Μεγάλη η ιστορία του Αγγελιοσήμου για όποιον έχει όρεξη να την διαβάσει[1] και άκρως παραπλανητική η υποστήριξή του από το πρόσφατο Υπόμνημα της ΠΟΕΣΥ [2].
Δύο είναι τα σημεία βασικά σημεία στα οποία η ΠΟΕΣΥ στηρίζει το αίτημα της για την συντήρηση του Αγγελιοσήμου: (i) ότι χάρη σ’ αυτό τα ταμεία των εργαζομένων στον Τύπο δεν χρειάζονται χρηματοδότηση από το κρατικό προϋπολογισμό και (ii) ότι το Αγγελιόσημο είναι το αντίτιμο απαλλοτριωθέντος ιδιωτικού πόρου, ήτοι του Λαχείου Συντακτών. Θα γίνει νύξη και για ένα πρόσθετο σημείο που μοιάζει να «αποκρύπτεται» από τη δημόσια συζήτηση, δηλαδή (iii) ποιο είναι το ποσό που συλλέγεται από το αγγελιόσημο και τέλος (iv) θα συνοψισθούν κάποιες σκέψεις.
(i) Είναι το Αγγελιόσημο ιδιωτική υπόθεση ή κρατική ενίσχυση;
Στη βάση του πρώτου επιχειρήματος, το Υπόμνημα αναφέρει ότι η κατάργηση του Αγγελιοσήμου (α) θα προκαλέσει «σημαντική δημοσιονομική επιβάρυνση σε μια εξαιρετικά δύσκολη για την εθνική οικονομία εποχή», ότι (β) «η κατάργησή του θα επιβαρύνει και εμμέσως το Ελληνικό Δημόσιο, στο βαθμό που αυτό υπό την ιδιότητά του ως εργοδότης (ΕΡΤ Α.Ε., ΑΠΕ-ΜΠΕ, γραφεία Τύπου) θα υποχρεωθεί να καταβάλλει εφεξής πλήρεις εργοδοτικές εισφορές» καθώς και ότι (γ) αντιστρατεύεται τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η χώρα από τα μνημόνια «για περιορισμό των ετήσιων μεταβιβάσεων από τον κρατικό προϋπολογισμό προς το συνταξιοδοτικό σύστημα». Για να αναλύσουμε τον ισχυρισμό, πρέπει να απαντήσουμε στο εξής απλό ερώτημα:
Ποιος πληρώνει επί της ουσίας το Αγγελιόσημο;
Οι εμπλεκόμενοι με το Αγγελιόσημο είναι (α) οι εργαζόμενοι στον Τύπο, (β) οι διαφημιστικές εταιρείες, (γ) η εργοδοσία (δ) οι διαφημιζόμενοι και (ε) οι καταναλωτές διαφημιζόμενων προϊόντων.
Είναι προφανές ότι οι κατηγορίες (α) και (β) δεν το πληρώνουν. Επίσης, ούτε και η εργοδοσία το πληρώνει: αν το πλήρωνε η εργοδοσία δεν θα είχαμε ανάγκη από σχετικό νόμο, το θέμα θα αφορούσε στενά την εργοδοσία και τους ασφαλισμένους και εμείς δεν θα ακούγαμε τίποτ’ για αυτό. Μας μένουν οι διαφημιζόμενοι και οι πελάτες/καταναλωτές τους. Οι διαφημιζόμενες εταιρείες υποχρεούνται στην καταβολή του Αγγελιοσήμου, το κόστος του οποίου (μαζί με τα υπόλοιπα κόστη των προϊόντων τους όπως κόστος παραγωγής, διοικητικά έξοδα, διαφήμιση κ.λπ.) μεταφέρεται αυτούσιο στην τιμή του προϊόντος/υπηρεσίας.
Ετσι, λοιπόν, το Αγγελιόσημο στην ουσία του είναι φόρος υπέρ τρίτων, τον οποίο πληρώνουμε όλοι μας όταν καταναλώνουμε τα εκατοντάδες προϊόντα που διαφημίζονται στα ΜΜΕ.
Όποιος δεν έχει πεισθεί, ας παρακολουθήσει και τον επόμενο συλλογισμό. Αν ο ισχυρισμός της ΠΟΕΣΥ ευσταθούσε, θα λύναμε άμεσα όλα μας τα δημοσιονομικά προβλήματα. Όντας το Αγγελιόσημο ένας φόρος υπέρ τρίτων, θα μπορούσαμε να επιβαρύνουμε τις διαφημίσεις με διάφορα «-όσημα», π.χ. υδραυλικόσημα, γκαρσονόσημα, ιατρόσημα, συμβουλόσημα κ.λπ., να ορίζαμε ότι θα αποδίδονται αυτά στα σχετικά ταμεία και έτσι θα τελειώναμε μια για πάντα με το δημοσιονομικό και το ασφαλιστικό πρόβλημα της χώρας.
Για όποιον ακόμα δεν έχει πεισθεί, να και μία ακόμα οπτική. Ας συνεχιστεί η συλλογή του Αγγελιοσήμου, αλλά να αποδίδεται στο κράτος. Και το κράτος να το αποδίδει στους ασφαλιστικούς φορείς των δημοσιογράφων. Θα έπρεπε βέβαια, στην περίπτωση αυτή, να λογοδοτήσει αν η πράξη αυτή εξυπηρετεί το Δημόσιο Συμφέρον.
(ii) Είναι το Λαχείο των Συντακτών «ιδιωτικό δικαίωμα»;
Το Υπόμνημα αναφέρει ότι «οι εργαζόμενοι στον Τύπο και τα ΜΜΕ δεν είναι διατεθειμένοι να απολέσουν βασικά ασφαλιστικά τους δικαιώματα, τα οποία ακόμα και κυβερνήσεις απολυταρχικές σεβάστηκαν». Είναι ενδιαφέρουσα σύμπτωση ότι επί απολυταρχικών κυβερνήσεων έγιναν οι μεγάλες αλλαγές στα ασφαλιστικά των εργαζομένων στον Τύπο. Θεσμοθετήθηκε το Λαχείο των Συντακτών (Μεταξάς), το Αγγελιόσημο (Τσολάκογλου) και καταργήθηκε το πρώτο με ενίσχυση του δεύτερου (Παπαδόπουλος).
Στο θέμα μας όμως: είναι δυνατόν να λέμε ότι το Λαχείο των Συντακτών μπορεί να είναι ένα ιδιωτικό δικαίωμα; Ο τζόγος βρίσκεται υπό τον απόλυτο έλεγχο του κράτους το οποίο εκχωρεί σχετικά δικαιώματα σε δημόσους (παλαιότερα) και ιδιωτικούς φορείς για να τον διαχειρίζονται καταβάλλοντας σχετικά αντίτιμα. Γιατί λοιπόν το Λαχείο των Συντακτών να έχει κάποιο άλλο δικαίωμα; Μήπως ήταν ένα κεκτημένο των συντακτών; Δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί κεκτημένο οτιδήποτε όταν δεν έχει γίνει κάτι ιδιαίτερο για να κατακτηθεί. Δεν μπορεί να θεωρείται λοιπόν δικαίωμα το οποίο έχασαν οι συντάκτες.
Να το δούμε και με άλλη οπτική γωνιά. Αν το κράτος εκχωρούσε το δικαίωμα του Λαχείου στους συντάκτες, θα έπρεπε να εκχωρήσει το ίδιο δικαίωμα σε όλους τους κλάδους επαγγελματιών, εργαζομένων κ.λπ. Αποτέλεσμα αυτού θα ήταν το κάθε λαχείο να αγοράζεται μόνο από τους εργαζομένους του κλάδου του (γιατί ένας γιατρός να αγοράσει το λαχείο συντακτών ή ένας συντάκτης το λαχείο των υδραυλικών). Συνεπώς, κάθε κλάδος θα πλήρωνε τα δικά του και μόνο, σαν τις εισφορές που δίνουν σήμερα οι εργαζόμενοι. Συνεπώς, κανένα λαχείο δεν θα απέδιδε οποιοδήποτε όφελος στους εργαζομένους του κλάδου του.
(iii) Τι ποσό συγκεντρώνεται με το Αγγελιόσημο;
Θα ήταν ενδιαφέρον αν η ΠΟΕΣΥ έκανε μία έκθεση παρουσιάζοντας για κάθε ένα από τα έτη 2000 έως 2015 (α) τα ποσά που έχουν συλλεχθεί από το Αγγελιόσημο, (β) τι ποσό από αυτό πήγε στα ταμεία των δημοσιογράφων (γ) τι ποσά έδωσαν οι δημοσιογράφοι από τις κρατήσεις τους στα ταμεία (δ) πόσοι ήσαν οι ενεργοί δημοσιογράφοι ανά έτος. Με τον τρόπο αυτό θα δούμε (Α) το ύψος των εισφορών ανά εργαζόμενο ανά έτος και (Β) τη σχέση των εισφορών που έχουν προσφέρει οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι σε σχέση με την «οιονεί ασφαλιστική εισφορά» που τους προσέφεραν οι καταναλωτές μέσω Αγγελιοσήμου. Και αυτά να τα συγκρίνουμε με τα ίδια στοιχεία που αφορούν άλλους «ευγενείς» ασφαλισμένους και τους υπόλοιπους κοινούς θνητούς.
(iv) Συμπεράσματα
Το Αγγελιόσημο αποτελεί στρέβλωση της αγοράς και είναι ένα διαρκές σκάνδαλο της Προπολεμικής, Πολεμικής, Μεταπολεμικής, Χουντικής και Μεταπολιτευτικής Ελλάδος. Έχει ωφελήσει τους ιδιοκτήτες ΜΜΕ και τους εργαζόμενους στον Τύπο (πρωτίστως τους δημοσιογράφους). Είναι στην ουσία ένα πουρμπουάρ που δίνουν οι πολιτικοί στα Mediaόλα αυτά τα χρόνια, με χρήματα των καταναλωτών. Έχει έρθει η ώρα να καταργηθεί και θα πρέπει πολιτεία, ιδιοκτήτες ΜΜΕ και δημοσιογράφοι να χαράξουν μια πορεία (ταχύτατης) μετάβασης σε ένα εκλογικευμένο και μη προνομιούχο καθεστώς. Όλα τα υπόλοιπα είναι η απόλυτη ντροπή.
