Δημοσιεύουμε, παρακάτω, ένα μικρό απόσπασμα από το κείμενο της Κατερίνας Σχινά για τον Τόμας Μπέρνχαρντ:
«Όπως συμβαίνει με σχεδόν όλους τους μεγάλους συγγραφείς», έγραψε ο κριτικός Ρίτσαρντ Μπέργκιν, «δεν υπάρχει στον Μπέρνχαρντ ένα μοναδικό, εντοπίσιμο θέμα ή στυλιστικό τέχνασμα που μπορεί να επιλεγεί από το έργο του και να χαρακτηριστεί ως κύριο στοιχείο της μοναδικότητάς του». Και είναι αλήθεια, γιατί το όραμά του είναι ολικό. Ό, τι δίνει στο έργο του την ιδιαίτερη ταυτότητά του είναι η προσωπικότητα του Μπέρνχαρντ, το βλέμμα που ρίχνει στα πράγματα, η αφηγηματική φωνή του – τόσο δυνατή, ώστε ο νεόφυτος αναγνώστης θα έτεινε να τη θεωρήσει μονόχορδα επαναληπτική, «λες και όλα τα βιβλία του τα αφηγείται ο ίδιος άνθρωπος ή ίσως ο δίδυμος αδελφός του», όπως σημειώνει ο Μπέρτζιν. «Αδυναμία;» Κάθε άλλο· αυτή ακριβώς η μοναδική φωνή είναι που προσδίδει στην εμμονική συνειδητότητα των ηρώων του Μπέρνχαρντ τη σκοτεινή της επιβολή.
Αισθητική προσήλωση στη λειτουργία της μνήμης και το απολεσθέν παρελθόν που ανακαλεί τον Προυστ, αδυσώπητη διερεύνηση της τραυματισμένης, απομονωμένης συνείδησης που αποτυπώνεται με οιονεί μπεκετική, ριζοσπαστική, μουσική χρήση της μορφής και της γλώσσας, αντιρρητική στάση που φέρνει στον νου τη Ναυτία του Σαρτρ ή τον Ξένο του Καμύ, λυσσαλέος λυγμός που θυμίζει τον Σελίν. Οι αναλογίες θα μπορούσαν να τραβάνε σε μάκρος –φτάνοντας ακόμη και ώς τον Ντοστογιέφσκι–, όμως οι συγγένειές του τον φέρνουν, μάλλον, πιο κοντά στη φιλοσοφία. Ο Μονταίνιος, ο Πασκάλ, ο Βολταίρος. Ο Βιτγκενστάιν, ο Σοπενχάουερ, ο Καντ. Οι αποφθεγματολόγοι, ο Καρλ Κράους, ο Λίχτενμπεργκ. Ένας απόηχος του Σιοράν, μ' όλο που σε καμιά περίπτωση ο Μπέρνχαρντ δεν είναι απολογητής του αρνητισμού.
