Tη συνάντηση του Ερντογάν με τον Πούτιν την περιμέναμε, αφού, ούτως ή άλλως, η προπαρασκευή είχε γίνει αρκετά πριν από το πραξικόπημα.
Στην περίπτωσή μας, εκείνο που θα έπρεπε να μας απασχολεί πολύ περισσότερο, είναι, κυρίως, ποιες δυνατότητες έχει η Ελλάδα για άσκηση σοβαρής εξωτερικής πολιτικής, στις συγκεκριμένες συνθήκες – ή, ακόμη χειρότερα, γιατί δεν ασκήσαμε συγκεκριμένες πολιτικές, μολονότι φαινόταν καθαρά τι πρόκειται να συμβεί.
Στην περίπτωσή μας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και ο τρόπος με τον οποίο ενημερωνόμαστε.
Ένα παράδειγμα: στο συλλαλητήριο της 7ης Αυγούστου, παρευρίσκονταν ο αρχηγός του CHP (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα) και του MHP (Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος), ο αρχηγός των Ενόπλων δυνάμεων. Ενώ ήταν απών γιατί δεν προσκλήθηκε, πρώτα και κύρια, ο αρχηγός του HDP (Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών).
Θεωρώ άσκοπο, πάντως, να μπλέξω τη σημερινή μου παρέμβαση στην άχαρη κουβέντα για τη δημοκρατία στη Τουρκία. Θα έχουμε καιρό να το συζητήσουμε στο μέλλον.
Αυτό που μας αφορά όμως, εδώ, σήμερα, είναι η κατεύθυνση της Τουρκίας, ποιον δρόμο παίρνει.
Ένα πράγμα είναι σίγουρο: η μεθεπόμενη μέρα (γιατί η επόμενη έφυγε και πέρασε) θα είναι τελείως διαφορετική. Ο Ερντογάν, δεν θα δώσει μάχη χαρακωμάτων, κατά τη γνώμη μου, για να επιβεβαιώσει την κυριαρχία του, διά του καινούργιου συντάγματος. Έχει πολλές και διαφορετικές ευκαιρίες να το πετύχει.
Ο Ερντογάν, σήμερα, καίγεται για ένα πράγμα: μπορεί να παίξει το ρόλο του «νέου πατέρα» του έθνους;Ξέρει ότι χωρίς διασφαλισμένη εθνική ενότητα δεν πρόκειται να το πετύχει. Αυτή την εγγύηση του την παρέχει, σήμερα, η προσέγγιση με το κόμμα του Κεμάλ (CHP). Τα στελέχη του οποίου, έντρομα μήπως και τους φορτώσουν αμαρτίες παρελθόντων ετών, καταδίκασαν απερίφραστα (και ορθότατα) το πραξικόπημα. Πάντως, κατόπιν, έβαλαν πολύ νερό στο κρασί τους, και αυτό δεν βοηθάει τις εξελίξεις.
Αυτό που πολλοί ονομάζουν «νέα Τουρκία» δεν κουβαλάει επάνω του κανένα νεωτερισμό. Και όπως λέει ο φίλος Μπουράκ Μπεγκτίλ, φανατικός στο παρελθόν του CHP και του ρόλου των αξιωματικών στην υποτιθέμενη εγγύηση του δημοκρατικού πολιτεύματος, συγκρούστηκαν οι δύο κάστες. Δεν κατάφερε η μια να επιβληθεί απολύτως επάνω στην άλλη. Διαπίστωσαν όμως ότι είναι αδύνατον να μη συνυπάρξουν, γιατί τότε οι συνέπειες θα είναι απρόβλεπτες.
Κι έτσι, η μεγάλη σύμπραξη, που φαινόταν αναπόφευκτη, μετά τις εκλογές του προηγούμενου Ιουνίου, η σύμπραξη την οποία ο Ερντογάν κατέφερε να την τορπιλίσει επαναπροκηρύσσοντας εκλογές, για τον Νοέμβριο, εντείνοντας τον εμφύλιο και αφήνοντας χαίνουσες πληγές στο σώμα της Τουρκίας, υλοποιείται εκ των πραγμάτων σήμερα, σε τελείως διαφορετική στιγμή όμως και με τελείως διαφορετικούς όρους.
Αλλά μάλλον δεν είναι ακόμη πολύ αργά.
Κατά τη γνώμη μου, ένα γεγονός υπαγορεύει αυτή τη στιγμή την ενότητα. Έχουν όλοι συνειδητοποιήσει ότι ένα εθνικό κουρδικό κράτος, που αποφασίστηκε καιρό πριν, δημιουργείται τώρα στα νότια της Τουρκίας. Ο Ερντογάν προσπαθεί να διασφαλίσει τις συμφωνίες του με τον Μπαρζανί για τα πετρέλαια, οι οποίες συνεχίζουν να είναι ενεργές, κανείς δεν τις έχει αγγίξει και είναι αυτές για τις οποίες ο Πούτιν είχε απειλήσει ότι θα εξαφανίσει από προσώπου γης τον Ερντογάν και την οικογένειά του, πριν από λίγους μήνες.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι Ρωσία και Τουρκία θα δώσουν τα χέρια για το διαμελισμό της Συρίας. Ο Πούτιν θα κρατήσει τις βάσεις του κι ο Ερντογάν θα χαλαρώσει από την πίεση των Κούρδων στο Νότο.
Εδώ είναι που έχασε η Ευρώπη το παιχνίδι και είναι μάλλον αργά να μπορέσει να αναπληρώσει το κενό.
Στη Γερμανία, το κόμμα των Πρασίνων ζήτησε αρκετές φορές στο Κοινοβούλιο να υπάρξει έλεγχος κατά πόσον οι πρακτικές του Φετουλλάχ Γκιουλέν στη Γερμανία ήταν σύννομες και προβλέπονταν από το σύνταγμα.Απ’ ό,τι καταλαβαίνω, δεν ήταν ερωτήματα, που έμπαιναν μόνο λόγω της εκλεκτικής συγγένειας του κόμματος με τους Τούρκους.Ήταν φανερό ότι ακολουθούσαν πρακτικές που βρίσκονταν στα όρια της νομιμότητας. Και φυσικά δρούσαν ανενόχλητοι.
Είχαμε πει, πριν από καιρό, πως ο Ερντογάν είχε κάνει το πελώριο σφάλμα να ταράξει τις θρησκευτικές ισορροπίες στη Τουρκία. Το σφάλμα εκείνο τελικά το βρήκε μπροστά του.
Η εξέγερση στο Γκεζί, επί της ουσίας η εξέγερση των Αλεβιτών, έδειξε και τα πελώρια κενά της τουρκικής δημοκρατίας. Τις πραγματικές ανάγκες εκσυγχρονισμού ενός πολιτεύματος που, χρόνια πριν, είχε αρχίσει να δείχνει σημεία κόπωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Οζάλ, εκείνα τα χρόνια, βρήκε πολύ μεγάλη απήχηση σε δυνάμεις και κοινωνικά στρώματα που είχαν αρχίσει ήδη να αποκτούν μιαν άλλη συνείδηση για τη Νέα Τουρκία.
Το πρόβλημα του Ερντογάν, τα τελευταία τρία χρόνια, που συγκρούεται ανοικτά με το Τζεμαάτ και τους γκιουλενιστές, είναι ότι έχασε εν πολλοίς το μέτρο.
Κυρίως, λησμόνησε πως μια από τις βασικές αιτίες που εκτόξευσαν τη δημοτικότητά του στα ύψη ήταν η σφοδρή επίθεσή του στο ήδη εξαθλιωμένο ηθικά και πολιτικά πολιτικό προσωπικό του παρελθόντος, που βούλιαζε στα σκάνδαλα και τη διαφθορά. Απ’ ό,τι φαίνεται, ούτε σήμερα οι τούρκοι πολίτες θα ανεχθούν την «καλή διαφθορά», αντίθετα θα την αντιμετωπίσουν με εξ ίσου επιθετικούς όρους.
Θα επιμείνω εδώ, για άλλη μια φορά, πως η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία. Και θα ευχηθώ, κάποια στιγμή, να αρχίσουμε να συζητάμε σοβαρά για το τι γίνεται γύρω μας.
Τουλάχιστον όσοι έχουν πρόθεση να το κάνουν αυτό χωρίς παρωπίδες και χωρίς εύκολους αφορισμούς, στερεότυπα και δόγματα.
