Σήμερα γίνεται πλέον αντιληπτό ότι, για να τροχιοδρομήσει η οικονομία στις ράγες της διατηρήσιμης ανάπτυξης, θα απαιτηθούν πολλά περισσότερα από το νοικοκύρεμα των δημόσιων οικονομικών. Απαιτείται συνολική αλλαγή του τρόπου λειτουργίας της οικονομίας, θεσμική ανασυγκρότηση και υιοθέτηση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου (διεύρυνση παραγωγικής βάσης, εξωστρεφής προσανατολισμός, στήριξη υγιούς επιχειρηματικότητας, προώθηση εμπορεύσιμων αγαθών). Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το εξωτερικό εμπόριο της χώρας στο 12% του ΑΕΠ, ενώ π.χ. στην Πορτογαλία ανέρχεται στο 30%. Διόλου τυχαία, λοιπόν, η Ελλάδα δεν δείχνει σημάδια ανάκαμψης παρά την εφαρμογή σκληρών προγραμμάτων λιτότητας, αντίθετα με άλλες χώρες που βρέθηκαν σε παρόμοια κατάσταση. Απαιτείται λοιπόν ένα μεγάλο άλμα μπροστά, για το οποίο θα πρέπει να κινηθούμε με βάση τους παρακάτω τρεις άξονες πολιτικής:
- Προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Σύμφωνα με μελέτη των JanosVarga και Janin’ tVeld για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014), η επίτευξη επιδόσεων στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αντίστοιχων με αυτών των πρώτων τριών κρατών της ΕΕ, θα οδηγήσει την Ελλάδα σε σωρευτική αύξηση του ΑΕΠ κατά 4% σε 5 χρόνια και κατά 18% σε 20 χρόνια και σε αύξηση της απασχόλησης κατά 5% και 16% αντίστοιχα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή του σχετικού πίνακα καθώς εμφανίζει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης σε όλες τις περιοχές μεταρρυθμιστικής παρέμβασης (αγορές προϊόντων και εργασίας, φορολογία, Έρευνα και Ανάπτυξη, ανθρώπινο κεφάλαιο).
- Κατάρτιση εθνικού αναπτυξιακού σχεδίου. Οι παρεμβάσεις των δανειακών συμβάσεων, αν και αναγκαίες, σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν ολοκληρωμένη πρόταση στρατηγικής. Μάλιστα, στην πρόσφατη Σύμβαση δανειακής διευκόλυνσης (Τρίτο Μνημόνιο) η κυβέρνηση δεσμεύεται να καταρτίσει μία στρατηγική ανάπτυξης μέχρι τον Μάρτιο του 2016, την οποία η χώρα ποτέ δεν διέθετε. Ωστόσο, οι διαθέσιμοι (πάντοτε υπό την αίρεση της επίτευξης συγκεκριμένων διαρθρωτικών και μακροοικονομικών όρων) κοινοτικοί πόροι για την περίοδο 2014-2020 (καθώς ουσιαστική εθνική χρηματοδότηση δεν υφίσταται), παρότι απόλυτα σημαντικοί, δεν επαρκούν για τη χρηματοδότηση ενός αναπτυξιακού σχεδίου που θα αξιοποιεί πλήρως τις δυνατότητες της χώρας. Τούτο σημαίνει πως είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε περισσότερα διαθέτοντας λιγότερα, ήτοι προϋποθέτει ότι την ιεράρχηση των αναγκών μας, κατευθύνοντας τους πόρους προς δράσεις με αυξημένη προστιθέμενη αξία. Με άλλα λόγια, οι κυβερνήσεις πρέπει να αρχίσουν (επιτέλους!) να παράγουν πολιτική, δηλαδή να προχωρούν σε δύσκολες επιλογές, αντί να περιορίζονται στο να διανέμουν αντιπαραγωγικές προσόδους σε πολυάριθμες ομάδες ειδικών συμφερόντων με βάση τις επιταγές του πελατειακού συστήματος.
- Υιοθέτηση κατάλληλου αναλυτικού πλαισίου. Όπως επεσήμανε ο Μίλτον Φρήντμαν, όταν η πολιτική συγκρούεται με την οικονομία το αποτέλεσμα δεν είναι ευχάριστο. Πραγματικά, ίσως ποτέ άλλοτε στη νεότερη πολιτική ιστορία της χώρας δεν υπήρξε τόσο μεγάλη απόσταση ανάμεσα στις προτεραιότητες της πολιτικής και τις απαιτήσεις της οικονομίας. Ιδεοληπτικός βολονταρισμός και οικονομικός αναλφαβητισμός οδήγησαν στη στρεβλή ανάγνωση της οικονομικής πραγματικότητας, εκφράστηκαν με πολιτικούς όρους στο «αντι-μνημόνιο» και έσπρωξαν τη χώρα στο χείλος μίας καταστροφικής εξόδου από την ευρωζώνη, σημείο από το οποίο ακόμη δεν έχουμε απομακρυνθεί οριστικά. Ο τυχοδιωκτικός εθνολαϊκισμός ως πρόταση πολιτικής και ο παρωχημένος κρατισμός ως εργαλείο άσκησης οικονομικής πολιτικής απειλούν να καταστήσουν την Ελλάδα μια οικονομικά παρηκμασμένη και πολιτικά απομονωμένη περιοχή στο περιθώριο της Ευρώπης.
Η επίτευξη των παραπάνω συνιστά εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα που απαιτεί σχέδιο, ρήξεις με τις παθογένειες του παρελθόντος και του παρόντος και συνεπάγεται δυσβάσταχτο πολιτικό κόστος. Στις εκλογές της Κυριακής προέχει να περιοριστεί η πολιτική επιρροή των τεχνοκρατικά ανίκανων, των ιδεολογικά εμμονικών και των πολιτικά επικίνδυνων. Δεν υπάρχουν πλέον άλλα περιθώρια.
