Γιώργος Σιακαντάρης

Στην ταινία Μπανάνες του Γούντυ Άλλεν ο πρωταγωνιστής βρίσκεται αναίσθητος, ξυλοκοπημένος από παραστρατιωτικούς μιας λατινοαμερικάνικης δικτατορίας. Όταν αυτοί του ρίχνουν νερό για να ξυπνήσει και να τον ξαναδείρουν, αυτός αρχίζει να φωνάζει τρομαγμένος: «Όχι, όχι άλλες Πολωνέζες». Όποιος έχει παρακολουθήσει τι και πώς λέγεται στις εργασίες της αποκαλούμενης Βουλής των Εφήβων δικαιούται να λιποθυμήσει και μετά να φωνάξει «όχι, όχι άλλοι Αυτιάδες - και τόσοι άλλοι».

Ο αντιδιαφωτισμός στην Ελλάδα είναι το κρυφό ή και το φανερό χαρτί στα χέρια του εθνολαϊκισμού. Εδώ το Έθνος ταυτίζεται με την άποψη του αντιδιαφωτισμού για τα έθνη (οντότητες στηριγμένες στους δεσμούς αίματος και ενίοτε της θρησκείας και όχι  σύνολα ατόμων που έχουν πολιτικούς, οικονομικούς και διαφορετικούς ιδεολογικούς δεσμούς). Αν μάλιστα σκεφτεί κανείς ότι, την ίδια στιγμή που πλήθη σκέπτονται έτσι, συμμετέχουν και συμβάλλουν στην κοινωνία της αγένειας, μπορεί να κατανοήσει πολλές από τις ελληνικές ιδιοτυπίες, τον εθνικό μας εξαιρετισμό.

Μήπως είναι καιρός να δημιουργηθεί ένας νέος ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, πριν ακόμη και από την Ενωμένη Ευρώπη; Ή πάλι, μήπως αυτός είναι η προϋπόθεση για τη δημιουργία της; Μήπως ο Χάμπερμας έπρεπε να είναι υποψήφιος πρόεδρος για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο;

Ώστε ο Μακιαβέλι ήταν κακός; Καλός ήταν μόνο ο Διαφωτισμός; Αλλά πόσο καλός μπορεί να είναι ο Διαφωτισμός αν δεν περιλαμβάνει τον κακό Μακιαβέλλι; Ο Αλέξης Τσίπρας ξαναγράφει την ιστορία της δυτικής σκέψης υπό το πρίσμα του αγωνιστικού μανιχαϊσμού του.

Το ελληνικό ανάδελφο χωριό, διχασμένο ανάμεσα στον Διαφωτισμό και την «Ορθοδοξία», επαναλαμβάνει ό,τι έκανε και με τον Μιλόσεβιτς. Αθωώνει και εξαγνίζει τους πρωτεργάτες της σημερινής ουκρανικής κρίσης, όπως έκανε τότε με τους σέρβους σφαγείς εθνικιστές.

Οι σημερινές συγκρούσεις στην Ουκρανία, αλλά και νωρίτερα στην Τσετσενία, στη Γεωργία, στη Μολδαβία, είναι αποτέλεσμα εθνικισμών που είχαν καταχωνιαστεί σε ρωσικά εθνικιστικά ντουλάπια.

Στα 1917, η κομμουνιστική επανάσταση εκπροσωπούσε το φως και την ελπίδα των κοινωνιών που στόχευαν να απαλλαγούν από τα δεσμά της φεουδαρχία και, αργότερα, του καπιταλισμού. Στα 1989, οπότε και τα μαρξιστικά καθεστώτα της ανατολικής Ευρώπης κατέρρευσαν, ο κομμουνισμός αποδείχθηκε ένα κοινωνικό και πολιτικό σύστημα, το οποίο είχε καταρρεύσει ηθικά στις συνειδήσεις των ανθρώπων πολλά χρόνια πριν.  

Τα θέματα του Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη, δημοσιογράφου διαπιστευμένου επί πολλά χρόνια στο Βελιγράδι, του μόνου έλληνα ανταποκριτή που κάλυψε με αντικειμενικότητα τα γεγονότα της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, είναι αποτέλεσμα της εμπειρίας και της συσσωρευμένης γνώσης μιας ζωής. Θέματά του, ο κομμουνισμός και τα καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης, ο αυταρχισμός τους, ο δολοφονικός χαρακτήρας τους, οι φιλόσοφοι που διαφώνησαν, οι διώξεις που υπέστησαν όσοι διαφώνησαν – αλλά και οι σημερινοί «μεταμοντέρνοι» φιλόσοφοι που δεν διστάζουν, μεταξύ παραδοξολογημάτων και δογματισμού, να αποθεώνουν τον κομμουνιστικό αυταρχισμό.

Jean - Pierre Moisset, Ιστορία του καθολικισμού, μετάφραση από τα γαλλικά: Μιχάλης Ρούσσος, Αιμίλιος Βαλασιάδης,  Μάρκος Ρούσσος, Γιάννης Κώστας, επιμέλεια: Θεόδωρος Κοντίδης, Κωνσταντίνος Αγόρας, επίμετρο: Θεόδωρος Κοντίδης, Πόλις, Αθήνα 2011, 486 σελ.

Εξέπληξε θετικά με τις παρεμβάσεις του ο νέος πάπας Φραγκίσκος. Ο τρόπος με τον οποίο τοποθετήθηκε στα ζητήματα των κοινωνικών ανισοτήτων και το φιλελεύθερο πνεύμα που επέδειξε για τις πολιτικές της καθολικής Εκκλησίας έναντι των ζητημάτων της βιοηθικής δεν ήταν συνηθισμένες προσεγγίσεις για τις παραδοσιακές αξίες της Καθολικής Εκκλησίας. Οι εξελίξεις στην Αγία Έδρα κάνουν ξανά επίκαιρο το σημαντικό βιβλίο του Ζαν-Πιερ Μουασσέ.