Μια από τις πιο σπουδαίες θετικές επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα ήταν ότι ο μέσος πολίτης αναγκάστηκε να μάθει πολλούς επιστημονικούς όρους που ;vς τώρα του ήταν άγνωστοι. Έμαθε για το χρέος, διάβασε για τα ασφάλιστρα κινδύνου, γνώρισε τις ισοτιμίες, διαφωτίστηκε για το κούρεμα και την διαφορά του με την αναδιάρθρωση χρέους. Οι πιο φιλομαθείς έψαξαν και τις νομικές πτυχές –πότε για παράδειγμα το χρέος είναι παράνομο, επονείδιστο και επαχθές ή απεχθές, ανάλογα με το επίπεδο γλωσσικών δεξιοτήτων του ομιλητή ο τελευταίος επιθετικός προσδιορισμός παίζει αρκετά. Πόση εκχώρηση αρμοδιοτήτων προβλέπει το Σύνταγμα και μετά από ποιο σημείο ο εκχωρητής τρέπεται σε γερμανοτσολιά-ξεπουλητή. Αναγκαστήκαμε, θέλοντας και μη, να εντρυφήσουμε στην Ιστορία αλλά και την Γεωπολιτική. Στις συζητήσεις με τις παρέες μας έπρεπε να γνωρίζουμε οπωσδήποτε τι έγινε στην Αργεντινή και τον Ισημερινό για να μην μας πούνε δα και αγραμμάτους. Φυσικά γνώσεις «game theory» είναι προαπαιτούμενο και για το τελευταίο καφενείο, αν δεν ήθελες να νοιώσεις παρακατιανός στην ομήγυρη. Τώρα βέβαια πόσο καλά τα μάθαμε όλα αυτά είναι άλλης τάξεως ερώτημα αλλά σε αυτή τη ζωή ό,τι μαθαίνεις καλό είναι και μπορεί και να σου φανεί και χρήσιμο σε κάποιο τηλεοπτικό παράθυρο.
Τις τελευταίες μέρες που το ασφαλιστικό τίθεται στο επίκεντρο του δημοσίου διαλόγου (διάλογος εν ευρεία έννοια που καλύπτει και την έννοια του παράλληλου μονολόγου), ακούμε συνέχεια για αναλογιστικές μελέτες που έγιναν και έδειξαν διάφορα σημαντικά. Επειδή βαρέθηκα να προσπερνάω αυτή τη λεξούλα, σαν να είναι σπυράκι προσποιούμενος πως δεν είναι εκεί, ο homo Grecus ξύπνησε μέσα μου, έκανα καφέ και είπα να ψάξω να μάθω τι εστί αναλογιστική μελέτη, ποιος την διενεργεί και με ποια μέθοδο.
Η έρευνά μου λέει λοιπόν ότι η αναλογιστική επιστήμη είναι η επιστήμη που χρησιμοποιεί γνώσεις μαθηματικών, λογιστικής, στατιστικής, οικονομίας, προγραμματισμού και στοχεύει σε αξιόπιστες εκτιμήσεις στον τομέα της ασφάλισης κατά κύριο λόγο. Αν και έχει ρίζες από πολύ παλιά, το επάγγελμα του αναλογιστή έλαβε τα σταθερά χαρακτηριστικά του μετά τα μέσα του 20ου αιώνα. Με απλά λόγια, ένας αναλογιστής βάζει κάτω με χαρτί και με κομπιούτερ μια σειρά δεδομένων, όπως η θνησιμότητα, πίνακες προσδόκιμου ορίου ζωής, οικονομικές προοπτικές του κράτους ή μιας εταιρείας και άλλα πολλά στοιχεία και καταλήγει σε έγκυρες κατά βάση προβλέψεις για την βιωσιμότητα ενός ασφαλιστικού προϊόντος ή ευρύτερα ενός ασφαλιστικού συστήματος. Μετράει, υπολογίζει, προβλέπει και προτείνει εναλλακτικές λύσεις μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του μοντέλου που μελετάει. Κύριο γνώρισμά του είναι ότι έχει τη δυνατότητα να εκτιμάει τον κίνδυνο και την αβεβαιότητα, συσχετίζοντας γνώσεις όμορων επιστημών και αξιοποιώντας συχνά μακρά πείρα στους τομείς αυτούς. Αυτό που με εντυπωσίασε είναι ότι διάφορες μελέτες κατατάσσουν, αυτό το ευρέως άγνωστο στην χώρα μας επάγγελμα, μεταξύ των καλύτερων επαγγελμάτων με την μεγαλύτερη ζήτηση. Το 2013 μάλιστα το επάγγελμα του αναλογιστή, σε σχετική μελέτη για καριέρες, ήρθε πρώτο ως το καλύτερο επάγγελμα στις ΗΠΑ.
Η αμέσως επόμενη σκέψη είναι γιατί κανείς δεν θέλει να γίνει αναλογιστής στην Ελλάδα; Γιατί ένα παιδί, όταν το ρωτάνε τι θα γίνει όταν μεγαλώσει, λέει γιατρός, δικηγόρος ή δημόσιος υπάλληλος ανάλογα με το επίπεδο πολιτικής του ενηλικίωσης; Σαν από μηχανής συνειρμός ήρθε τότε η παραδοχή-ομολογία του Σόιμπλε για τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα: «Κανείς δεν κατάλαβε ποια είναι η στρατηγική του, ούτε αν είχε πραγματικά σχεδιάσει το δημοψήφισμα». Αν αδυνατούσε να προβλέψει ο γερμανός υπουργός οικονομικών με το επιτελείο του, τι σόι προβλέψεις να μπορεί να κάνει ένας ταπεινός αναλογιστής; Όσο και να έχει εκπαιδευθεί για να τιθασεύει την αβεβαιότητα, είναι ανήμπορος να διαγνώσει στο χάος. Ακόμα και αν είχε την δυνατότητα να γνωμοδοτήσει αν θα έρθει κορώνα ή γράμματα, θα έπρεπε να έχει μια σταθερά, να ξέρει αν το κέρμα που γυρνάμε είναι ευρώ ή δραχμή.
Πράγματι, ο οπορτουνισμός, το τυχαίο, η προχειρότητα, η παρορμητικότητα και η βαθειά άγνοια φτιάχνουν ένα τοπίο τόσο ρευστό όπου κανείς αναλογιστής δεν μπορεί να σταθεί για να κινήσει επιτυχώς την γη των προβλέψεων. Πώς να εκτιμήσεις οικονομικά το μέλλον σε μια χώρα που είναι ικανή να κάνει τρεις φορές εκλογές μέσα σε ένα χρόνο; Που το μισό υπουργικό συμβούλιο διαπραγματεύεται εντός ευρώ και το άλλο μισό σχεδιάζει την επάνοδο στη δραχμή; Και άντε και προέβλεψες τα οικονομικά του κράτους, μετά μπορεί να ‘ρθει ένα τσουνάμι απεργιών και να διαλύσει την πρόβλεψη σου. Ή μετά να έρθει μια πολιτική λύση που θα διογκώσει το πρόβλημα που χειρίστηκες για να ρίξει τον πολιτικό κόστος στον επόμενο πολιτικό και να δώσει και ψωμί στον επόμενο αναλογιστή. Η απροσδιοριστία είναι μεγάλου βαθμού στον τόπο μας και όποιος κάνει αναλογιστικές μελέτες μπορεί να καταλήξει σχιζοφρενής.
Η άλλη ανάγνωση λέει βεβαίως ότι τριγύρω όλα αλλάζουν και όλα ίδια μένουν. Όλα μένουν ίδια με ένα διαφορετικό τρόπο ωστόσο. Το αποτέλεσμα μοιάζει ίδιο αλλά είμαστε εξαιρετικά ευφάνταστοι στις συνταγές παραγωγής του ίδιου αποτελέσματος. Για παράδειγμα, προ εξαμήνου συζητούσαμε για τα ξεζωσμένα πουκάμισα του Βαρουφάκη ενώ αυτές τις μέρες δίνουμε έμφαση στις γραβάτες του Κατρούγκαλου. Προ εξαμήνου εστιάζαμε στις συγκεντρώσεις υπεράσπισης της Κυβέρνησης ενώ σήμερα συζητάμε για τις συγκεντρώσεις αποκλεισμού των δρόμων. Σχολιάζαμε τα αγγλικά του Πρωθυπουργού ενώ σήμερα τα ελληνικά του υπουργού οικονομικών. Τα κοινωνικά φαινόμενα είναι ζωηρά, ανεπανάληπτα και τόσο πρωτότυπα που καθίστανται τελικά μη μετρήσιμα. Εξάλλου ένας μέσος αναλογιστής σπούδασε μαθηματικά ή οικονομικά χωρίς να έχει επαρκείς γνώσεις μόδας.
Το συμπέρασμα είναι ότι όποιος είναι αναλογιστής στην Ελλάδα ζει ένα δράμα. Είναι από αυτούς που σίγουρα το πτυχίο του θα είναι κορνιζαρισμένο και αχρείαστο για πολλά χρόνια. Μάλλον θα ονειρεύεται ένα κράτος βαρετό, με γνωστό νόμισμα, σαφή πολιτική χάραξη, προβλέψιμους δείκτες ανάπτυξης. Ένα κράτος που θα βαριέσαι τόσο πολύ τα πολιτικά που θα καταλήγεις να ασχολείσαι και λίγο με τα προσωπικά σου. Εξάλλου, ίσως είναι και επικίνδυνο να κάνεις προβλέψεις στην Ελλάδα. Αν παρελπίδα πέσεις έξω σε καμιά πρόβλεψη, μπορεί να συγκεντρώσεις την μήνιν της κοινωνίας όπως οι μετεωρολόγοι ή να ζητηθεί επιμόνως ακόμα και η ποινική σου δίωξη, όπως στους δημοσκόπους. Γι’ αυτό λοιπόν είναι πιο ασφαλές για όλους, οι πρωθυπουργοί να συμβουλεύονται καφετζούδες, όπως είχε παραδεχθεί ο Τσουδερός και τα μεγάλα μυαλά της χώρα να γίνονται δημόσιοι υπάλληλοι.
