Είτε έτσι είτε αλλιώς...

Ο Γιώργος Ανδρέα Παπανδρέου (εφεξής ΓΑΠ) μου είναι συμπαθής. Την 31/3/2011, ως σύνεδρος στο 1ο Συνέδριο της ΔΗΜΑΡ, είχα καταθέσει την άποψη πως το κόμμα της ανανεωτικής Αριστεράς έπρεπε να βάλει πλάτη στην κυβέρνηση Παπανδρέου. Νομίζω ο μόνος – ρητά και κατηγορηματικά. Με όρους, προφανώς. Χοντρικά, το σταμάτημα των οριζόντιων μέτρων, την εγκαθίδρυση ανεξάρτητων και εποπτικών αρχών «παντού» και την ουδετεροποίηση του κράτους. Την ευθύνη της διαχείρισης της κρίσης την έχει ο διαχειριστής της (ο πρωθυπουργός, εν προκειμένω) και είναι δική του ιστορική υποχρέωση το φτιάξιμο των συνθηκών που θα επιτρέπουν σε πολιτικές δυνάμεις, και στην κοινωνία των πολιτών, να συμμετάσχουν στην προσπάθεια χωρίς να ταυτίζονται μαζί του. Τη συνέντευξη του ΓΑΠ στις Ιστορίες του ΣΚΑΪ, την είδα ως κατάθεση του πρώτου διαχειριστή της κρίσης. Τα ζητήματα που ενδιαφέρουν άλλους ως παραπολιτικά (Βαρουφάκης, Γκάλμπρεϊθ, Στρως Καν) είναι απλώς η πάντα γαργαλιστική γαρνιτούρα.

Ως άτομο, ο ΓΑΠ έχει αδικηθεί από την ιστορία. Κυρίως λόγω των προθέσεών του. Ως πολιτικός ηγέτης, απέτυχε – παταγωδώς μάλιστα. Το αφήγημα που επιχειρεί να χτίσει είναι ενοχλητικό έως απωθητικό. Δεν αρκούν οι προθέσεις, τα καλά παιδιά, η επίκληση του σωστού. Δεν ήταν αρχηγός της Δράσης, ας πούμε, ένας τεχνοκράτης με τις λύσεις στο μυαλό του – θα 'παιρνε το πολύ 3% και θα 'μενε σ’ αυτό, όπως άλλωστε έκρινε συλλογικά το εκλογικό σώμα. Ήταν αρχηγός πολυσυλλεκτικού, λαϊκιστικού κόμματος. Στηρίχτηκε το 2007 στο βαθύτερο και χυδαιότερο κομμάτι του ΠΑΣΟΚ για την αρχηγία – διεκδικούσε την αρχηγία κόμματος εξουσίας μεν, έπρεπε να το ελέγξει όμως. Αυτό το ΠΑΣΟΚ ήταν που, μετά την επιτυχημένη πρώτη αξιολόγηση του Σεπτεμβρίου 2010, επέβαλε τη διαχείριση του Μνημονίου ως Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα. Το πρώτο Μνημόνιο πέθανε στις 18 Οκτωβρίου 2010 στη Ντοβίλ. Ένα μήνα μετά, δημοψηφισματικές για την ασκούμενη διαχείριση της κρίσης οι περιφερειακές εκλογές! Σε άλλο πλανήτη! Η ανάγνωση των εκθέσεων των «θεσμών» της αξιολόγησης του Φεβρουαρίου 2011 είναι αποκαλυπτική της ανυπαρξίας πολιτικής –μάλλον της ύπαρξης διαφόρων adhoc πολιτικών– σε βαθμό τραγικότητας. Ο χειρισμός της τρύπας των 65 δις ευρώ από τη βέβαιη αδυναμία εξόδου στις αγορές, η «προσφορά» της περιουσίας των 50 δις ευρώ και η υπόκλιση στις ελληναράδικες φωνές των δικών του, το ’καψαν. Η υπόθεση για τους Έλληνες χάθηκε το επτάμηνο Οκτωβρίου 2010 - Μαΐου 2011. Δεν ήταν ούτε τα διαπλεκόμενα, ούτε η παλαβή (ένθεν κακείθεν) αντιπολίτευση που είχε οκτώ (ή όσους) συμβούλους με απόψεις να καλύπτουν όλη την γκάμα από Τρισέ μέχρι Κορρέα, χωρίς να υπάρχει κανείς να συνθέσει και να αποφασίσει. Ο ιδιαίτερα ικανός, καταρτισμένος, ρεαλιστής ΥΠΟΙΚ Παπακωνσταντίνου δεν είχε στήριξη – ούτε καν πυξίδα που να δείχνει σταθερά. Ποτέ δεν ακούσαμε πώς και γιατί έγινε η αντικατάστασή του με τον Βενιζέλο τον Ιούνιο 2011. Το γιατί το υποθέτουμε: χρειαζόταν παιδονόμος στην κοινοβουλευτική ομάδα. Το πολυσυλλεκτικό κόμμα εκδικείται όταν δεν υπάρχει στιβαρή ηγεσία.

Αναμφίβολα, σειρά μεταρρυθμίσεων ψηφίστηκαν κατά την περίοδο ΓΑΠ. Πολλές από τις κρίσιμες για τα δημοσιονομικά ψηφίστηκαν απλώς. Ακούσαμε για πολλοστή φορά πως το «λεφτά υπάρχουν» είχε και συνέχεια – «αν παταχθεί η φοροδιαφυγή, αν κλείσουν οι άχρηστοι φορείς, αν αλλάξει το κράτος, αν...». Τον Ιανουάριο 2010 «συμφωνήθηκε» με τις Βρυξέλλες, ύστερα από τέσσερις κύκλους, ο προϋπολογισμός – πριν τα μνημόνια, τις μέρες της τελευταίας εξόδου στις αγορές. Προέβλεπε 2,5 δις ευρώ από τη φοροδιαφυγή – μέσα στο 2010! Μέχρι και το 2012 η φοροδιαφυγή ανέβαινε! Και σήμερα ανεβαίνει, για άλλους λόγους όμως. Το κόστος μισθοδοσίας του Δημοσίου αυξήθηκε 3% μέχρι το καλοκαίρι του 2011 – με όλα τα μέτρα και τις περικοπές. Οι αλλαγές στη στελέχωση του Δημοσίου ήταν μακροπρόθεσμα από τις θετικότερες αλλαγές – όμως, με την ανάληψη της κυβέρνησης έμεινε ο κρατικός μηχανισμός χωρίς κατεύθυνση επί οκτώ μήνες, μέχρις ότου πληρωθούν οι θέσεις Γενικών Γραμματέων. Το βαθύ ΠΑΣΟΚ φρόντισε τα νοσοκομεία να τα διοικούν υπάλληλοι της Ολυμπιακής, κολλητάρια της ανεκδιήγητης Μαριλίζας Ξενογιαννακοπούλου! Ο Πάγκαλος εισηγήθηκε, τον Μάρτιο 2011 (μετά από εντολή ΓΑΠ), το κλείσιμο 281 οργανισμών – το σχέδιο Πάγκαλου ανέσυρε ο Μανιτάκης τον Αύγουστο 2012. Οι εμπλεκόμενοι υπουργοί είχαν συμφωνήσει (με βαριά καρδιά οι περισσότεροι), οι αριθμοί του προσωπικού είχαν κλείσει. Όχι, όμως! Δεν ήθελε, λέει, ο Καστανίδης και κατέληξε στην κινητικότητα Ρέππα – 56 άνθρωποι όλοι κι όλοι η «αλλαγή στο κράτος», κέρδισαν στα δικαστήρια και τελικά ούτε αυτοί! Δηλαδή, αυτό το περιώνυμο «λεφτά υπάρχουν» είχε συνέχεια μόνο στα λόγια – στην καλύτερη περίπτωση θα είχε αντίκρισμα σε χρονικό ορίζοντα αδιάφορο, όσον αφορά την εκτέλεση του Μνημονίου. Δεν γίνεται να αντιμετωπισθεί η κρίση με καλές προθέσεις μόνον – θέλει και πολιτικές και, κυρίως, πολιτική αποφασιστικότητα.

Αναμφίβολα, η απασφαλισμένη χειροβομβίδα πέρασε από τον Καραμανλή στον Παπανδρέου. Η άγνοια στοιχείων δεν είναι δικαιολογία. Όλοι όσοι ήθελαν να τα δουν, τα ήξεραν – το 15,7% του ελλείμματος ίσως όχι, όμως το επερχόμενο διψήφιο το ήξεραν και οι γάτες Βρυξελλών. Άλλωστε, στο Μνημόνιο δεν μπήκαμε με αναγνωρισμένο έλλειμμα 15,7% (προέκυψε τελικά τον Οκτώβριο 2010) αλλά με 10,7%, στο επίπεδο των εκτιμήσεων Προβόπουλου. Η επίθεση στον Προβόπουλο –ολίγον συνένοχος του Καραμανλή– είναι ακατανόητη. Εξηγείται μόνο με την κατασκευή ενός αφηγήματος που «κάποιοι πέρασαν το μουτζούρη στον ΓΑΠ» σαν κορόιδο. Οπωσδήποτε, ο Καραμανλής απέδρασε τον Οκτώβριο 2009. Πλην, όμως, ο ΠΑΣΟΚικός λαϊκισμός έχει σοβαρή ευθύνη και γι’ αυτό. Σημαία, η αντιστροφή της πώλησης του ΟΤΕ, του προβλήτα της COSCO, και τόσα άλλα – επίσης, καθαρή απειλή αποσταθεροποίησης επικειμένης της προεδρικής εκλογής. Άλλο που δεν ήθελε ο Καραμανλής! Το δε ΠΑΣΟΚ, το βαθύ και κρατιστικό, μόνο για την κυβέρνηση ενδιαφερόταν.

Στη συνέντευξη στον ΣΚΑΪ έπεσαν οι τόνοι του εσωτερικού πραξικοπήματος Βενιζέλου στο αεροπλάνο από τις Κάννες, τα χαράματα της 3/11/2011. Ας μάθουμε κάποτε πώς βρέθηκε ο Βενιζέλος υπουργός Οικονομικών τον Ιούνιο 2011. Ας μάθουμε κάποτε για την προεργασία –αν υπήρξε– για τα κουρέματα. Ας μάθουμε, πώς διάολο τα ελληνικά ομόλογα ήταν τα μόνα ευρωπαϊκά (των ιταλικών συμπεριλαμβανομένων, εν μέσω του μπάχαλου Μπερλουσκόνι-Τρισέ) που έπεσαν την περίοδο Αύγουστος-Οκτώβριος 2011. Να θεωρήσουμε πως η απόφαση της συνόδου 26-27/10/2011 ήταν ευκολάκι; Πώς να ξεχάσουμε τον τρόμο με την άφιξη του Σόιμπλε στις Βρυξέλλες το απόγευμα της 25/10/2011, όταν οι πάντες μετέδιδαν για κούρεμα 80%;

Κι έπειτα, είναι η ιστορία του δημοψηφίσματος. Είναι απίστευτη η δήλωση στη συνέντευξη: «πιστεύω θα έβγαινε ΝΑΙ, αλλά και εάν όχι, ούτως ή άλλως θα ήταν απόφαση των Ελλήνων». Απ' ό,τι φαίνεται, όντως ο ΓΑΠ «καπελώθηκε» από τον Βενιζέλο με την άφιξη, τα χαράματα της 3/11. Καλώς, θα προσέθετα – ήταν αδιέξοδη πολιτική. Ποιο δημοψήφισμα; Με άλλο ερώτημα πήγαν στις Κάννες, με «ευρώ ή όχι» γύρισαν – τα πληροφορηθήκαμε με τους σκουδοντενεκέδες δίπλα τους στη Ριβιέρα. Ποιος ηγέτης θα ανεχόταν το καπέλωμα από υφιστάμενό του εάν πίστευε στην πολιτική του;  Ας τον κλωτσούσε τον ιντριγκαδόρο και ας κατέφευγε στο λαό – να ενημερώσει, να πει τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη. Όχι, δεν έγινε αυτό, λέει, γιατί καμιά πενηνταριά βουλευτές του είχαν σηκώσει μπαϊράκι (δεν τα ’πε στη συνέντευξη, αλλά αυτή είναι η αφήγηση). Εμ, εδώ είναι οι ηγέτες! Στις δύσκολες στιγμές φαίνεται από τι είναι φτιαγμένος ο καθένας. Ο συμπαθέστατος και καλών προθέσεων, βαθιά δημοκράτης ενδεχομένως, ΓΑΠ ήταν πρίγκιπας! Στην ΠΑΣΟΚική μούχλα στηρίχθηκε για να πάρει το κόμμα, για να εκλεγεί το 2009 και η μούχλα έπρεπε ως διά μαγείας να γίνει μαγιά ανανέωσης! Έτσι, επειδή ο ΓΑΠ είχε καλές προθέσεις!

Επειδή το PSI εμφανίζεται ως κάτι απλό και δεδομένο, ας θυμηθούμε πως στις 21 Φεβρουαρίου 2012 το αποφασισμένο κούρεμα του 50% της νύχτας 26-27/10/2011 έγινε 53,5%. Μπορεί να έβγαινε το ΝΑΙ στο ενδεχόμενο δημοψήφισμα, όμως είναι σχεδόν βέβαιο πως η κατάρρευση στις αγορές το μήνα που θα μεσολαβούσε θα έκανε την απόφαση του Οκτωβρίου μια ανάμνηση – το δε κούρεμα, αν γινόταν βέβαια, θα ήταν τρομακτικό.

Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναι σκληρή. Για δεκάδες λόγους, η διαχείριση ΓΑΠ κατέληξε σε αποτυχία εκκωφαντική – ανεξαρτήτως προθέσεων. Εύχομαι η Ιστορία να είναι πιο αντικειμενική με τον άνθρωπο Γιώργο Παπανδρέου, όπως και με άλλους που τράβηξαν το κουπί τότε - ας πούμε, τον Παπακωνσταντίνου, τον Πάγκαλο, τον Ραγκούση, τη Διαμαντοπούλου, τον Λοβέρδο. Όμως, η αναγνώριση προθέσεων δεν μπορεί να είναι δικαίωση πολιτικής! Πολύ περισσότερο όταν αυτή η δικαίωση τίθεται ως αίτημα στη σημερινή συγκυρία, συνοδευόμενο από την παλινόρθωση των κατ' εξοχήν υπονομευτών κάθε προσπάθειας εφαρμογής των πολιτικών του ιδίου του ΓΑΠ. Δυστυχώς, βλέποντας στον ΣΚΑΪ τον ΓΑΠ, έβλεπα και τους Καρχιμάκη, Καστανίδη, Ρέππα, και κάποιους ακόμη. Η πολιτική κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Οι ηγέτες κρίνονται από τις πράξεις και τις παραλείψεις τους, όχι από τις προθέσεις τους. Ο ΓΑΠ εμετρήθη και ήταν λίγος για τη συγκυρία. Δεν γνωρίζω, ασφαλώς, τη συλλογική βούληση των Ελλήνων. Πάντως αμφιβάλλω εάν υπάρχουν πολλοί συμπολίτες μας –πέραν των φανατικών ΓΑΠικών– οι οποίοι ζητούν από την Ιστορία να σπεύσει στην αποκατάσταση της αλήθειας πριν η κ. Ξενογιαννακοπούλου γίνει υπουργός του Τσίπρα ή η κ. Λούκα Κατσέλη οδηγηθεί εκτός Εθνικής Τραπέζης. Πολύ περισσότερο, αμφιβάλλω αν έχουν την αγωνία να επιβεβαιωθεί ή να διαψευσθεί η διάχυτη φήμη για την defactoσυμπόρευση με τον καραμανλοτσιπρισμό.

Ο Γιώργος Παπανδρέου μπορεί να παίξει θετικό ρόλο στη σημερινή κατάσταση. Ας αποφασίσει ποιες είναι οι προτεραιότητες και ας πράξει αναλόγως – αυτός και οι οπαδοί του. Αν ο ρόλος που θα επιλεγεί εξαρτάται από τη στάση της κοινωνίας απέναντι στα γεγονότα 2009-2011, αυτός ακυρώνεται εκ των πραγμάτων – όποιος και εάν επιλέξει να είναι.