Κατ’ αρχάς να σας ζητήσω μία χάρη. Αν δεν έχετε διαβάσει το Σύνταγμα από αρχής μέχρι τέλους, σταματήστε τώρα, πείτε πως πηγαίνετε για τσιγάρα και αφιερώστε 20’ σε αυτό. Συναπαρτίζεται από μόλις 120 άρθρα, σε κατανοητή γλώσσα. Θα καταλάβετε ανέλπιστα πολλά για τις αρχές που μας βοηθούν να συμπράξουμε σε κοινωνία. Το Σύνταγμα δεν αποτελεί απλά ένα μηχανισμό για να διαχωρίζει τους δικηγόρους σε συνταγματολόγους και λοιπούς. Αποτελεί την πυξίδα της κοινωνίας, μέσω του πολιτεύματος που διευθετεί. Σε μία ευνομούμενη κοινωνία, το Σύνταγμα απασχολεί πολύ λίγους, αλλά αφορά τους πάντες, αφού ορίζει την ποιότητα της ζωής μας ως πολίτες και την ελευθερία μας.
Για παράδειγμα, μπορεί να μην έχετε διαβάσει τα άρθρα σχετικά με τη δικαστική εξουσία, σε αυτά όμως βρίσκονται οι αρχές οι οποίες θα σας προστατέψουν εάν, ο μη γένοιτο, βρεθείτε αντιμέτωπος με το νόμο, δίκαια ή άδικα. Οι νομικοί που γνωρίζω χαρακτηρίζουν το Ελληνικό Σύνταγμα προοδευτικό και ενίοτε λίγο φλύαρο. Από το σχολείο θυμάμαι επίσης πως οι πρώτες τρεις Συντακτικές Εθνοσυνελεύσεις είχαν ψηφίσει αρκετά προοδευτικά Συντάγματα, επηρεασμένες από τις κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη.
To Ηνωμένο Βασίλειο έχει «άγραφο» Σύνταγμα, ενώ οι Ηνωμένες πολιτείες έχουν ένα Σύνταγμα παλιότερο από το δικό μας, το οποίο επικαιροποιείται συχνά με προσαρτήσεις. Η ίδια η ύπαρξη Συντάγματος δε σημαίνει πολλά για τους πολίτες μίας χώρας. Σύνταγμα θα βρει κανείς σε πολλές δικτατορίες και ανελεύθερες χώρες. Σύνταγμα είχε και η Χούντα.
Αποτελεί το πρώτο βήμα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί εγγύηση για τη θεσμική ποιότητα. Στην Ελλάδα, το Σύνταγμα ορίζει ένα φιλελεύθερο πολίτευμα για τους Έλληνες. Αυτό βέβαια δεν μας εμπόδισε να το αντιμετωπίσουμε όπως όλους τους κανόνες στην Ελλάδα. Ανάλογα με τα κέφια μας.
Παρ’ ότι μη νομικός μπορώ να σκεφτώ διάφορες προβλέψεις του Συντάγματος που δεν τηρούνται, ή τηρούνται στο γράμμα αλλά όχι στο πνεύμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προσθήκη τροπολογιών στα νομοσχέδια, άσχετα με το αρχικό περιεχόμενο. Οι φίλοι δικηγόροι θα σας ενημερώσουν για νόμους που εφαρμόζονται για πολλά έτη, προτού ακυρωθούν ως αντισυνταγματικοί.
Πολλές είναι και οι περιπτώσεις όπου το Σύνταγμα εφαρμόζεται κατά περίπτωση. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την απόφαση για το Mall, στην οποία μάθαμε πως η ανέγερση του κτιρίου αντίκειται στο Σύνταγμα. Ένα κτίριο αποδεικνύεται αντισυνταγματικό κοντά μία δεκαετία μετά το χτίσιμό του; Και αν όντως είναι αντισυνταγματικό το κτίριο, γιατί δεν το γκρεμίζουμε; Δεν ισχύει πια εκεί το Σύνταγμα;
Χαρακτηριστικές είναι και οι μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις που κρίνονται αντισυνταγματικές. Αλήθεια, γιατί είναι αντισυνταγματικές μερικές και όχι όλες; Και αν είναι, γιατί αναιρούνται σε μερικούς και όχι σε όλους αυτόματα ή γιατί δεν αναιρούνται εξ ολοκλήρου;
Σε όλα αυτά τα στραβά ήρθε και η καταπάτηση των διαδικασιών από την κυβερνώσα παράταξη. Ο Αλέξης Τσίπρας είχε δώσει σοβαρά δείγματα γραφής όταν αναλαμβάνοντας την εξουσία δεν παρέλειψε να μας ενημερώσει ότι η παράταξή του είναι «κάθε λέξη από το Σύνταγμα αυτής της χώρας». Μόνο ένας άνθρωπος που δεν αντιλαμβάνεται την ιερότητα της έννοιας του Συντάγματος μπορεί να λέει τέτοιες μπαλαφάρες. Μόνο μία προπετής παράταξη, με απόλυτη ασέβεια στο αίμα που χύθηκε για να μπορεί να υπάρχει και να τηρείται αυτό το Σύνταγμα θα τολμούσε να το καταχεριάζει με τέτοιο τρόπο.
Ο Αλέξης Τσίπρας, το ταραγμένο 2012, πήρε τη διερευνητική εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης και την ξεποδάριασε, πηγαίνοντάς τη σε θεσμούς άσχετους με τη διακυβέρνηση. Στη συνέχεια, προκάλεσε εκλογές με πρόφαση το πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας, μόνο και μόνο για να προτείνει τον δεύτερο αντιπρόεδρο της ΝΔ. Μετά προκάλεσε αλλοπρόσαλλες αρχαιρεσίες προκειμένου να αναδείξει στα ανώτερα δικαστήρια άτομα τα οποία εμφορούνται από το σεβασμό του ΣΥΡΙΖΑ προς τους θεσμούς.
Αργότερα προκάλεσε ένα δημοψήφισμα το οποίο αφορούσε ένα δημοσιονομικό θέμα, κάτι που απαγορεύεται ρητά. Πρόσφατα μας ενημέρωσε ότι συγκροτεί μία επιτροπή για την αναθεώρηση του Συντάγματος, η οποία δεν προβλέπεται από πουθενά από τις αναλυτικές και εξαιρετικά ασφαλείς διαδικασίες που προσδιορίζονται στο Σύνταγμα.
Τέλος, μας ενημέρωσε ότι προτίθεται να αυξήσει τα όρια ηλικίας των δικαστών, τα οποία προβλέπονται αυστηρά στο Σύνταγμα, ευνοώντας προφανώς τους όσους διόρισε στα ανώτατα δικαστήρια. Φαίνεται το «είμαστε κάθε λέξη από το Σύνταγμα» σημαίνει ότι μπορούμε και να το ξαναγράφουμε ανάλογα με τα κέφια μας.
Στην Ελλάδα, λοιπόν, το Σύνταγμα λοιπόν έχει αποκτήσει μία αόριστη αξία και ένα σεβασμό υπό αίρεση. Ανάλογα με την περίσταση μπορείς να δηλώσεις ότι πιστεύεις στο Σύνταγμα άνευ όρων, όταν αφορά την ιδέα, αλλά μπορείς να δηλώσεις ότι δεν πολυπιστεύεις στο Σύνταγμα, όταν αφορά επιμέρους άρθρα, την εφαρμογή του ή την αναθεώρησή του.
Στη γενικευμένη αοριστία, καθένας μπορεί να χρησιμοποιεί το Σύνταγμα σαν επιχείρημα για κάθε πιθανή άποψη. Σαν κοινωνία αδιαφορήσαμε για το Σύνταγμα. Δε διδάσκεται στα σχολεία, δε διδάσκεται στα πανεπιστήμια, ενώ οι πολιτικοί αδυνατούν να καταλάβουν ότι η ύπαρξή τους εκπορεύεται από αυτό. Τα ανώτατα δικαστήρια εκδίδουν αποφάσεις που γίνονται αντικείμενο χλευασμού. Οι ίδιοι οι πολίτες σιωπούν όταν μαγαρίζεται.
Γι’ αυτό προτείνω το άρθρο 120 να μη μιλάει καθόλου για τον πατριωτισμό των Ελλήνων, αλλά για τα κέφια τους.
