Αλέξης Πολίτης

Χρήστος Λούκος, Η Ερμούπολη της Σύρου, 1821-1950: Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022, 637 σελ.

Η ιστορία της Ερμούπολης αρχίζει περί το 1822, όταν φτάνουν οι πρώτοι χιώτες πρόσφυγες στο λιμάνι. Και ώς το 1880 διέγραψε περίοδο ακμής. Ενώ κεντρικός στόχος του ελληνικού κράτους ήταν η απελευθέρωση των υπόδουλων αδελφών, κεντρικός στόχος των Ερμοπουλιτών ήταν η αύξηση του πλούτου της πόλης. Δηλαδή, συμφεροντολόγοι; Πρακτικότεροι και λιγότερο μεγαλόστομοι. Το κεντρικό ελληνικό ιδεολόγημα, η Μεγάλη Ιδέα, είχε μικρότερη απήχηση στην Ερμούπολη. Γιατί η Μεγάλη Ιδέα δεν είχε καμιά προοπτική χωρίς πόλεμο και πόλεμος σήμαινε το Αιγαίο ανάστατο, μ’ άλλα λόγια την καταστροφή του εμπορίου. (Μικρή σημείωση· το ανάστατο Αιγαίο είχε αναγκάσει τις Μεγάλες Δυνάμεις να επιβάλουν στον σουλτάνο την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους.)

Γ. Μ. Σηφάκης, Ζητήματα ποιητικής, φιλολογίας και λαογραφίας, Κίχλη, Αθήνα 2016, 296 σελ.

Ένδεκα μελέτες, γραμμένες ανάμεσα στο 1989 και το 2009, περιλαμβάνονται στο πιο πρόσφατο βιβλίο του καθηγητή Γ.Μ. Σηφάκη. Τα πρώτα οκτώ κείμενα αφιερώνονται στα ζητήματα μορφής και νοημάτων της ελληνικής παραδοσιακής ποίησης. Τα υπόλοιπα τρία κείμενα συνοψίζουν την εξέλιξη των λαογραφικών σπουδών στη χώρα μας, τις θεωρίες περί λαογραφίας που επικράτησαν από το 1908 ώς τη δεκαετία του 1960, τη συνάντηση λαογραφίας - ιστορίας. Είναι ένα πολύτιμο βιβλίο στο οποίο ο Σηφάκης μάς οδηγεί σε έναν σχετικώς ανεξερεύνητο κόσμο. Στον κόσμο της προφορικής λογοτεχνίας και στους τρόπους με τους οποίους δημιουργείται. (Αναδημοσίευση από το Books'  Journal #84, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2018, με οδυνηρή αφορμή την εκδημία του καθηγητή Γρηγόρη Σηφάκη)  

Πάνος Βλαγκόπουλος, «Βλέπεις, ξένε μου φίλε, ότι δεν λησμονώ τα τραγούδια». Από τον Haxthausen στον Vinée ή Εκατό χρόνια δυτικοευρωπαϊκού βλέμματος στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι, Orpheus, Αθήνα 2022, 350 σελ.

E, ναι. Οι ξένοι, οι Ευρωπαίοι, και μάλιστα οι Γερμανοί πρώτοι ανακάλυψαν τα δημοτικά μας τραγούδια και γενικώς τη λαϊκή προφορική παράδοση. Ήταν ευνόητο. Ποιος έχει λόγο να καταγράψει τα λόγια ή τη μουσική; Κάποιος που τ’ ακούει ως κάτι το ξένο, άρα και περίεργο, και το οποίο, αν δεν το σημειώσει κάπου, δεν θα το διασώσει στη μνήμη του. Πάντως, θεωρούσαν ότι τα τραγούδια στην Ελλάδα έδιναν μια εντύπωση κακοφωνίας – και σε αυτό συμφωνούσαν οι λόγιοι Νεοέλληνες, με πρώτο τον Κοραή. [TBJ]

Οκτώβρης 1972, χρόνια της Χούντας ακόμα, ο Δημαράς, που πρόσφατα έχει αναλάβει τη διεύθυνση του Νεοελληνικού Ινστιτούτου στη Σορβόννη, τα λέει με φοιτητές του στη Βιβλιοθήκη του σπουδαστηρίου –«Τι θέμα να βάλουμε για το φετινό σεμινάριο;», ρωτά. –«Κοινωνικοί αγώνες και γλωσσικό ζήτημα», πετάγεται η Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου, πάντα ζωηρή και μέσα στα πράματα. –«Πολύ ωραία!», απαντά ο Δημαράς. «Να δούμε τώρα πώς θα το ονομάσουμε». (Αυτά τα έχω ακούσει από την ίδια τη Ρένα Πατρικίου.) (αφιέρωμα στον Δημαρά, τεύχος 123)

Η μαρτυρία ενός μέλους του παραιτημένου διοικητικού συμβουλίου. Από τον Αλέξη Πολίτη και το Books' Journal #112, Οκτώβριος 2020, που κυκλοφορεί.