Ευαγγελία Τολιοπούλου

Φαίνεται ίσως, εκ πρώτης όψεως, ασυνήθιστη η συμπαράθεση των «Ελλήνων» με τη «φυλή» εκείνων  που για αιώνες θεωρήθηκαν –και ακόμα σε ένα βαθμό θεωρούνται– «οι άγριοι, οι Ινδιάνοι, οι Νέγροι της Ευρώπης»^[1]. Οι δυό τους όμως μοιράζονται ήδη μια προϊστορία, αφού συνυπήρξαν για καιρό, αιώνες πριν τα καραβάνια των «προσκυνητών από την Ανατολή» κάνουν την εμφάνισή τους μπροστά στα τείχη των ευρωπαϊκών πόλεων του ύστερου Μεσαίωνα. Και οι όροι της συνύπαρξής τους παραμένουν ακόμα προβληματικοί.

Astolphe marquis de Custine, La Russie en 1839, Amyot, Paris 1843, τέσσερις τόμοι, 1.188 σελ.

Το 1839, ο Γάλλος μαρκήσιος Αστόλφ ντε Κιουστίν επισκέφτηκε τη Ρωσία και έγραψε ένα μακρύ οδοιπορικό στο οποίο διατύπωνε τη γνώμη ότι η χώρα είναι «η αιώνια ανατολική τυραννία που μας απειλεί αδιάκοπα». Βιβλίο γενικεύσεων που, όμως, ανατυπώνεται συνεχώς ενώ, ακόμα και σήμερα, ενισχύει τα γενικά στερεότυπα για τον ρωσικό λαό, το βιβλίο του Κιουστίν περιέχει το διαχρονικό αφήγημα της Δύσης για τη Ρωσία. Γιατί πέφτει έξω; [ΤΒJ]

Thomas Hope, Anastasius, Or, Memoirs of a Greek (Aναστάσιος ή Απομνημονεύματα ενός Έλληνα), τελευταία έκδοση: HardPress, 2018, τρεις τόμοι, 412 σελ.

Γόνος μιας αγγλο-ολλανδικής τραπεζικής δυναστείας με σκωτσέζικες ρίζες, ο συλλέκτης και «ειδικός» της εσωτερικής διακόσμησης, Τόμας Χόουπ (1769-1831), που συνέβαλε όσο λίγοι στη διαμόρφωση και στην προώθηση της αισθητικής της περιόδου της Αντιβασιλείας και του Νεοκλασικισμού στη Βρετανία, κατέλαβε εξαπίνης το αναγνωστικό κοινό της εποχής του με την έκδοση, το 1819, στο Λονδίνο, χωρίς όνομα συγγραφέα, του μυθιστορήματός του, Αναστάσιος ή Απομνημονεύματα ενός Έλληνα. Το βιβλίο, που αποδόθηκε αμέσως στον Μπάιρον, τον ποιητή που, λίγα χρόνια νωρίτερα και με τεράστια επιτυχία, είχε θέσει τα πρότυπα των «ανατολίτικων» δραμάτων με αντισυμβατικούς «επαναστάτες» πρωταγωνιστές, γνώρισε άμεση και τεράστια επιτυχία. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μπάιρον τόσο θαύμασε το λογοτεχνικό επίτευγμα του Χόουπ, που δήλωσε πως θα έδινε τα δύο πιο πετυχημένα έργα του για να  το είχε γράψει εκείνος.^[1]

Noel Malcolm, ‘Useful Enemies’:  Islam and the Ottoman Empire in Western Political Thought, 1450-1750, Oxford University Press, 2019, 512 σελ.

Αν η στάση της χριστιανικής Ευρώπης απέναντι στο Ισλάμ υπήρξε παραδοσιακά εχθρική, η θέση της, ιδεολογική και πολιτική, απέναντι στους Μωαμεθανούς Τούρκους και το κράτος τους πέρασε, στα νεότερα χρόνια, από διάφορες φάσεις, απώθησης βασικά, σύγκρουσης και δυσπιστίας, αλλά ταυτόχρονα και θαυμασμού, τουλάχιστον τους πρώτους αιώνες. Κι ενώ η αντιπαράθεση με το Ισλάμ πηγαίνει πίσω στον Μεσαίωνα, απ’ όπου η νεότερη χριστιανική πολεμική εξακολούθησε να αντλεί μεγάλο μέρος του θεωρητικού υλικού και των επιχειρημάτων της, η άμεση επαφή και αντιπαράθεση των Δυτικοευρωπαίων με τους Οθωμανούς-Τούρκους οριοθετείται χρονολογικά την περίοδο των ευρωπαϊκών «νεότερων χρόνων» και, ως εκ τούτου, συνόδευσε και αντιστικτικά συνδιαμόρφωσε πολλές από τις ιδεολογικές και τις πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη της νεωτερικότητας. 

Michael Lucken, Le Japon grec. Culture et possession, Gallimard, 2019, 256 σελ.

Η αρχαία Ελλάδα δεν ενέπνευσε μόνο τον δυτικό κόσμο. Στην Ανατολή, η κλασική αρχαιότητα επέδρασε ουσιαστικά στην ιαπωνική ταυτότητα, και σε κρίσιμες φάσεις του ιστορικού παρελθόντος της χώρας και στον σύγχρονο κόσμο. Τι σήμαινε, και τι σημαίνει αυτό, όμως, για την Ελλάδα, για την Ιαπωνία, για τη σχέση τους, αλλά και τη σχέση Ελλάδας και Ιαπωνίας με τη Δύση; [ΤΒJ]