Αγαπητέ κύριε Πρόεδρε,
Η δήλωση της Διάσκεψης Κορυφής του ευρώ στις 12 Ιουλίου 2015 ανέδειξε «την ιδιοκτησία από τις Ελληνικές Αρχές» ως κλειδί «μιας δυνητικής μελλοντικής συμφωνίας για ένα νέο πρόγραμμα του ESM». Επιπροσθέτως, η Δήλωση της Συνάντησης Κορυφής σημειώνει ότι «οι Ελληνικές Αρχές θα πρέπει να αναλάβουν τις παρακάτω δράσεις: να θέσουν ένα πρόγραμμα, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για την ενίσχυση των ικανοτήτων και την αποπολιτικοποίηση της Ελληνικής Διοίκησης».
Η έμφαση της επικοινωνίας μου μαζί σας θα είναι διττή, και αφορά την «ιδιοκτησία» και την «αποπολιτικοποίηση». Όπως γνωρίζετε καλύτερα από τους περισσότερους, υπάρχει μια διάχυτη καχυποψία εντός χωρών-μελών της ευρωζώνης, και στην κοινή γνώμη αυτών των χωρών, όσον αφορά τη θέληση της ελληνικής πολιτείας, αλλά τελικά και της ελληνικής κοινωνίας, να καταστήσουν «ιδιόκτητη» την μεταρρυθμιστική διαδικασία, συμπεριλαμβανομένου και του κρίσιμου σκέλους της που αφορά την αποπολιτικοποίηση της Ελληνικής Διοίκησης. Αυτή η καχυποψία, εν συνεχεία, θεμελιώνει την πεποίθηση, που επικρατεί σε πολιτικές ηγεσίες και σημαντικές πολιτικές ομάδες χωρών-μελών της ευρωζώνης, ότι η Ελλάδα, ως κοινωνία και ως πολιτεία, δεν έχει ούτε την ικανότητα ούτε τη θέληση να δημιουργήσει τη δυναμική, διεθνώς ανταγωνιστική οικονομία που αποτελεί προϋπόθεση της συνεχιζόμενης ιδιότητάς της ως μέλος της ευρωζώνης.
Και όμως, η Ελλάδα έχει αποδείξει, αναλαμβάνοντας μείζονες μεταρρυθμίσεις που δεν απαιτήθηκαν από τους ευρωζωνικούς εταίρους της και πιστωτές της, ότι είναι πράγματι ικανή να καταστήσει ιδιόκτητη τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένης και της διαδικασίας αποπολιτικοποίησης της διοίκησης. Το Αποδεικτικό Στοιχείο Α, αυτής της ικανότητας και θέλησης, είναι η μεταρρύθμιση του 2011 στην τριτοβάθμια παιδεία, στην οποία διατέθηκε άνευ προηγουμένου διακομματική στήριξη, μια που ψηφίσθηκε και από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και από την αξιωματική αντιπολίτευση, τη ΝΔ. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η μεταρρύθμιση υπήρξε η σημαντικότερη στον τομέα της προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών καθ’ όλη την πενταετή περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας η Ελλάδα υλοποίησε αλλαγές έπειτα από την απαίτηση της Τρόικας (που σήμερα αποκαλείται «οι θεσμοί»).
Η μεταρρύθμιση Διαμαντοπούλου, όπως έγινε γνωστή από το επίθετο της υπουργού Παιδείας του ΠΑΣΟΚ που επιτυχώς την εισήγαγε προς ψήφιση στην Ελληνική Βουλή, απαγόρευσε τη συμμετοχή κομματικοποιημένων φοιτητικών συλλόγων στην επιλογή πρυτάνεων, επέτρεψε τη σύγχρονη διαχείριση ερευνητικών χρηματοδοτήσεων και προσέλκυσε στα συμβούλια ιδρυμάτων των δημόσιων πανεπιστημίων περισσότερα από εκατό διακεκριμένα μέλη της ελληνικής επιστημονικής διασποράς. Έτσι η μεταρρύθμιση του 2011 έφερε την αξιόπιστη υπόσχεση ενός τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού τομέα που:
- Θα συνέβαλλε καθοριστικά στη διαμόρφωση του ανθρώπινου κεφαλαίου
- Θα συνέδεε την έρευνα με την ελληνική οικονομία
- Θα μπορούσε να συμβάλει στην αυτοχρηματοδότησή της προσελκύοντας αλλοδαπούς φοιτητές που θα κατέβαλλαν δίδακτρα.
Είναι καίριας σημασίας το γεγονός ότι αυτή η μεταρρύθμιση, από τότε που κατέστη νόμος, επέδειξε «ιδιοκτησία» όχι από τους πολιτικούς αλλά από αυτούς που επηρέασε άμεσα. Έλληνες δημόσιοι λειτουργοί, το διδακτικό προσωπικό των δημόσιων πανεπιστημίων, ελεύθερα επέλεξαν, όπως ανέφερα παραπάνω, να προσκαλέσουν την επιστημονική Διασπορά της Ελλάδας να συμμετάσχει από ηγετική θέση στην προσπάθειά τους να πετύχουν τους στόχους που έθεσε η μεταρρύθμιση Διαμαντοπούλου. Πολύ απλά, δεν μπορούμε να έχουμε περισσότερη «ιδιοκτησία» στην «αποπολιτικοποίηση» ενός αναντικατάστατου τομέα του ελληνικού κράτους, του τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης, για το μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας. Αρκεί να αναφέρω, για να υπογραμμίσω τη σημασία της «ιδιοκτησίας» στη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης, ότι το WorldEconomicForum αναδεικνύει την εκπαίδευση -σε μελέτη 30 προηγμένων χωρών με τίτλο ‘InclusiveGrowthandDevelopment’ που θα δημοσιευτεί αυτό τον Σεπτέμβριο– ως ένα από τα τρία σημαντικότερα εμπόδια στην ικανότητα της Ελλάδας να αποκτήσει ανάπτυξη. Τα άλλα δύο είναι η διαφθορά και η υπερβολική γραφειοκρατία (η Ελλάδα βαθμολογείται τριακοστή, στο τέλος της σειράς, σε αυτή τη μελέτη όσον αφορά τις επιδόσεις της στην παιδεία).
Είναι λοιπόν ακατανόητο ότι η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλε ένα νέο νόμο, στις 10 Ιουλίου, που επιστρέφει την ανώτατη παιδεία στην προ του 2011 κατάσταση. Το συνδικαλιστικό όργανο των πανεπιστημιακών, η ΠΟΣΔΕΠ, είχε διαμαρτυρηθεί, στις 11 Μαΐου, όταν αυτός ο νόμος είχε δημοσιοποιηθεί, ότι η ακύρωση της μεταρρύθμισης του 2011 «θα επέστρεφε [τα δημόσια πανεπιστήμια] 33 χρόνια πίσω». Στην ουσία, ο νέος νόμος, που υποβλήθηκε από τον σημερινό Υπουργό Παιδείας, Αριστείδη Μπαλτά, επαναφέρει το statusquoanteστην ανώτατη παιδεία. Αυτό το statusquoanteέχει την προέλευσή του στο Νόμο 1268/82, που όριζε τη συμμετοχή στην εκλογή μελών του διδακτικού προσωπικού σε θέσεις ευθύνης, των φοιτητών και του διοικητικού προσωπικού. Οι καταστροφικές συνέπειες για την ελληνική ανώτατη παιδεία αυτής της δομής διακυβέρνησης, που δημιουργήθηκε το 1982, είναι κοινό κτήμα στην Ελλάδα για περισσότερο από είκοσι χρόνια. Ακόμα και η ακαδημαϊκή έρευνα, ήδη από το 1994, διαπίστωνε πώς οι φοιτητικές οργανώσεις έκαναν χρήση αυτού του μοχλού πίεσης, που τους απέδιδε η δομή διακυβέρνησης του Νόμου 1268/82, για να απαιτήσουν ένα λιγότερο απαιτητικό πρόγραμμα σπουδών και εξετάσεων και για την παροχή βαθμών βάσης και άνω σε φοιτητές κάτω της βάσης. Αυτό παρατηρήθηκε ιδίως στα παλαιότερα, και, η ειρωνεία, στα υψηλότερου κύρους πανεπιστήμια, όπως το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, οι περισσότεροι απόφοιτοι των οποίων –και αυτό δεν ήταν σύμπτωση- προσλαμβάνονταν από τον δημόσιο τομέα στο πλαίσιο ενός πελατειακού καθεστώτος για το οποίο ούτε η ποιότητα των πανεπιστημιακών σπουδών ούτε η ποιότητα των αποφοίτων είχε σημασία (Stefanos Pesmazoglou, Government, Ideology, and the university curriculum in Greece, European Journal of Education 29, no 3:291-304, 1994).
Σύμφωνα με δημοσιεύματα αυτής της εβδομάδας στον ελληνικό Τύπο, η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να περάσει τον Νόμο Μπαλτά παρά την καθολική αντίδραση των τριών κομμάτων της αντιπολίτευσης –ΝΔ, Ποτάμι, ΠΑΣΟΚ– που της παρέχουν αναντικατάστατη υποστήριξη για να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις οι οποίες καταγράφονται στη δήλωση της Συνάντησης Κορυφή του Ευρώ.
Κύριε Πρόεδρε, απευθύνομαι σε εσάς, με τη διττή μου ιδιότητα ως πολίτη της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αισθάνεται αδιαμφισβήτητα ιδιοκτησία της διαδικασίας των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα και ιδιαίτερα της αποπολιτικοποίησης του ελληνικού κράτους και της διακυβέρνησης της ελληνικής ανώτατης παιδείας, ζητώντας σας να θέσετε αυτό το θέμα στον Έλληνα Πρωθυπουργό. Ας έχουμε ως παραδοχή μας ότι ο Έλληνας Πρωθυπουργός, υπό την πίεση σε πολλαπλά μέτωπα που υφίσταται, δεν αντιλήφθηκε ότι αυτή η επιστροφή στο statusquoante στην ελληνική ανώτατη παιδεία θα επιφέρει ζημιές, υποσκάπτοντας την ικανότητα της Ελλάδας να δημιουργήσει μια ανταγωνιστική οικονομία αλλά και υποσκάπτοντας την πίστη άλλων χωρών-μελών της ευρωζώνης σε αυτή την ικανότητα. Υποβάλλω στην κρίση σας την άποψή μου ότι είναι απαραίτητο για όλους εμάς, όσους πιστεύουμε σε μια Ελλάδα που θα παραμείνει στην ευρωζώνη, είτε είναι Έλληνες είτε όχι, να βοηθήσουν τον Έλληνα Πρωθυπουργό να αντιληφθεί τη ζημία που θα κάνει η επιστροφή στο statusquoanteστην ανώτατη παιδεία.
Με ειλικρινή αισθήματα,
Αντώνης Καμάρας
Ακολουθεί το πρωτότυπο κείμενο της επιστολής:
Dear Mr President,
The Euro Summit Statement of 12th of July 2015 identified “ownership by the Greek authorities” as key “for a possible future agreement on a new ESM programme”. Additionally the Summit Statement notes that the “Greek authorities shall take the following actions…put in place a programme, under the auspices of the European Commission, for capacity-building and de-politicizing the Greek administration”.
The focus of my communication to you will be twofold, on ‘ownership’ and ‘depoliticization’. As you know better than most, Mr President, there is widespread suspicion within Eurozone member-countries, and their public opinions, of the willingness of the Greek polity, and ultimately of the Greek society itself, to ‘own’ the reform process up to and including the critical component of depoliticizing the Greek administration. This suspicion, in turn, grounds the belief, prevalent among many political leaders and significant political constituencies of Eurozone member countries, that Greece, as a society and a polity, has neither the capacity nor the willingness to create the dynamic, internationally competitive economy which is a prerequisite for its continued membership in the Eurozone.
Yet Greece has proven, by undertaking major reforms which were not mandated by its Eurozone partners and creditors, that it is indeed capable of owning the reform process up to and including the process of depoliticizing its administration. Exhibit A, of this capability and willingness, is the 2011 higher education reforms, which enjoyed unprecedented cross party support, being voted both by the then ruling PASOK and the center right majority opposition party, ND, in the Greek Parliament. Not incidentally these reforms represented the most important supply-side piece of legislation throughout the five year period during which Greece has been enacting changes on the request of Troika, since renamed ‘the institutions’.
The Diamantopoulou reforms, as they are known by the name of the PASOK Education Minister that successfully introduced in the Greek Parliament, banned the participation of politicized student unions in the election of university rectors, allowed for modern management of the universities research grants and attracted Greece’s distinguished scientific Diaspora to the governance of the supervising boards of state universities. In particular, more than a hundred Greek Diaspora faculty joined these supervising Boards from distinguished European and North American universities. Thus these 2011 reforms bore the credible promise of a Greek higher education sector that would:
- Make a critical contribution to human capital formation
- Link research to Greece’s economy
- And help pay its own way by attracting fee-paying students, from abroad, to Greek campuses
Critically these reforms, since their passing into law, demonstrated ‘ownership’ not only by politicians but also by those immediately affected by them. Greek civil servants, faculty of state universities, freely chose, as I mentioned above, to invite Greece’s scientific Diaspora, to join the them, from a leadership position, in the pursuit and attainment of the goals set out in the Diamantopoulou reforms. You simply cannot get more ‘ownership’ in ‘depoliticizing’ an indispensable component of the Greek state, the higher education sector, for the transformation of the Greek economy. Suffice it to mention, to highlight the importance of ‘ownership’, in the reform of the education domain, that the World Economic Forum identifies education - in its report of 30 advanced countries, titled ‘Inclusive Growth and Development’, to be published this September – as one the three main blocks to Greece’s capacity to undertake inclusive growth, the other two being corruption and excessive red tape (Greece is ranked 30th, in educational attainment, in this report, at the very bottom of the class).
Inexplicably the present Greek government tabled a new law, on July 10th, returning higher education to the pre-2011 reforms status. The trade union of Greek faculty, POSDEP, had protested, in May 11, at the time when this new draft law was made public, that the annulment of the 2011 reforms would ‘return [state universities] 33 years back’. Essentially, the new law, submitted by the present Minister of Education, Aristides Baltas, brings back the status quo ante in the governance of Greek universities. This status quo ante has its antecedents in Law 1268/82, which mandated the participation, in the election of faculty in positions of responsibility, of students and administrative staff. The disastrous effects, on Greek higher education, of this governance structure of 1982 vintage, has been common knowledge in Greece for more than twenty years now. Even scholarly research, by as early as 1994, had noted how student unions have used their governance leverage, granted to them by Law 1268/82, to press for a less demanding curriculum and exams as well as for the granting of pass grades to failing students. This has been particularly the case in Greece’s oldest, and ironically most prestigious universities, such as the University of Athens and the University of Thessaloniki, most of the graduates of which, not incidentally, were hired by the state sector under a clientelist regime for which neither the quality of university education nor the level of quality of its individual graduates mattered (e.g., Stefanos Pesmazoglou, Government, Ideology and the university curriculum in Greece, European Journal of Education 29, no. 3:291-304, 1994).
According to this week’s Greek press reports the government is keen to pass the Baltas draft law, annulling the 2011 reforms, despite the universal opposition of the three parties of opposition – ND, POTAMI, and PASOK – that provide it with indispensable support to fulfill its commitments enumerated in the European Summit Statement.
Mr President, I appeal to you, in my twin capacity as a citizen of the Hellenic Republic and of the European Union, who most definitely feels ownership of the reform process in Greece, and particularly so of the depoliticisation of the Greek state, and of Greek higher education governance in particular, to take this up with the Greek Prime Minister. Let us assume that the Greek Prime Minister, under the considerable pressure he is facing on multiple fronts, has not grasped what this return to the status quo ante, in Greek higher education, will do in undermining both the capacity of Greece to create a competitive economy and the conviction of the other Eurozone member countries in this capacity. It is thus incumbent upon all of us, I will submit to you, who believe in Greece’s Eurozone vocation, Greeks and non-Greeks, to assist the Greek Prime Minister to comprehend the damage, that going back to the status quo ante in higher education, will do to this vocation.
Sincerely yours,
AntonisKamaras
Αντώνης Καμάρας. Διετέλεσε σύμβουλος του Δημάρχου Θεσσαλονίκης την περίοδο 2011-2014.
