Τέλη Ιουλίου του 2006, η Ελλάδα ζούσε τη μακαριότητα που είχε καθιερώσει ο τότε πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής ο νεότερος. Στη Μέση Ανατολή μαινόταν ένας ακόμη πόλεμος. Τη σύγκρουση είχε αρχίσει η, στηριζόμενη από το Ιράν, αραβική οργάνωση Χεζμπολάχ, από τον Λίβανο, που έριξε ρουκέτες προς το Ισραήλ και απήγαγε ισραηλινούς στρατιώτες ζητώντας ως αντάλλαγμα την απελευθέρωση των δικών της κρατουμένων από το Ισραήλ. Η ελληνική κοινή γνώμη δεν απασχολήθηκε στο ελάχιστο με τη σύρραξη εκείνη, που έληξε τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς. Οι ειδικοί διεθνολόγοι και αναλυτές, βεβαίως, είπαν τη γνώμη τους, εκφράζοντας στην πλειονότητά τους την άποψη ότι για όλα, και πάντα, φταίει το κράτος του Ισραήλ. Δεν θυμάμαι αν έγινε και καμιά πορεία στην ισραηλινή πρεσβεία στην Αθήνα για τον δίκαιο αγώνα της Χεζμπολάχ. Πολύ πιθανόν. Εκείνο που θυμάμαι καλά, είναι η θλίψη αρκετών όταν στις 31 Ιουλίου της ίδιας εκείνης χρονιάς «έσκασε» η είδηση ότι ο Φιντέλ Κάστρο αποχωρεί από την εξουσία στην Κούβα λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας. Στην αίθουσα σύνταξης της αστικής εφημερίδας όπου βρισκόμουν θυμάμαι ένα σχολιαστή να αναρωτιέται περίλυπος: «αυτό ήταν, ο Φιντέλ παρέδωσε». Στο ερώτημά μου γιατί αυτό πρέπει να μας λυπεί, απάντηση δεν πήρα.
Δέκα χρόνια αργότερα, και σε πείσμα όλων εκείνων των γιατρών που το καλοκαίρι του 2006 τον θεωρούσαν μέχρι και ετοιμοθάνατο, ο Φιντέλ Κάστρο είναι ακόμη ζωντανός και αισίως 89 ετών. Υποθέτω ότι η λύπη του συναδέλφου έχει παρέλθει. Υποθέτω επίσης ότι θα χαίρεται ιδιαιτέρως αφού «ο Φιντέλ νίκησε»: το καθεστώς του «κατάφερε» τον αμερικανό πρόεδρο Ομπάμα να πάει στην Κούβα, στο πλαίσιο μια ιστορικής επίσκεψης στις 20-22 Μαρτίου, να δηλώσει ότι σύντομα θα εξομαλυνθούν οι σχέσεις Ουάσιγκτον-Αβάνας και ότι θα αρθεί το αμερικανικό εμπάργκο που έχει επιβληθεί στην Κούβα από το 1962.
Μόνο που τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Ναι, είναι αλήθεια ότι ο Μπαράκ Ομπάμα έγινε ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος που σε 88 χρόνια επισκέφθηκε την Κούβα. Ναι, είναι αλήθεια πως δήλωσε ότι το αμερικανικό εμπάργκο στο νησί επί 50 και πλέον χρόνια δεν απέδωσε. Είναι όμως επίσης αλήθεια ότι μίλησε –ενώπιον του κουβανού προέδρου Ραούλ Κάστρο, του μικρού αδελφού τού Φιντέλ– για τα ανθρώπινα δικαιώματα που καταπατώνται στο νησί, για να λάβει την εξυπνακίστικη απάντηση του κουβανού ηγέτη: «δείξε μου μια λίστα με ονόματα πολιτικών κρατουμένων και εγώ θα τους απελευθερώσω». (Ώρες πριν από την άφιξη του Ομπάμα στην Αβάνα, το καθεστώς Κάστρο συνέλαβε γνωστούς αντιφρονούντες, μεταξύ των οποίων και μέλη της οργάνωσης “Damas en Blanco”, “Οι κυρίες με τα λευκά”. Για κακή τύχη του καθεστώτος, υπάρχουν το Διαδίκτυο και το YouTube κι αυτά δεν γίνεται να κρατηθούν κρυφά.)
Είναι επίσης αλήθεια ότι ο Ομπάμα ζήτησε από το κουβανικό καθεστώς να μη φοβάται την ελευθερία της έκφρασης, υπονοώντας σαφώς και τον τρόμο που διακατέχει την κουβανική δικτατορία εξ αιτίας του Ιντερνετ, το οποίο προσπαθεί με κάθε τρόπο να ελέγξει. Αλήθεια είναι κι ότι ο Ομπάμα, με γενναιότητα, παραδέχτηκε στον Ραούλ Κάστρο ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να δίνουν μάχη για την αναβάθμιση του συστήματος υγείας –το οποίο ο αμερικανός πρόεδρος βελτίωσε όσο κανείς προκάτοχός του– και του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και για την αντιμετώπιση των τεράστιων κοινωνικών ανισοτήτων. «Υπάρχουν ακόμη τεράστια προβλήματα στην κοινωνία μας», είπε ο Ομπάμα. «Η δημοκρατία όμως είναι ο τρόπος με τον οποίο τα λύνουμε».
Μπορεί ο Ραούλ Κάστρο να ισχυριστεί το ίδιο; Σε καμία περίπτωση.
Η Κούβα αλλάζει αλλά απέχει πολύ από το να γίνει κανονική δημοκρατία. Και τα βήματα εκδημοκρατισμού που καταγράφονται δεν οφείλονται στους κομμουνιστές που κρατούν το νησί όμηρο του «κλέους» του παρελθόντος και ενός απάνθρωπου καθεστώτος.
Σε μια από τις φωτογραφίες του Ομπάμα στην Αβάνα, ο αμερικανός πρόεδρος έχει πίσω του ένα τεράστιο πορτρέτο, του Καμίλο Σιενφουέγος. Ηταν ο τρίτος «barbudo» – ο γενειοφόρος, που μαζί με τον Κάστρο και τον Τσε Γκεβάρα εισήλθε ελευθερωτής στην Αβάνα, την Πρωτοχρονιά του 1959. Ο Σιενφουέγος, που πολύ γρήγορα διαφώνησε με τον απολυταρχισμό του Κάστρο, εξαφανίστηκε μυστηριωδώς σε ηλικία 27 ετών, σε κυβερνητική μυστική αποστολή με το αεροπλάνο του, τον Οκτώβριο του 1959. Τα ίχνη του δεν βρέθηκαν ποτέ. Για αυτόν τον ξεχασμένο γενειοφόρο αλλά και για τα εκατομμύρια Κουβανών που, μετά από κείνον, διεκδίκησαν ελευθερία και δημοκρατία στην Κούβα, η ιστορική επίσκεψη Ομπάμα ήταν κάτι περισσότερο από σημαντική. Και ας την επισκίασαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Βέλγιο. Ο πρόεδρος Ομπάμα, που πολλοί κατηγορούν ότι επισκέφθηκε την Κούβα κυρίως γιατί φροντίζει την υστεροφημία του, δεδομένου ότι η θητεία του ολοκληρώνεται στο τέλος του 2016, βρήκε το χρόνο να εκφράσει την αλληλεγγύη του στο Βέλγιο και να δηλώσει ότι «μπορούμε και θα καταφέρουμε να νικήσουμε αυτούς που απειλούν την ασφάλεια των ανθρώπων ανά την υφήλιο». Αυτά δηλώνουν οι δημοκρατικά εκλεγμένοι πρόεδροι δημοκρατικών χωρών. Σε αντίθεση με προέδρους που διαδέχτηκαν τους αδελφούς τους στην ηγεσία των χωρών τους, και που, γηραλέοι πλέον, αδυνατούν να συνεχίσουν να «παγώνουν» τον χρόνο.
