Το είδος της πολιτικής βίας που κυριάρχησε στη μεταπολιτευτική Ελλάδα μέχρι και σήμερα χαρακτηρίστηκε από την εργαλειοποίησή της, ως μέσο δόμησης των εκάστοτε επαναστατικών οραμάτων. Αν και το φάσμα της κυρίαρχης πολιτικής βίας από το 1974 δεν είναι συνεκτικό ως προς τους επιδιωκόμενους σκοπούς – οι οποίοι ποικίλλουν: από τους ρέκτες της άλλοι ζητούν την έλευση της αταξικής κοινωνίας και την αποκατάσταση της «πραγματικής» δημοκρατίας, άλλοι αρκούνται στην ένοπλη καταγγελία του έλληνα μικροαστού και την καταστροφή του κράτους. Ωστόσο, η αναζήτηση κοινωνικής απήχησης ήταν ο κοινός παρονομαστής των οργανώσεων που έδρασαν και δρουν μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο.
Στρατηγικά, επελέγη η βίαιη προπαγάνδα διά της πράξεως ή, αλλιώς, η ατομική τρομοκρατία με σαφή και συγκεκριμένη στόχευση την οποία εισήγαγαν οι ρώσοι αναρχικοί στα τέλη του 19ου αιώνα. Η «αφύπνιση των μαζών», η «επιτυχία του τρομοκρατικού κινήματος και της πράξης που θα μετουσιωθεί σε ιδέα», καθώς και η δύναμη της πράξης που «μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερη προπαγάνδα κι από χιλιάδες φυλλάδια» ήταν δομικά στοιχεία στη σκέψη αναρχικών θεωρητικών όπως ο Μπακούνιν, ο Μορόζοφ και ο Κροπότκιν, ενώ η τρομοκρατία, ως ένδοξη παραπομπή στη Γαλλική Επανάσταση, επί της αρχής, θεωρήθηκε το βασικότερο εργαλείο κοινωνικής αλλαγής, γι’ αυτό έκτοτε υιοθετήθηκε από τα επαναστατικά κινήματα του 20ού αιώνα.
Στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, η επιλογή βίαιης δράσης δημιούργησε εν πολλοίς ένα ευθύγραμμο στρατηγικό συνεχές εντατικοποίησης της βίας, με στόχο της παραγωγή θαματικών ειδήσεων. Είναι χαρακτηριστικά τα πρωτοσέλιδα που παρήγαγε η δράση της τρομοκρατικής 17 Νοέμβρη, ενώ γνωστοί είναι και οι οντολογικοί προβληματισμοί του Επαναστατικού Λαϊκού Αγώνα (ΕΛΑ) σχετικά με την απήχηση της δράσης του, που ήταν η αιτία αλλεπάλληλων διασπάσεων της οργάνωσης.
Αυτό ακριβώς το συνεχές ήρθε να ανακόψει η επονομαζόμενη αναρχική συλλογικότητα Ρουβίκωνας, που αξιοποιεί τη θεωρητική κατασκευή των προκατόχων της: την προπαγάνδα διά της πράξεως, χωρίς ωστόσο το αποτέλεσμα της βίαιης δράσης των προγενέστερων. Η στρατηγική καινοτομία του Ρουβίκωνα επετεύχθη μέσα από την αποτελεσματική προπαγάνδα των θεαματικών ειδήσεων χωρίς τρομοκρατία και χωρίς θύματα. Με «γνώση των ορίων της συγκυρίας» (κατά τα κείμενα της οργάνωσης), ο Ρουβίκωνας αφουγκράστηκε το περιρρέον αίσθημα κοινωνικής αναξιοπρέπειας της χρόνιας αγανακτισμένης κοινωνίας που νομιμοποίησε την ελεγχόμενη βία. Με επιδιωκόμενο σκοπό την «αντίσταση στα μνημόνια και στη λιτότητα» –εφ’ όσον «βρισκόμαστε μακριά από τον τελικό στόχο της Αναρχίας και του Κομμουνισμού»– ο Ρουβίκωνας διατείνεται πως δίνει «μάχες οπισθοφυλακής», έχοντας επιλέξει τα όρια της βίας και επιδιώκοντας τη συμπόρευση με την κοινωνική βάση. Μέσα από συμβολικές καταλήψεις και καταδρομικές επιθέσεις σε εταιρείες, πρεσβείες, γραφεία κομμάτων και ΜΜΕ, καθώς και σε συμβολαιογραφεία (υπερασπιζόμενος ακόμα, έναν από τους βασικότερους πυλώνες του, κατά Τζον Λοκ, κλασικού φιλελευθερισμού, την ιδιοκτησία), ο Ρουβίκωνας προτάσσει το ηθικό πλεονέκτημα του καταπιεσμένου που επιβάλλεται να αντιδράσει και να εξεγερθεί – ιδίως μάλιστα εν μέσω οικονομικής κρίσης. Το νέο χαρακτηριστικό της δράσης του είναι πως αν και ο Ρουβίκωνας αποδέχεται τη βία ως πολιτικό εργαλείο (θέση καθόλου πρωτότυπη και απόλυτα συνεπής με την παράδοση της αναρχικής δράσης και των άκρο-αριστερών κινημάτων κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα), ωστόσο επιλέγει πολιτικά οροθετημένο επίπεδο βίας «παρεμβάσεων», χωρίς αίμα, χωρίς πρόκληση σωματικών βλαβών, χωρίς σοβαρές φθορές σε δημόσια ή ιδιωτική περιουσία. Καταφέρνει –με όρους των ΜΜΕ– να πουλήσει θεαματικές ειδήσεις, χωρίς αυτές να υπάρχουν, τηρώντας (πάντα σύμφωνα με τα κείμενα της οργάνωσης) μια «εκβιαστική στάση στα ελληνικά Mediaπου έχει λειτουργήσει ώς τώρα».
Από την άλλη, επιλέγοντας στρατηγικά πράξεις ελεγχόμενης βίας κατά του κράτους και ακροβατώντας στα όρια της νομιμότητας, ο Ρουβίκωνας έχει προκαλέσει μια γενικευμένη αμηχανία στους εντεταλμένους φορείς επιβολής του νόμου αλλά και στον δημόσιο διάλογο, αμηχανία που πάντως η οργάνωση χειρίζεται με αδεξιότητα: ενώ προτάσσει τον ακτιβιστικό χαρακτήρα της δράσης της –από τον οποίο προκύπτουν και οι όποιες συγχύσεις περί «ατιμωρησίας»– παίζει, παράλληλα, επιπόλαια το κλασικό χαρτί της εξάντλησης της εγγενούς αγριότητας του κράτους προς τα μέλη της, κάτι που βέβαια δεν υφίσταται –τουλάχιστον όχι ακόμα. Επιπλέον, με απώτερο σκοπό την κοινωνική απελευθέρωση των μαζών, ο Ρουβίκωνας επιδιώκει τη δημιουργία μιας υποτονικής έντασης διασπείροντας την αγωνιώδη αναμονή του επόμενου χτυπήματος – ένταση, η οποία προς το παρόν εξαντλείται, σχεδόν αποκλειστικά, στην πολιτική εκμετάλλευση από την κομματική αρένα. Άλλωστε, είναι μάλλον απίθανο η μάζα να θέλει να απελευθερωθεί μέσω της αναρχικής ηθικής, ή έστω παραπέμποντας σ’ αυτή.
Το επόμενο χτύπημα του Ρουβίκωνα, πιθανότατα, θα είναι παρόμοιο με τα προηγούμενα: μια χαμηλής έντασης βίαιη διαμαρτυρία κατά του συστήματος. Και η επιτυχία του χτυπήματος θα είναι ότι θα γίνει και πάλι «πρώτη είδηση». Θα έχει έτσι επιτελέσει τον άμεσο στόχο του – ακόμα κι αν ο Ρουβίκωνας ισχυρίζεται πως θα συνεχίσει να υπάρχει «μια χαρά» χωρίς τα Media, αφού κάποια στιγμή θα τελειώσουν.
Το κατά πόσον, βέβαια, η αναρχική συλλογικότητα, παρά τις ανοιχτές διαδικασίες δράσης, τα «μαζικά καλέσματα» και διάφορες άλλες εκδηλώσεις, θα καταφέρει να βγει από τον μικρόκοσμό της και να συμπαρασύρει τη λαϊκή βάση, αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Πηγές:
GarrisonAr. H. (2004)Defining terrorism: philosophy of the bomb, propaganda by deed and change through fear and violence,Criminal Justice Studies,17:3,259-279
Laquer, W. & Alexander, Y. (Eds), The Terrorism reader: A historical anthology, NY: New American Library, New York, 1987
Novak, D. “Anarchism and Individual Terrorism.” The Canadian Journal of Economics and Political Science / Revue Canadienne D'Economique Et De Science Politique, vol. 20, no. 2, 1954, pp. 176–184.
Συνέντευξη μελών του Ρουβίκωνα σε κανάλι της Λατινικής Αμερικής. Διαθέσιμο σε https://www.youtube.com/watch?v=tXqPPIYLRqo&feature=share
