Victor Klemperer, I Will Bear Witness 1933-1941: A Diary of the Nazi Years, Modern Library, 1999, 544 σελ.

Victor Klemperer, To The Bitter End: The Diaries of Victor Klemperer 1942-45, Weidenfeld & Nicolson, 2000, 704 σελ.

Πόσο μετράει η ζωή ενός ζώου συντροφιάς στο Γ΄ Ράιχ, πώς βιώνουν την απώλειά του οι κάτοχοί του, τι υποδεικνύει για την ανθρώπινη φύση υπό το καθεστώς της συντριβής προσωπικότητας και ελευθεριών;

Κώστας Σημίτης, Δρόμοι ζωής, Πόλις, Αθήνα 2015, 649 σελ. 

Από τα Πατήσια στο Κολωνάκι, από μια στερημένη παιδική ηλικία προσανατολισμένη στη γνώση στην πρωθυπουργία της Ελλάδας και στην καθοριστική συμβολή στην ευρωπαϊκή πορεία της. Το νέο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Κώστα Σημίτη, αφηγηματικά γοητευτικό και πολιτικά ειλικρινές, δίνει ανάγλυφη τη φυσιογνωμία ενός ιδεολόγου πολιτικού ο οποίος αρνήθηκε το σύστημα στο οποίο η κοινωνική ειρήνη εξασφαλίζεται με κρατικές παροχές κι η εξουσία των κομμάτων οφείλεται στην εκ μέρους τους παροχή προστασίας και χρημάτων. Πέτυχε πολλά, αλλά η δυσμενής πορεία της χώρας απαιτεί έναν αναστοχασμό. Τι έχει μείνει, άραγε, από το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα του Σημίτη; Και γιατί κέρδισαν ο λαϊκισμός και το πελατειακό κράτος, εις βάρος της κοινωνίας; [ΤΒJ]

Orhan Pamuk, Κάτι παράξενο στο νου μου, μετάφραση από τα τουρκικά: Στέλλα Βρεττού, Ωκεανίδα, Αθήνα 2015, 724 σελ.

Λέγεται Μεβλούτ, αλλά θα μπορούσε να έχει ένα οποιοδήποτε όνομα. Κανείς δεν θα το θυμόταν αν δεν το είχε χρησιμοποιήσει για να ονομάσει τον κεντρικό ήρωά του, έναν ασήμαντο άνθρωπο που πουλάει μποζά, κάτι σαν σαλέπι, στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης. Ο Ορχάν Παμούκ επιστρέφει με την ιστορία της ασήμαντης ζωής ενός ασήμαντου ανθρώπου στην Κωνσταντινούπολη, χωνευτήρι πολιτισμών (αλλά και στην αιχμή της σύγκρουσης των πολιτισμών της Ανατολής και της Δύσης). Μαγεία ή ρεαλισμός; [ΤΒJ]

Barbara Cassin, Η νοσταλγία. Πότε λοιπόν είναι κανείς σπίτι του;, μετάφραση από τα γαλλικά:Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλλου, Μελάνι, Αθήνα 2015, 141 σελ.

Από το πολύ πυκνό, γοητευτικό και υπέροχα μεταφρασμένο βιβλίο της Μπαρμπαρά Κασσέν επιλέγω να σταθώ στη σχέση της νοσταλγίας με την πατρίδα. Η ίδια ευθύς εξ αρχής προειδοποιεί για το δισυπόστατο αυτής της σχέσης – την καλή και την κακή της λειτουργία. Από το home sweet home στο Ναζιστικό Heimat. Και αναρωτιέται αν η σχέση μεταξύ νοσταλγίας και πάτριου εδάφους ή πατριωτισμού μπορεί να «μετατραπεί σε μια εντελώς διαφορετική περιπέτεια που θα μας οδηγήσει σε μια θεώρηση του κόσμου απαλλαγμένης από κάθε ανήκειν» (σελ. 34).

Νίκος K. Αλιβιζάτος, Πραγματιστές, δημαγωγοί και ονειροπόλοι. Πολιτικοί, διανοούμενοι και η πρόκληση της εξουσίας, Πόλις, Αθήνα 2015, 574 σελ.

Από τον Ιωάννη Καποδίστρια στον Αλέξη Τσίπρα και από τον Ν.Ν. Σαρίπολο στην Άννα Φραγκουδάκη, ο Αλιβιζάτος φιλοτεχνεί μια πρωτότυπη στη σύλληψή της ιμπρεσιονιστική προσωπογραφία των θεσμών του νεοελληνικού κράτους στον καμβά ενός τριγώνου. Στην κορυφή του βρίσκεται η εξουσία και στις δύο γωνίες του οι πολιτικοί και οι διανοούμενοι. Ο συγγραφέας ξαναδιαβάζει την ιστορία μέσα από τα πρόσωπα που ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη σχέση με το Σύνταγμα, το δίκαιο και τους θεσμούς.

Ένα ποίημα του Jesper Svenbro.

Μισέλ Φάις, Από το πουθενά. Μυθιστόρημα, Πατάκη, Αθήνα 2015, 216 σελ.

Σ’ ένα δωμάτιο, την ίδια ώρα, για δώδεκα χρόνια, μια γυναίκα κι ένας άντρας συναντιούνται: ψυχαναλύτρια και αναλυόμενος, διαλέγονται, σιωπούν, ξεγυμνώνονται εναλλάξ. Οδύνη και άρνηση, σαγήνη και απώθηση, σαρκασμός και εμβάθυνση πυκνώνουν στην ατμόσφαιρα του δωματίου, ενώ έξω, αλλού, ο μεγάλος κόσμος, αποσυναρμολογημένος στις μικροϊστορίες όσων των εποικούν, στα σπαράγματα της ζωής τους και τα θραύσματα των ονείρων τους, ξετυλίγει τον ζόφο του σαν ένα σύννεφο που σκιάζει την θεραπευτική διαδικασία, σαν μια αντιστικτική μελωδία που με την πολύηχη κακοφωνία της προκαλεί την μονοφωνία της ψυχανάλυσης. Το μυθιστόρημα είναι ένας αντικατοπτρισμός του μέσα χάους στο έξω –και αντιστρόφως–, μια ανοιχτή, δυνάμενη να επεκτείνεται στο διηνεκές, συνομιλία του εαυτού και των άλλων. [ΤΒJ]

Είναι πολύ δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να μιλήσουμε για τον λαϊκισμό στη λογοτεχνία χωρίς να υπενθυμίσουμε τις τύχες της εννοιολόγησής του στο πεδίο της πολιτικής επιστήμης και της πολιτικής θεωρίας: πεδίο όπου παρουσιάζεται υπερβολικά διευρυμένος, έχοντας αποκτήσει ήδη μια δυσλειτουργική πολυσημία.[1]

Η άνοδος του Αλέξη Τσίπρα και της ηγετικής ομάδας που βρίσκεται γύρω του  στην εξουσία στηρίχτηκε σε μια καλοσχεδιασμένη ηθικολογική διαίρεση. Ακόμη και οι πιστοί οπαδοί τους δεν τους προτιμούσαν για τις επεξεργασμένες θέσεις και τις λύσεις που πρότειναν. Το δυνατό χαρτί τους ήταν η ταύτιση των αντιπάλων τους με το κακό και  των εαυτών τους με το καλό. Η δύναμη του λόγου του ηγέτη εμφανιζόταν σαν ικανή να ανατρέψει την οικονομική πραγματικότητα και τους διεθνείς συσχετισμούς. Η ηθικολογική διαίρεση αποτέλεσε το έδαφος για να αναπτυχθεί μια πρωτοφανής επιθετικότητα –με λόγια και πράξεις– που αντλούσε τη νομιμοποίησή της από «την επίκληση του δίκιου» και της αυθεντικής έκφρασης των συμφερόντων του λαού. Το σύνθημα «ή εμείς ή αυτοί» συμπύκνωνε τη διαίρεση που στο μεταξύ  είχαν καταφέρει να επιβάλουν σε μεγάλο μέρος των πολιτών.

Ολόκληρη η Οδύσσεια, από επεισόδιο σε επεισόδιο, μπορεί να διαβαστεί ως αναζήτηση ταυτότητας. Αναδημοσίευση από το Books' Journal τχ. 62, Ιανουαρίου 2016.