Ναι, ο ράπερ Κάνιε Γουέστ (Kanye West) δεν είναι τίποτα λιγότερο από τιτάνας, καλλιτεχνικά μιλώντας. Είναι αδύνατο να περιγραφεί η σημασία του έργου του στο πλαίσιαο ενός μικρού κειμένου, αλλά ας προσπαθήσουμε να δούμε εν συντομία γιατί με το έργο του, από το My Beautiful Dark Twisted Fantasy μέχρι σήμερα, κατατάσσεται ανάμεσα στους σπουδαιότερους καλλιτέχνες στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού.
Το όριο που βάζω στο άλμπουμ του 2010 δεν είναι αυθαίρετο. Ώς εκείνο το σημείο έχει προσφέρει ορισμένα κλασικά άλμπουμ, τα οποία διακρίνονται για την πρωτοτυπία τους σε επίπεδο παραγωγής και συνθέσεων, για τη στιχουργική αρτιότητα και δεξιοτεχνία που κινείται ανάμεσα στη μαύρη ιστορία, το διαρκές πολιτισμικό τραύμα της δουλειάς, το γκέτο και την υπέρβασή του, τον έρωτα και την απογοήτευση, την υπαρξιακή κρίση (κρίσεις), το διάλογο με τους κλασικούς του είδους, τον αυτοσαρκασμό, την ψυχανάλυση και την ατομική βιογραφία του. Όλα αυτά τα συζητάει με εξαιρετική λεπτότητα και σαρωτικό χιούμορ, γεγονός που καθιστά και αυτή την πρώτη φάση του έργου του αξιοσημείωτη, όμως δεν μπορεί να συγκριθεί με ό,τι ακολουθεί από το 2010 και μετά.
Η καταβύθιση στον ιουδαιοχριστιανισμό
Εντελώς λανθασμένα, πολλοί υποστηρίζουν ότι η «χριστιανική στροφή» του Κάνιε έρχεται το 2019 με το άλμπουμ του Jesus is King. Η άποψη αυτή είναι εντελώς άστοχη και συνήθως συνοδεύεται από μια σειρά άλλων λανθασμένων απόψεων. Συνοπτικά, χοντρικά και με σημείο εστίασης μόνο το εν λόγω άλμπουμ, όσοι κρίνουν τον Κάνιε υποστηρίζουν ότι «έχει τρελαθεί» και ότι το έργο του αυτό αποτελεί απόδειξη μιας συντηρητικής στα όρια της αντίδρασης στροφή στη αστόχαστη θρησκοληψία. Συνεχίζουν, λέγοντας ότι «τα πράγματα βρωμούσαν από τότε που φόρεσε το MAGA καπέλο» ή ακόμα όταν εμφανίστηκε παραληρηματικός στο TMZ, αρνούμενος την ιστορικότητα της μαύρης δουλείας.
Φαντάζομαι ότι όσοι βρήκαν αποτρόπαια την εικόνα του με το προεκλογικό και μετεκλογικό καπέλο της υποψηφιότητας Ντόναλντ Τραμπ, έχουν ξεχάσει το περίεργο φλερτ και τη σαγήνη του Ντέιβιντ Μπόουι με τον ολοκληρωτισμό την περίοδο 1975-1976 και το άλμπουμ του The Thin White Duke. Αυτή η αναφορά δεν σημαίνει ότι πρέπει κανείς να μέμφεται γενικά και αόριστα τον Μπόουι για εκείνη την περίοδο που βρισκόταν, κατά δήλωσή του, υπό τη διαρκή και ποσοτικά απάνθρωπη επήρεια κοκαΐνης. Σημαίνει, όμως, ότι και η κίνηση του Κάνιε θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως ένα ωραίο προκλητικό παιχνίδι με την ιδέα ότι είναι αδιανόητο ένας αφροαμερικανός να υποστηρίζει το ρεπουμπλικανικό κόμμα και δη τον Τραμπ. Σίγουρα, δεν θα έπρεπε να θεωρείται αδιανόητο ούτε το πρώτο ούτε το δεύτερο. Όποιος το βρίσκει αυτό αδιανόητο πρέπει να σκεφτεί λίγο καλύτερα μην είναι βαθιά και ανεπίγνωστα ρατσιστής, όπως σωστά επισημαίνει σε πρόσφατη συνέντευξη του στο Forbes ο Γουέστ.
Όταν μιλάω για καταβύθιση στον ιουδαιοχριστιανισμό εννοώ τα εξής: όλα τα άλμπουμ του Κάνιε Γουέστ από το 2010 εμποτίζονται από έναν πολυεπίπεδο, διεισδυτικό, έντονα φιλοσοφικό, σαγηνευτικό, συγκροτημένο θεολογικό στοχασμό πάνω στο είναι και την ύπαρξη. Αυτό δεν σημαίνει ότι μόνο αυτό τα χαρακτηρίζει, κάθε άλλο. Όλες οι διαστάσεις του πρώιμου έργου του είναι εκεί σε διαφορετικές ποσότητες κάθε φορά, όμως φωτίζονται πολύ εντονότερα από τη συνεχή παρουσία ιδεαλιστικών, έντονα πλατωνικών και ιουδαιοχριστιανικής έμπνευσης διακλαδώσεων. Κάποιες φορές αυτό είναι εντελώς προφανές, όπως στην περίπτωση του Yeezus του 2013, στο οποίο ο Κάνιε μιλάει σαν/παριστάνει/εμπνέεται από τον θεό της Παλαιάς Διαθήκης. Άλλες φορές, η ζυγαριά γέρνει στην πιο ήπια, συγχωρητική και έμπλεη αγάπης και συγχώρεσης χριστιανική διδασκαλία (βλέπε για παράδειγμα το Father Stretch My Hands Pt. 1). Σε όλες τις περιπτώσεις, και τα πέντε άλμπουμ από το 2010 και μετά εμπνέονται κυρίως από τις γραφές για να μιλήσουν για όλες τις διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης με τρόπους αναζωογονητικούς, χαριτωμένους, παιχνιδιάρικους, φιλάνθρωπους, έντονα στοχαστικούς, χιουμοριστικούς, αυτοσαρκαστικούς, υπαρξιακούς, ψυχαναλυτικούς, φιλοσοφικούς, φιλελεύθερους κ.λπ.
«Το 2020 θα ψηφίσω Tραμπ»
Αυτή ήταν η προ μηνών δήλωσή του. Είχε προηγηθεί η διαβόητη επιλογή του με το MAGA καπέλο, συναντήσεις με τον Αμερικανό Πρόεδρο και μια ομολογουμένως θολή πολιτική ρητορική. Τα προβλήματα με την υπόθεση «ο Kάνιε υποψήφιος πρόεδρος”» είναι πολλά, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αδικεί τον εαυτό του και δεν καταφέρνει να κάνει ορισμένα σωστά points που έχει στο μυαλό του. Μια από αυτές τις περιπτώσεις άδικης κριτικής είναι η εμφάνισή του στο TMZ, στη οποία αναφέρθηκα παραπάνω. Στο συγκεκριμένο βίντεο τον βλέπουμε σαφώς αποπροσανατολισμένο και γνωρίζουμε ότι την περίοδο εκείνη νοσεί ψυχικά. Παρενθετικά, καλό θα ήταν να προσέχουν οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν εκφράσεις του τύπου «είναι τρελός» για συνανθρώπους που πάσχουν και παλεύουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους.
Εκείνο για το οποίο κατηγορήθηκε στο συγκεκριμένο βίντεο είναι ότι ξεπλένει τη δουλεία με τη φράση του “that sounds like a choice”. Αδυνατώντας να εξηγήσει τι εννοεί, καταφέρνει σε μερικά δευτερόλεπτα να χαρακτηριστεί ρατσιστής κατά της φυλής (του). Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Αυτό που προσπαθεί αλλά δεν καταφέρνει να πει δεν είναι ούτε ιδιαίτερα πρωτότυπο ούτε εξωφρενικό: η ιδέα είναι ότι όσο οι Αφροαμερικανοί συνεχίζουν να αναφέρονται στο τραυματικό παρελθόν τους σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα, τότε συνεχίζουν να αδυνατούν να φανταστούν τους εαυτούς τους ως κάτι διαφορετικό από απογόνους των δούλων και άρα δεν μπορούν να απελευθερωθούν από τα δεσμά της ταυτότητας. Η κουβέντα αυτή είναι τεράστια και δεν γίνεται να συνεχιστεί εδώ. Για όσους ενδιαφέρονται προτείνω το κεφάλαιο του Ron Eyerman για το τραύμα της δουλείας στον συλλογικό τόμο του Jeffrey Alexander για το πολιτισμικό τραύμα.
Όταν ο Γουέστ υποστηρίζει ότι οι Δημοκρατικοί προσπαθούν να εκβιάσουν συναισθηματικά τους αφροαμερικανούς πολίτες λέγοντάς τους ότι είναι αδιανόητο να ψηφίσουν Tραμπ, κάνει ένα καλό point για τη στάση τους και τις πολιτικές τους τα τελευταία χρόνια. Στάση και πολιτικές που εν πολλοίς ανέδειξαν τον Tραμπ και τον οδήγησαν στην προεδρία. Νομίζω ότι αυτό που προέχει στην επιλογή του Κάνιε Γουέστ να υποστηρίξει τον Tραμπ είναι ακριβώς αυτή η πατροναριστική, εργαλειακή και ψευδεπίγραφα φιλελεύθερη στάση αρκετών δημοκρατικών συστημικών φωνών. Αυτό που επίσης μπορεί να εξηγήσει τη στήριξή του στο πρόσωπο του Tραμπ είναι ότι ένας Αφροαμερικανός μπορεί να ψηφίζει το ρεπουμπλικανικό κόμμα (να συμφωνεί δηλαδή με κάποια κομμάτια της κάποτε συντηρητικής, κάποτε φιλελεύθερης, κάποτε ελευθεριακής ατζέντας) χωρίς να είναι προδότης ή αποστάτης ή πλανεμένος ή αυτοκαταστροφικός.
Ο βασικός στόχος του είναι το 2024, μάλλον
Είναι πολύ δύσκολο για τον Κάνιε Γουέστ να καταφέρει να πετύχει κάτι θετικό από την όλη προσπάθειά του. Το παιχνίδι στο οποίο θέλει να παίξει είναι τρομακτικά περίπλοκο και ο ίδιος συχνά υπερεκτιμά τις δυνάμεις του, κυνηγάει τις εντυπώσεις, βιάζεται, αγνοεί τους συσχετισμούς, κινητοποιείται δυσανάλογα από τα ιουδαιοχριστιανικά ιδεώδη του. Επίσης, τα μηνύματά του είναι συχνά αντιφατικά και συνενώνουν ιδέες που δύσκολα μπορούν να συνδεθούν στο μυαλό ενός ψηφοφόρου (για παράδειγμα η βαθιά χριστιανική πίστη του και το πολυγαμικό μοντέλο που έχει υιοθετήσει στην προσωπική του ζωή. Βλέπε, για παράδειγμα το No Church In The Wild).
Αυτό που μπορούμε να υποθέσουμε με σχετική ασφάλεια είναι ότι η υποψηφιότητά του για το 2020 θα είναι κομμάτι ενός trade-off με τους Ρεπουμπλικάνους για το 2024. Ήδη, αδυνατεί βάσει του συντάγματος να διεκδικήσει την ψήφο των πολιτών σε αρκετές πολιτείες, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν, αριθμητικά μιλώντας, να εκλεγεί πρόεδρος στις επερχόμενες εκλογές. Αυτό που μπορεί να πετύχει όμως είναι το εξής: να βοηθήσει τον Ντόναλντ Τραμπ να εκλεγεί προσελκύοντας ένα κομμάτι της αφροαμερικανικής ψήφου εις βάρος του Τζο Μπάιντεν. Με βάση αυτό το δώρο του στους Ρεπουμπλικάνους θα προσπαθήσει να χτίσει συμμαχίες εντός του κόμματος και να απευθυνθεί στους συντηρητικούς ψηφοφόρους προτάσσοντας το χριστιανικό έργο και ήθος του για να διεκδικήσει με αξιώσεις την προεδρία το 2024. Στο δρόμο αυτό είναι πολύ πιθανό να τον δούμε να υιοθετεί και υπερσυντηρητικές θέσεις, χωρίς πράγματι να τις πιστεύει.
Όπως και να ‘χει, εάν καταφέρει να πείσει τα επόμενα χρόνια τους μεγάλους αφροαμερικανούς παίκτες της μουσικής βιομηχανίας για την αγαθότητα των προθέσεών του και την αξιοπιστία του, δεν είναι απίθανο να δούμε αρκετά μεγάλα ονόματα να συμπαρατάσσονται στην προσπάθειά του. Εάν αυτό συνδυαστεί με την εμπιστοσύνη των πιο συντηρητικών τμημάτων της αμερικανικής κοινωνίας, τότε μπορεί να δούμε τον Kάνιε Γουέστ να εκλέγεται πρόεδρος το 2024 με το ρεπουμπλικανικό κόμμα. Εάν συμβεί αυτό, και μετά από μια οκταετία Tραμπ, τότε θα μπορούμε να πούμε ότι η πραγματικότητα είναι τρομακτικά πιο περίπλοκη απ’ όσο συνήθως νομίζουμε.