Ο αντιρατσιστικός νόμος 927/79 τόσο παλαιότερα όσο και όπως τροποποιήθηκε το 2014 απασχόλησε για σημαντικό χρόνο την εξέταση της Ελλάδας στις 3 και 4 Αυγούστου 2016 από την Επιτροπή για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων του ΟΗΕ (CERD).
H CERD επέμεινε πως ο αντιρατσιστικός νόμος δεν είναι συμβατός με το Άρθρο 4 της Διεθνούς Σύμβασης για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων (ICERD) αφού δεν διώκει τη ρητορική του μίσους («διάδοση ρατσιστικών ιδεών») και αυτό δεν αντικαθίσταται με την επίκληση του ρατσιστικού κινήτρου σε συνδυασμό με τη διάταξη για εξύβριση που δεν διώκεται αυτεπάγγελτα. Επίσης, στην Ελλάδα εξακολουθεί να μην προβλέπεται η διάλυση ρατσιστικών οργανώσεων όπως η Χρυσή Αυγή.
Άρθρον 4.- Τα Κράτη μέλη καταδικάζουσι πάσαν προπαγανδιστικήν ενέργειαν και πάσας τας οργανώσεις αίτινες βασίζονται επί ιδεών ή θεωριών περί ανωτερότητος μιας φυλής ή ομάδος προσώπων ενός χρώματος ή εθνολογικής προελεύσεως ή αίτινες προσπαθούσι να δικαιολογήσωσιν ή προάγωσι το φυλετικόν μίσος και πάσης μορφής διάκρισιν, και αναλαμβάνουσι την υποχρέωσιν όπως εφαρμόσωσιν άμεσα και θετικά μέτρα ενδεδειγμένα δια την εξάλειψιν πάσης παροτρύνσεως ή ενεργειών προς τοιαύτην διάκρισιν και, προς τον σκοπόν τούτο, τηρουμένων των αρχών των ενσωματωμένων εις την Παγκόσμιον Δήλωσιν των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων άτινα ρητώς εκτίθενται εις τον 5ον άρθρον της παρούσης Συμβάσεως όπως μεταξύ άλλων:
α) δηλώσωσι κολάσιμον κατά νόμον παράβασιν, πάσαν διάδοσιν ιδεών βασιζομένων επί της φυλετικής ανωτερότητος και μίσους, παρότρυνσιν προς φυλετικήν διάκρισιν, ως και πράξεις βίας ή παρότρυνσιν προς διάπραξιν τοιούτων πράξεων εναντίον οιασδήποτε φυλής, ή ομάδος προσώπων άλλου χρώματος ή εθνολογικής προελεύσεως και επίσης την χορήγησιν πάσης βοηθείας δια φυλετικάς δραστηριότητας, περιλαμβανομένης και της χρηματοδοτήσεως αυτών,
β) δηλώσωσι τας παρανόμους οργανώσεις και απαγορεύσωσι τας οργανώσεις ταύτας ως και τας δραστηριότητας οργανωμένης προπαγάνδας και πάντα άλλον τύπον προπαγανδιστικής δραστηριότητος αίτινες παροτρύνουσιν εις την φυλετικήν διάκρισιν και αίτινες ενθαρρύνουσιν αυτήν και όπως δηλώσωσιν ως υπό του νόμου κολάσιμον αδίκημα την συμμετοχήν εις τοιαύτας οργανώσεις ή τοιαύτας δραστηριότητας,
γ) όπως μη επιτρέπωσιν εις τας δημοσίας Αρχάς ουδέ εις τα δημόσια ιδρύματα, εθνικά ή τοπικά, την παρότρυνσιν προς φυλετικήν διάκρισιν ή ενθάρρυνσιν αυτής.
Είναι εντυπωσιακό πως στην αρχική έκθεση στη CERD, η Ελλάδα ανερυθρίαστα δήλωνε ψευδώς το Σεπτέμβριο 2016 πως «114. Ο Νόμος 927/79 […] ποινικοποιεί την έκφραση δημοσίως, είτε προφορικώς είτε διά του τύπου ή διά γραπτών κειμένων ή εικονογραφήσεων ή παντός ετέρου μέσου, ιδεών προσβλητικών κατά προσώπου ή ομάδος προσώπων [λόγω της φυλετικής ή εθνικής καταγωγής των ή της θρησκείας των]».
To Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) τόσο στην έκθεση που συνυπέβαλε με άλλες ΜΚΟ προς τη CERD τον Ιούλιο 2016 όσο και στην προφορική παρουσίασή του ενώπιον της CERD στις 3 Αυγούστου 2016 τόνισε πως η ποινικοποίηση αυτή υπήρχε στο Άρθρο 2 του Ν. 927/1979 που καταργήθηκε το 2014.
Για το λόγο αυτό άλλωστε, το Νοέμβριο 2015, η Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, στις καταληκτικές παρατηρήσεις και συστάσεις για την Ελλάδα, δήλωσε πως «ανησυχεί για το ότι ο νέος Νόμος 4285/2014 και οι διατάξεις που εισήχθηκαν στον Ποινικό Κώδικα ενδέχεται να παρακωλύουν τις έρευνες και τις διώξεις ρατσιστικών εγκλημάτων μίσους που αφορούν δημόσια εκφραζόμενες προσβολές και δυσφήμιση ομάδων» και κάλεσε την Ελλάδα «να αναθεωρήσει τη νομοθεσία του ώστε να διασφαλίζεται ότι οποιασδήποτε μορφής υποστήριξη εθνικού, φυλετικού ή θρησκευτικού μίσους θα απαγορεύεται διά νόμου».
Πριν από αυτήν, στη δημοσιοποιηθείσα το Φεβρουάριο 2015 έκθεσή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI) έκανε αναλυτικότερες επισημάνσεις: «4. Το άρθρο 1.1 του νόμου 927/1979 ποινικοποιεί την εκ προθέσεως δημόσια υποκίνηση πράξεων ή δραστηριοτήτων που ενδέχεται να οδηγήσουν σε διακρίσεις, μίσος ή βία εναντίον ατόμων ή ομάδων με βάση τη φυλετική, εθνική ή εθνοτική καταγωγή, το χρώμα, τη θρησκεία, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου. Η δημιουργία ή η ηγεσία ή η συμμετοχή σε μια ομάδα που προωθεί το ρατσισμό απαγορεύεται από το άρθρο 1.4 του νόμου. Αν και ο νόμος καλύπτει τη σύσταση που περιέχεται στην §18 γ της υπ αριθ. 7 Σύστασης Γενικής Πολιτικής (GPR) της ECRI στην εθνική νομοθεσία για την καταπολέμηση του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων, που σχετίζονται με ρατσιστικές απειλές, δεν αντιμετωπίζει εκείνες στην §§ 18 β σχετικά με τις ύβρεις και τη δυσφήμηση ή την 18 στ, σχετικά με τη δημόσια διάδοση, δημόσια διανομή ή παραγωγή ή αποθήκευση ρατσιστικού υλικού. 5. Το άρθρο 1 δεν αναφέρεται στους λόγους της γλώσσας και της ιθαγένειας. 6. Η ECRI συνιστά η γλώσσα και η υπηκοότητα να περιλαμβάνονται στον κατάλογο των λόγων του άρθρου του νόμου 927/1979. Συνιστά επίσης, τα αδικήματα που εξακολουθούν να λείπουν (βλ. §4 ανωτέρω) να συμπεριληφθούν στο νόμο.»
Η Ελλάδα υπερασπίστηκε τον τροποποιημένο αντιρατσιστικό νόμο, απέφυγε να απαντήσει στην κριτική για την αποποινικοποίηση του ρατσιστικού λόγου και απέρριψε την ιδέα απαγόρευσης πολιτικών κομμάτων όπως η Χρυσή Αυγή, επικαλούμενη εναλλακτικά τόσο τις πολλές διώξεις εναντίον της και δίκες και καταδίκες στελεχών της, όσο και το άρθρο 1 παράγραφος 4 του αντιρατσισικού Νόμου 927/79 που τιμωρεί «όποιον συγκροτεί ή συμμετέχει σε οργάνωση ή ένωση προσώπων οποιασδήποτε μορφής που επιδιώκει συστηματικά την τέλεση των [ρατσιστικών] πράξεων» χωρίς όμως να αναφέρει γιατί δεν διώχθηκαν ποτέ με τη διάταξη αυτά ούτε καν τα ηγετικά στελέχη της Χρυσής Αυγής…
Στη συνέχεια, η Ελλάδα προσπάθησε να απαξιώσει το Ν. 927/1979 όπως ίσχυε μέχρι το 2014, δηλώνοντας πως μόνο έξι υποθέσεις είχαν οδηγηθεί σε δίκη με το νόμο αυτό και είχαν εκδοθεί μία ή δυο καταδικαστικές αποφάσεις με βάση τα στοιχεία που είχε συλλέξει το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Για άλλη μια φορά, η Ελλάδα δεν ενδιαφέρθηκε καν να δώσει σωστά στοιχεία, αν και ήξερε καλά πως θα μπορούσε να έχει άμεση και σωστή πληροφόρηση από το ΕΠΣΕ αφού είναι γνωστό πως αυτό (και μόνο αυτό) είχε προκαλέσεις με μηνύσεις του τις δίκες με το Ν. 927/1979…
Σε συμπληρωματική έκθεση προς τη CERD που συνυποβλήθηκε με άλλες ΜΚΟ στις 7 Αυγούστου 2016, το ΕΠΣΕ ανέφερε πως δεν είναι έξι αλλά ένδεκα οι υποθέσεις που, μετά από μηνύσεις του, είχαν οδηγηθεί σε δίκες.
Επτά από αυτές περιλαμβάνονταν ήδη στην προηγούμενη έκθεση του ΕΠΣΕ στη CERD τον Απρίλιο 2009 που είναι εύκολα προσβάσιμη στον ιστότοπο της CERD. Μία από αυτές είχε οδηγήσει στη μοναδική μέχρι σήμερα αμετάκλητη καταδίκη με βάση το Ν. 927/79 του Ελεύθερου Κόσμου το Σεπτέμβριο 2008 για αντισημιτικό άρθρο. Δύο είχαν οδηγήσει σε πρωτόδικες καταδίκες που ανατράπηκαν στις κατ’ έφεση δίκες (του Ελεύθερου Κόσμου για αντιτσιγγάνικο άρθρο – καταδίκη Ιούλιος 2008 και αθώωση Μάρτιος 2009, καθώς και του Κώστα Πλεύρη για το βιβλίο του Εβραίοι – Όλη η Αλήθεια - καταδίκη Δεκέμβριος 2007 και αθώωση Μάρτιος 2009) ενώ για τις άλλες τέσσερις υπήρξαν πρωτόδικες αθωωτικές αποφάσεις (τον Ιούνιο 2003 για αντιτσιγγάνικο κείμενο συλλόγων γειτόνων στο Ριγανόκαμπο Πάτρας, το Δεκέμβριο 2003 για αλβανοφοβικό άρθρο στην εφημερίδα Επενδυτής, τον Ιούλιο 2004 για αντιτσιγγάνικες δηλώσεις του Δημάρχου Νέας Αλικαρνασσού Ηρακλείου και τον Ιανουάριο 2007 για αντισημιτικό κείμενο στην εφημερίδα Άλφα Ένα).
Έκτοτε, μετά από μηνύσεις του ΕΠΣΕ ακόμα τέσσερις υποθέσεις οδηγήθηκαν σε δίκη. Το περιοδικό Απολλώνιο Φως καταδικάστηκε τον Ιανουάριο 2010 για αντισημιτικά φυλλάδια που μοίραζε στη δίκη του Κώστα Πλεύρη για να αθωωθεί στην κατ’ έφεση δίκη τον Ιούλιο 2010. Οι εφημερίδες Χρυσή Αυγή και Άλφα Ένα αθωώθηκαν σε πρώτο βαθμό τον Οκτώβριο 2010 για αντιτσιγγάνικα άρθρα. Στελέχη των ΟΥΚ καταδικάστηκαν το Δεκέμβριο 2011 για εκφώνηση ρατσιστικών συνθημάτων σε παρέλαση, αλλά η κατ’ έφεση δίκη δεν έγινε ποτέ αφού έπαυσε η δίωξη λόγω «αμνηστίας» το 2013. Τέλος, το Σεπτέμβριο 2014, υποψήφιος της Χρυσής Αυγής καταδικάστηκε πρωτόδικα για προτροπή σε ξενοφοβική βία με την κατ’ έφεση δίκη του να εκκρεμεί.
Επιπρόσθετα, επειδή συζητήθηκαν οι αιτίες του τόσο χαμηλού αριθμού υποθέσεων που έφθασαν σε δίκη με τον αντιρατσιστικό νόμο και της κυρίαρχης τάσης αθωωτικών αποφάσεων σε αυτές, το ΕΠΣΕ υπενθύμισε στη CERD το ακόλουθο εύγλωττο απόσπασμα κειμένου του 2003 από το σημερινό Αναπληρωτή Διευθυντή του Γραφείου του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Συμβούλιο της Ευρώπης Νίκο Σιταρόπουλο:
«Τα ελληνικά δικαστήρια δεν έχουν ποτέ εφαρμόσει αποτελεσματικά τον αντιρατσιστικό Νόμο 927/1979. Μια σειρά πρόσφατων ποινικών διαδικασιών με αντικείμενο τη δημοσίευση αντισημιτικών, ξενοφοβικών/ρατσιστικών κειμένων στον τύπο που είχαν οδηγηθεί ενώπιον ελληνικών ποινικών δικαστηρίων από μια ΜΚΟ (το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι), δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα, κυρίως λόγω της παρερμηνείας από ελληνικά δικαστήρια του παραπάνω νόμο».
