήστες ναρκωτικών, και άλλοι ακόμα. Θα ήταν καλό να τα μεταφέρει κανείς όλα αυτά στην κυρία Γκόλντμπεργκ.

Ιδωμένη υπό αυτό το πρίσμα, όλη η συζήτηση για το αν είναι φυλετικό ή όχι το ζήτημα, φιλτραρισμένο μάλιστα μέσα από τη «μαυροσύνη» της Γούπι Γκόλντμπεργκ, είναι διαμάχη περί όνου σκιάς, κι ας υπάρχουν φανατισμένοι οπαδοί εκατέρωθεν. Η μάχη κατά του ρατσισμού δεν είναι μια μάχη κατά της «ασπροσύνης», δηλαδή της λευκής κυριαρχίας, όπως ισχυρίζεται η καινοφανής Κριτική Φυλετική Θεωρία, την οποία ενστερνίζεται και η Γκόλντμπεργκ. Οι «υπάνθρωποι» αντιμετωπίστηκαν από τους Ναζί ως κατώτερη και μιασμένη φυλή και έτσι εξοντώθηκαν: έξι εκατομμύρια Εβραίοι και αρκετά ακόμη εκατομμύρια άλλων κατηγοριών. Καλό είναι να το διαδώσουν αυτό στις μάζες οι σύμμαχοι και φίλοι μας Αμερικάνοι.

***

Στην παλιά, αξιόλογη ταινία του Αλαίν Ρεναί, Ο θείος από την Αμερική, όχι ξεχασμένη από όλους, στη συζήτηση για το τι είναι η Αμερική τοποθετεί έναν από δύο συζητητές να λέει: «Η Αμερική, αυτό το πράγμα, δεν υπάρχει. Το ξέρω, έχω ζήσει εκεί». Έχοντας και εγώ ζήσει εκεί περισσότερο από επτά χρόνια –και χρωστώντας πολλά σε αυτή τη χώρα– το κατανοώ απολύτως: η Αμερική δεν είναι κάτι το αδιαίρετο και το ομοούσιο, και παρουσιάζει τεράστιες διαφοροποιήσεις ανά περιοχή και μορφωτικό επίπεδο. Μοιραίο λοιπόν είναι να επικρατούν συχνά ανιστόρητες και αλλοπρόσαλλες απόψεις, ανάλογα με τον άνεμο. Αλλά τα περισσότερα πράγματα στη ζωή δεν είναι «δομικός ρατσισμός», επειδή «τα περισσότερα σκυλόσπιτα είναι άσπρα», ή επειδή «υπάρχουν οι λευκές και οι μαύρες λίστες» όπου οι τελευταίες συμβολίζουν το κακό, καθώς  ισχυρίζεται η Κριτική Φυλετική Θεωρία.

Και η μεν Αμερική μπορεί να μην υπάρχει, κατά τον ήρωα του Ρεναί, ωστόσο οι δυτικοί άνεμοι μας φέρνουν από εκεί φύρδην-μίγδην κάθε λογής απόψεις και θέσεις, συχνά προερχόμενες από ματαιόδοξες διασημότητες με ισχυρή πρόσβαση σε μικρόφωνο και κάμερα, μα όχι στη γνώση. Οι απόψεις αυτές είναι καλές για να τις συζητάμε, αλλά όχι για να τις καταπίνουμε αμάσητες – όπως  π.χ. έκανε πρόσφατα ιστορικός των ασαφών περιγραφών και εύκολων γενικεύσεων, αναφερόμενη στην «τοξική αρρενωπότητα» του Παύλου Πολάκη. Συνήθως, άλλο θέλουν να πουν οι ποιητές· μετά όμως από μια τέτοια άκριτη αναφορά, σύντομα όλοι θα χρησιμοποιούν την έκφραση για ψύλλου πήδημα.

***

«Είναι δώδεκα η ώρα, είναι η ώρα των τρελών», λέει ένα παλιό τραγουδάκι της Αρλέτας. Σε αντίθεση με τη Χιροσίμα, όπου τα ρολόγια πάγωσαν στις 08.15, φοβάμαι ότι στην Αμερική πολλά ρολόγια έχουν σταματήσει στις δώδεκα.