Η ανάγκη των ανθρώπων να εντάσσονται σε κοινότητες είναι ένα πανθομολογούμενο χαρακτηριστικό του είδους μας. Παλαιότερα η διαδικασία αυτή δεν είχε τόσο έντονο το στοιχείο της επιλογής, όπως στις μέρες μας. Ο νέος άνθρωπος εντασσόταν σχεδόν αυτόματα στην κοινότητα στην οποία ανήκαν οι γονείς του, όπως και εκείνοι είχαν ενταχθεί στην κοινότητα που ανήκαν οι δικοί τους γονείς. Σήμερα όμως στις χώρες της Δύσης η ένταξη σε μία κοινότητα λογίζεται ως διαδικασία που αφορά την προσωπική βούληση του ατόμου όταν αυτό φτάσει σε μια ηλικία που μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνο για τις επιλογές του. Η εκπαίδευση στοχεύει στο να το προετοιμάσει για αυτήν την ώρα της επιλογής και πρέπει να του παρέχει όλα εκείνα τα στοιχεία που θα το βοηθήσουν να διαμορφώσει μία ώριμη, λειτουργική και ορθή απόφαση. Η κυρίαρχη ιδεολογία και άποψη στον δυτικό κόσμο θεωρεί ότι κατά βάθος η κοινωνία στην οποία ανήκουμε ως άνθρωποι είναι ή πρέπει να είναι οικουμενική.
Ο σύγχρονος κόσμος χαρακτηρίζεται από τη μετακίνηση ανθρώπων και μαζί τους ιδεών και τρόπων ζωής. Αυτό μπορεί να αποτελεί πηγή νεωτερισμών, αλλά επίσης αποτελεί και πηγή ανασφάλειας. Απέναντι σε αυτό το πρόβλημα πολλές κοινωνίες αναδεικνύουν μέσα από τους κόλπους τους ανθρώπους και ομάδες που ευαγγελίζονται μία επιστροφή στις ρίζες του πολιτισμού και του τρόπου ζωής που αντιλαμβάνονται ως «αυθεντικό» και «πατρογονικό» και ο οποίος υποτίθεται ότι απειλείται από την έλευση του αλλότριου και του ξενικού, είτε πρόκειται για τον ξένο ως πρόσωπο ή ομάδα είτε από την υιοθέτηση ηθών και εθίμων που δεν μπορούν να περάσουν ένα τεστ «αυθεντικότητας».
«Καθολικοί: η σιωπηλή επανάσταση» Ο τίτλος αυτός αποτελεί μετάφραση του εξωφύλλου του γαλλικού περιοδικού Le Figaro της 31ης Οκτωβρίου 2015, ομογάλακτου εντύπου της ομώνυμης εφημερίδας η οποία αποτελεί τη ναυαρχίδα του δεξιού Τύπου στη φίλη και σύμμαχο Γαλλία. Γιατί ένας Έλληνας αναγνώστης θα πρέπει να σταθεί σε αυτόν τον τίτλο; Η απάντηση, κατά την υποκειμενική μου γνώμη, είναι: επειδή η ανάγνωση του αφιερώματος αυτού φανερώνει πράγματα για τη γαλλική κοινωνία για τα οποία θα μπορούσαν να βρεθούν αναλογίες με τη δική μας.
Το αφιέρωμα αποτελείται από τρία άρθρα διακεκριμένων δημοσιογράφων του εντύπου οι οποίοι έχουν συνδέσει τη σταδιοδρομία τους με την υπεράσπιση της καθολικής ταυτότητας της Γαλλίας. Της καθολικής, όχι της ρεμπουμπλικανικής. Και ήδη από το πρώτο άρθρο τονίζεται η έντονη κοινωνική δραστηριότητα των καθολικών της «ταυτότητας» (catholiques d’identité) σε αντιδιαστολή με τους γερασμένους και ξεπερασμένους καθολικούς του «ανοίγματος» σε ελεύθερη μετάφραση της ανοιχτωσιάς»(catholiques d’ouverture).
Στο επόμενο άρθρο γίνεται αναφορά στην «καθολική κληρονομιά» της χώρας. Το πανανθρώπινο μήνυμα, δηλαδή, της Εκκλησίας υποσκελίζεται από την έμφαση στην ιδιαιτερότητα της εθνικής εκκλησίας, τη γαλλικότητά της. Παράλληλα, πιστεύεται ότι θωρακίζεται η εθνική κοινότητα από συμπολίτες άλλων δογμάτων, θρησκείας και, στους νέους χρόνους, από αγνωστικιστές και άθεους. Η αντιστοιχία με την «ελληνορθοδοξία» είναι νομίζω προφανής. Στις δύο περιπτώσεις έχουμε άρνηση της οικουμενικότητας έναντι της προβολής των εθνικών ιδιαιτεροτήτων του εκκλησιαστικού αλλά και του κοινωνικού σώματος. Στην Γαλλία οι καθολικοί έχουν κατακτήσει την αυτογνωσία να λένε ότι αποτελούν μία μειοψηφία, στην Ελλάδα οι ορθόδοξοι επιμένουν ακόμα ότι αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Ωστόσο και στις δύο περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με άρνηση της οικουμενικότητας και οχύρωση υπό το κέλυφος ενός εθνικού πολιτισμού που επιδιώκεται να καθοριστεί κυρίως βάσει θρησκευτικών κριτηρίων.
Ένα παράδειγμα αυτής της τάσης είναι η πολεμική που αναπτύσσεται σε ορισμένα έντυπα στο ελληνικό τοπίο του Τύπου αναφορικά με τον κίνδυνο που εγκυμονεί η θρησκεία του Ισλάμ ως φορέας μίας εγγενούς αντίθεσης με το ευαγγελικό κήρυγμα, στην ορθόδοξη εκδοχή του, το οποίο αποτελεί το κυριότερο συνεκτικό στοιχείο του Ελληνισμού εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η προβληματική αυτή συνδυάζεται με την αντιπάθεια κατά των προσφύγων και των μεταναστών οι οποίοι ως μουσουλμάνοι θα αλλοιώσουν την ελληνική κοινωνία και θα καταλύσουν το κράτος όπως συνέβη τον 5ο μ.Χ. αιώνα με την εισβολή των γερμανικών φύλων στο δυτικό ρωμαϊκό κράτος. Η τελευταία ιστορική αναλογία επισημαίνεται από ορισμένους κύκλους και αποτελεί προσπάθεια να προσδοθεί ιστορικό βάθος στο πολιτικό αυτό επιχείρημα. Απλή αναφορά στον 5ο μ.Χ. αιώνα ως εποχής ανάλογης με τη δική μας έχει γίνει μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες και από τον ίδιο τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο.
Μπορεί εκ πρώτης όψεως να μοιάζει τραβηγμένο και κάπως εξωτικό, ωστόσο αποτελεί κορμό αυτού του είδους της επιχειρηματολογίας η οποία βλέπει στους εξαθλιωμένους πρόσφυγες και μετανάστες έναν δυνητικό εισβολέα. Ας μη βιαστεί κανείς να απορρίψει κανείς τον ισχυρισμό αυτόν ως θολωμένη φαντασιοπληξία κάποιων γραφικών φανατικών. Ο ίδιος ο Παναγιώτης Κονδύλης προς το τέλος του 20ού αιώνα είχε γράψει: «’Οποιος όμως ανοιχτά και σοβαρά υποστηρίζει ότι η μετανάστευση 30 ή 40 εκατομμυρίων ανθρώπων στη σημερινή Γαλλία ή Γερμανία δεν θα προκαλούσε ανομικά φαινόμενα, αυτός είναι -δεν μπορώ να το εκφράσω διαφορετικά- ηλίθιος»[i]
Τα γραφόμενα του εκλιπόντος αφορούσαν βέβαια τις αξονικές για την Ευρωπαϊκή Ένωση Γαλλία και Γερμανία και όχι την περιφερειακή Ελλάδα. Ωστόσο ακόμα και έτσι μπορεί να αντιληφθεί κανείς ότι υπάρχει ένα πραγματικό πρόβλημα, ασχέτως αν η δεξιόστροφη επιχειρηματολογία και μυθολογία του έχει προσδώσει κάποιες παραμέτρους που φαντάζουν εξωπραγματικές. Η ανάδειξη της ιδιαίτερης θρησκευτικής ταυτότητας του ελληνικού ή του γαλλικού λαού αποσκοπεί στην κατοχύρωση και κάθαρση της εθνικής κοινότητας από αλλότρια στοιχεία και άρνηση του οικουμενικού χαρακτήρα του ανθρώπινου γένους, είτε αυτός θεμελιώνεται σε μία θρησκευτική ιδεολογία (Οικουμενικός Χριστιανισμός) είτε σε μία κοσμική (Οικουμενικά Ανθρώπινα Δικαιώματα). Η εθνική κοινότητα με άξονα τη θρησκεία σηκώνει κεφάλι στην έννοια της ανθρωπότητας, που για κάποιους είναι υπερβολικά αφηρημένη για να αποτελέσει αντικείμενο ταύτισης με θετικό περιεχόμενο. Κάποιοι άνθρωποι αγαπούν τους ανθρώπους που τους μοιάζουν, όχι τους ανθρώπους γενικά.
[i] Παναγιώτης Κονδύλης, Από το 20ό στον 21ο Αιώνα: τομές στην πλανητική πολιτική περί το 2000, σελ. 123, Θεμέλιο, 1998.
