Το τελευταίο διάστημα, οι υπερασπιστές του ΟΧΙ, επικαλούνται συχνά το επιχείρημα ότι οι ίδιοι δεν είναι ευρωσκεπτικιστές ή αντι-ευρωπαίοι, αλλά αντιθέτως πιστεύουν βαθιά στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Σε ποιον, όμως, ευρωπαϊκό πολιτισμό; Σε εκείνον του Διαφωτισμού και των συναφών αξιών του, όπως λένε, και όχι σε αυτόν της τεχνοκρατίας και της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών ή της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής ιδεολογίας. Το επιχείρημα ακούγεται εν πρώτοις ιδιαίτερα θελκτικό. Πιστεύουμε στην καλύτερη δυνατή Ευρώπη, αυτή των ονείρων μας και των φαντασιώσεών μας, σε αυτή που συγκρότησε πνευματικά τον (πάντως, αντιφατικό) κόσμο της δυτικής νεωτερικότητας. Ωραίο φαίνεται, έτσι δεν είναι;
Ωστόσο, η πραγματικότητα έχει δυστυχώς πάντα κάτι το ανυπόφορα εκνευριστικό: είναι αναπόδραστη και διαρκώς παρούσα. Έτσι, με ό,τι όνειρο κι αν κοιμηθούμε το βράδυ, το πρωί θα ξυπνήσουμε για άλλη μια μέρα σε τούτο τον μάταιο κόσμο. Και θα συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό για το οποίο ψηφίζουμε την Κυριακή είναι η Ευρώπη του ευρώ και της Ε.Ε. Η Ευρωζώνη των 19, της Κομισιόν, της ΕΚΤ. Δεν ακούγονται όλα αυτά τόσο γοητευτικά, το ξέρω. Όλοι θα θέλαμε να ψηφίζαμε για τον Καντ, τον Ρουσσώ, τον Βολταίρο και τους λοιπούς ογκόλιθους της δυτικής σκέψης.
Δεν υπάρχει κάποια άλλη Ευρώπη
Λυπάμαι, όμως, η κάθε κοινωνία ψηφίζει γι αυτό που έχει μπροστά της, στη δική της συγκυρία, δεν ψηφίζει τους νεκρούς της, όσο υπέροχοι κι αν είναι αυτοί. Ψηφίζει τους ζωντανούς της. Ψηφίζει αλίμονο για τον Γιούνκερ και τον Ντράγκι. Ψηφίζει όμως και για τον φθηνό δανεισμό χάρη στο ευρώ, αλλά και για τα ΕΣΠΑ, το Erasmus, τα υπέροχα φθηνά ταξίδια στας Ευρώπας για ψύλλου πήδημα, τις μεταπτυχιακές σπουδές στα πανεπιστήμια της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας ή της Ιταλίας, για τη συμμετοχή μας στην περιπέτεια της Ένωσης εδώ και 50 χρόνια, με τα πάνω της και τα κάτω της. Ψηφίζει και για το μέλλον της, για να μπορεί να διατηρήσει το ίδιο επίπεδο της ζωής της, για να προστατέψει το Κράτος Δικαίου της –που μόνο σε ένα δυτικό πλαίσιο έχει νόημα–, για να συνεχίσει να δίνει ένα έστω υποτυπώδες δίκτυ ασφαλείας στους φτωχότερους και πιο αδύναμους κοινωνικά. Διότι, το ευρώ είναι των φτωχών, δεν είναι των πλούσιων, και κυρίως δεν είναι του μαφιόζικου καπιταλισμού που παρασιτεί πάντοτε σε συνθήκες κατάρρευσης και τρέφεται από την καταστροφή. Ας μην είμαστε τόσο γειωμένοι στην πραγματικότητα, βέβαια. Ακόμη και σε αυτό τον τόσο αφόρητο πραγματισμό, κρύβεται κι ένα όραμα. Διότι η Ελλάδα ψηφίζει επίσης, για να μπορεί να συμμετάσχει σε αυτό που θα είναι η Ε.Ε. (και ειδικά η ευρωζώνη) στο μεσοπρόθεσμο μέλλον: μια ομοσπονδία κρατών μελών ακόμη πιο στενά συνδεδεμένων μεταξύ τους, με τύχες ακόμη πιο άρρηκτα συνδεδεμένες, με αμοιβαία οφέλη ακόμη πιο πολλά από ό,τι ώς τώρα. Μην τρέφουμε αυταπάτες, το ενωσιακό εγχείρημα προχώρησε πάντα μέσα από τις εσωτερικές κρίσεις του, και όσο κι αν κάποτε μπορεί να έκανε ένα βήμα πίσω, βρήκε τη δύναμη και προχώρησε, λίγο αργότερα, με δυο δυο τα βήματα. Με ένα ενδεχόμενο ΟΧΙ, η χώρα μας θα βρεθεί εκτός της διαδικασίας αυτής, και δεν θα γίνει καν μια «βαλκανική χώρα» όπως ισχυρίζονται ορισμένοι. Οι υπόλοιπες βαλκανικές χώρες κινούνται ήδη σε τροχιά ένταξης στο ευρώ (π.χ. Βουλγαρία) ή στην Ε.Ε. Η Ελλάδα εκτός Ε.Ε., θα μείνει μια χώρα στο απόλυτο κενό, ως μια γεωπολιτική τρύπα στο νοτιανατολικό άκρο της ηπείρου.
Αν δεν μας αρέσουν όλα αυτά, έχουμε προφανώς κάθε δικαίωμα να πούμε ότι είμαστε αντι-ευρωπαίοι. Αλλά να λέμε ότι υπάρχει κάποια άλλη Ευρώπη την οποία προτιμούμε και ότι για αυτή ψηφίζουμε την Κυριακή, αυτό όχι μόνο δεν είναι βάσιμο, αλλά είναι θα έλεγα και παραπλανητικό.
Ανήκουμε στην εποχή μας και σε καμία άλλη. Κι έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα διακυβεύματα τα δικά της, και καμίας άλλης. Είτε λοιπόν μένουμε στην Ευρώπη, και παλεύουμε εντός αυτής με τις όποιες δυνάμεις μας να τη φτιάξουμε καλύτερη, είτε πάμε με τη Ρωσία και την Τουρκία – τις οποίες δεν νομίζω ναα τις περιελάμβανε κανείς στον κόσμο του Διαφωτισμού. Μπορούμε επίσης να ζήσουμε απομονωμένοι ως Αλβανία. Και πάλι δεν θυμάμαι κανέναν σημαντικό διαφωτιστή από την συμπαθέστατη αυτή γειτονική χώρα.
Σε αυτό το καθόλου γοητευτικό –το παραδέχομαι– δίλημμα καλούμαστε να απαντήσουμε, και σε κανένα άλλο. Και θα προέτρεπα ιδιαίτερα τους ιστορικούς που έχουν τις ενστάσεις τους, να ψηφίσουν μεν ό,τι τελικά επιλέξουν, αλλά να μην κάνουν το λάθος της χρονομηχανής. Είμαστε εκεί ακριβώς, στον Ιούλιο του 2015. Και είναι, όλως περιέργως, βροχερός μήνας αυτή τη χρονιά...
Δ.Π. Σωτηρόπουλος. Αναπληρωτής Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας και Γραμματέας Σύνταξης της Νέας Εστίας
