Η έξαρση της πανδημίας στην Αττική και η κατά πολύ μεγαλύτερη σε πολλές χώρες της Ευρώπης συνηγορούν σε νέα περιοριστικά μέτρα.
Ποια θα πρέπει να είναι τα μέτρα αυτά αποτελεί ένα επιστημονικό και πολιτικό δίλημμα. Ήδη συζητείται ένα γενικό, σύντομο (δεκαήμερης ή δεκαπενθήμερης διάρκειας) lockdown στην Αττική, όπου, ως γνωστόν, αφενός συγκεντρώνεται ο μισός πληθυσμός της χώρας, αφετέρου σε πολύ μεγαλύτερη αναλογία οι οικονομικές δραστηριότητες. Θα πρέπει να προχωρήσουμε σ’ αυτό το σκληρό μέτρο; Για ν’ απαντήσουμε ας θυμηθούμε κάποια πράγματα:
- Τα lockdown έχουν συγκεκριμένους στόχους. Εκείνο της πρώτης φάσης να καθυστερήσει την διάδοση και ιδιαίτερα την κορύφωσή της πανδημίας και όχι να την σταματήσει.
- Όσο δεν έχουμε ανοσία στην κοινότητα, τη λεγόμενη «ανοσία της αγέλης», δεν θα έχουμε τελειώσει με τον covid -19. Αυτή μπορεί ν’ αποκτηθεί με δύο τρόπους: ή με τη μόλυνση σημαντικού μέρους του πληθυσμού ή με μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού στους ίδιους ή μεγαλύτερους αριθμούς, αναλόγως με την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και τη διάρκεια της ανοσίας που προσδίδει.
Η επιστημονική κοινότητα έκανε και κάνει την μεγαλύτερη προσπάθεια που έγινε ποτέ για ν’ αποκτηθεί σύντομα ένα αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο. Φαίνεται όμως ότι αυτό δεν θα είναι ένα απόλυτο όπλο, όπως εκείνο της πολυομυελίτιδας που εξαφάνισε το αντίστοιχο νόσημα, αλλά βοηθητικό, όπως της γρίπης. Παράλληλα, η μαζική παραγωγή και διανομή του στο σύνολο του πληθυσμού (αν όλα πάνε καλά στις δοκιμές που τρέχουν) δεν θα ξεκινήσει πριν από την άνοιξη και δεν θα ολοκληρωθεί πριν από το φθινόπωρο του 2021. Αν η διανομή έχει πρόσθετες δυσκολίες λόγω απαιτούμενης ψύξης και αν η επιτυγχανόμενη ανοσία του δεν είναι μακροχρόνια και χρειαστεί νέα δόση, τότε ίσως να αποκτήσουμε έναν πληθυσμό εμβολιασμένων που θα σηκώσει το τείχος της επιθυμητής ανοσίας το τέλος του 2021. Θέμα αποτελεί και αν το εμβόλιο πρέπει κάθε χρόνο να επικαιροποιείται αναλόγως, λόγω μεταλλάξεων του ιού.
Αν τα παραπάνω είναι λογικά και ισχυρά, τότε έχουμε, το λιγότερο, ένα δύσκολο οκτάμηνο για να δούμε κάποιο φως στο τούνελ.
Στο πλαίσιο αυτό αρκετά θέματα τίθενται από την απόφαση για γενικό lockdown στην Αττική.
Ποιος ακριβώς θα είναι ο στόχος του;
Φυσικά, αυτή τη φορά όχι να δοθεί χρόνος στο σύστημα περίθαλψης. Αν οι αρχές δεν κατάφεραν να το ανασυγκροτήσουν κατά τον σημαντικό αποκτηθέντα χρόνο, την άνοιξη και το καλοκαίρι, γιατί θα τα καταφέρουν σε μικρότερο χρόνο τώρα;
Αν στόχος είναι να πλησιάσουμε χρονικά σ’ έναν μαζικό εμβολιασμό, η διάρκειά του πρέπει να είναι μεγάλη, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για την οικονομία και την κοινωνία.
Αν θα στοχεύει στη μείωση του δείκτη μετάδοσης θα πρέπει να είναι πολύ μακροχρόνιο.
Ένα γενικευμένο lockdown είναι πιθανό να επέφερε μεγέθυνση της ήδη παρατηρούμενης κόπωσης των πολιτών (ιδιαίτερα των νέων), με συνέπεια την αρνητικότητα απέναντι στο lockdown ή σε οποιοδήποτε περιοριστικό μέτρο ακολουθήσει. Κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι δυνατόν να εμφανιστεί το χειρότερο, το φαινόμενο της γρίπης του 1918-19, όπου η κοινωνία αδιαφόρησε για την εκατόμβη θυμάτων. Ίσως συνηθίσουμε να ζούμε με σοβαρούς αριθμούς διασωληνώσεων και θανάτων.
Ενώ το μείζον ζήτημα είναι η βλάβη στην οικονομία. Δεν είναι δύσκολο να προβλέψουμε μια νέα βαθιά ύφεση καθώς, πέραν του περιορισμού των δραστηριοτήτων, το lockdown θα δώσει αρνητικά μηνύματα στις επιχειρήσεις και τις αγορές, με επιπτώσεις που θα παραμείνουν και μετά την άρση του. Παράλληλα, αρκετές από τις ήδη χτυπημένες επιχειρήσεις δεν θ’ αντέξουν και θα κλείσουν οριστικά. Όλες αυτές οι δυσμενείς εξελίξεις, με μη προβλέψιμες κοινωνικές συνέπειες, θα απαιτήσουν πολύ χρόνο και πόρους για ν’ αναταχθούν.
Πιστεύω ότι, κάτω από αυτές τις συνθήκες, γενικό lockdown δεν πρέπει να γίνει. Η ασθένεια covid-19 ήρθε για να μείνει και πρέπει ν’ αντιμετωπιστεί με μακρόχρονα ή μόνιμα μέτρα και θεμελιακές αλλαγές συμπεριφορών και διαδικασιών. Στο πλαίσιο αυτό, τεράστιες πρωτόγνωρες καλά σχεδιασμένες στη σύλληψη και την εφαρμογή τους προσπάθειες από το κράτος, τους οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς πρέπει να γίνουν έτσι ώστε οι πολίτες να τις εμπιστευτούν και να τις υιοθετήσουν. Αιχμή του δόρατος σ’ αυτές πρέπει να είναι η πληροφορική. Εκπαίδευση, πολιτισμός, διασκέδαση, διανομή υπηρεσιών πρέπει να περάσουν με γρήγορους και αυξανόμενους ρυθμούς στη διαδικτυακή δράση και διανομή.
Χρήματα γι’ αυτές τις αλλαγές που μπορεί να λειτουργήσουν μόνιμα μπορεί να αντληθούν από το ταμείο ανασυγκρότησης, ενώ τεχνογνωσία μπορεί ν’ αντληθεί από επιχειρήσεις και πολίτες. Είναι κρίμα, για παράδειγμα, τα περισσότερα παιδιά και οι έφηβοι να παίζουν στα δάκτυλα την τεχνολογία της πληροφορικής και να σερφάρουν για ποικίλους λόγους διασκέδασης, επικοινωνίας κ.λπ. και να μην μπορούν να εκπαιδευτούν μ’ αυτόν τον τρόπο. Όλη η εκπαιδευτική διαδικασία θα πρέπει να επανασχεδιαστεί. Το ίδιο και όσες διαδικασίες μπορούν να βοηθηθούν από την πληροφορική. Αλλά κι αυτές που δεν μπορούν μπορεί να αποκτήσουν επιτελικά σχέδια και συγκεκριμένα λογικά και ισορροπημένα πρωτόκολλα δράσης και συμπεριφοράς.
Κάπου διάβασα, και μου άρεσε, ότι ο κορωνοϊός είναι σαν έργο τέχνης. Όπως αυτό έτσι κι εκείνος αλλάζει την πρόσληψη του κόσμου, αλλά και του εαυτού, με συνέπειες στην καθημερινότητα, στις συλλογικές αντιλήψεις, στάσεις και συμπεριφορές, τελικά στη ζωή μας.
